حوسێن به‌خشی
روخساری جیهانی هاوچه‌رخ له ژێر کارتێکه‌ری شۆڕشی تێکنۆلۆژی مۆدێڕندا، به تایبه‌ت له بواری پێوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان، به‌په‌له و به شێوه‌یه‌کی سه‌رسووڕهێنه‌ر له حاڵی گۆڕان و په‌ره‌سه‌ندن دایه. ئینترنێت و تۆری کۆمه‌ڵایه‌تی فێسبۆک و .... وه‌ک ئامرازێکی هه‌ره پێشکه‌وتووی پێوه‌ندی نێوان مرۆڤه‌کان، ڕۆڵێکی به‌رچاو و گرینگ له بواری راگه‌یاندن و بردنه‌سه‌ری راده‌ی زانیاری یاری ده‌کا.
بێگۆمان، هاتنه مه‌یدانی کۆمه‌ڵانی هه‌راوی خه‌ڵک و ئاڵوگۆره‌کانی ئه‌و یه‌کساڵه‌ی وڵاتانی عه‌ره‌بی و باکووری ئه‌فریقا که له ئاکامی په‌نگخواردنه‌وه‌ی ده‌یان ساڵه‌ی ناعه‌داڵه‌تی و زوڵم و زۆری له‌راده به‌ده‌ری کۆمه‌ڵایه‌تی و پشتیوانی نێوده‌وڵه‌تی، هاتۆته ئاراوه، به هۆی ئه‌و پێوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییانه‌وه بواری به پراکتیک کردنی بۆ ره‌خسا و بوو به هۆی تێکڕمانی ده‌سه‌ڵاته دیکتاتۆره‌کان و باروودۆخی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌و وڵاتانه‌ی گۆری و لاپه‌ڕه‌یه‌کی نۆیی له به‌ره‌نگاری وبه‌رخۆدانی جووڵانه‌وه‌ی ئازادیخوازانه‌دا تۆمار کرد. ئاکامی ئه‌و رووداوانه هه‌رچێک بێت، هیچ له‌و مه‌سه‌له ناگۆرێ که له لایه‌ک کۆتایی به ته‌مه‌نی به‌شێک له دیکتاتۆره‌کان هێنا و له لایه‌کیتر بواری به‌شداریکردنی خه‌لکی له چۆنێتی دیاریکردنی چاره‌نووسیان به‌ده‌ستی خۆیان ره‌خساند. به واتاییکیتر ده‌کرێ ئه‌و گۆرانکارییانه به ده‌سپێکی رێنێسانسێک له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راست بژمێردرێ که له به‌رده‌وامی خۆی و پرۆسه‌یه‌کی مێژوویدا، ده‌توانێ ده‌ستکه‌وتی گه‌وره و به‌نرخی به قازانجی په‌ره‌گرتنی ره‌وتی دێمۆکراسی و پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵایه‌تی و رزگاری نه‌ته‌وه‌یی لێبکه‌وێته‌وه.
ئه‌و ره‌وته هه‌ر وا له په‌ره‌سه‌ندن دایه و به شێوه‌یه‌کی به‌ربڵاو وڵاتانی ناوچه‌که‌ی وه‌ک سووریه و ئێرانیشی گرتۆته‌وه، به چه‌شنێک که ترس و دڵه‌ڕاوکه‌یه‌کی له‌راده‌به‌ده‌ری بۆ ده‌سه‌ڵاتدارانی هه‌ر دوو وڵاتی هاوپێمان و هاوبه‌رژه‌وه‌ندی درووست کردووه.
له ئێستادا، هیچکام له وڵاتانی دنیا، به‌راده‌ی ئه‌و دوو وڵاته سه‌رنجی مێدیاکان و کۆڕوکۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تی، به‌خۆیه‌وه سه‌رقاڵ نه‌کردووه. گوشاره‌کانی سیاسی و ئابووری چ له لایه‌ن وڵاتانی ناوچه وه‌ک کۆمکاری عه‌ره‌بی و چ له لایه‌ن ئه‌مریکا و وڵاتانی رۆژئاوایی، باروودۆخێکی له‌رزۆکی بۆ ده‌سه‌ڵاتدارانی هه‌دوو وڵات پێکهێناوه.
له سووریه، بوێری و ئازایه‌تی و کۆڵنه‌دانی خه‌ڵک، سه‌ره‌ڕای قوربانیدان و ماڵوێرانی له‌راده‌به‌ده‌ر، ئه‌وه‌نده‌ێتر رژێمی به‌شار ئه‌سه‌دی تووشی مه‌ترسی داڕمان کردووه. به له‌به‌رچاوگرتن و هه‌ڵسه‌نگاندنی باروودۆخی ئه‌و وڵاته و پشتیوانی تورکیه له هێزه ئیسلامییه‌کان به تایبه‌ت ئیخوانولموسلمین، دوور نییه قورسایی ده‌سه‌ڵاتی داهاتووی سووریه بکه‌وێته ده‌ستی ئه‌و لایه‌نه‌وه. ئۆپۆزیسیونی کورد تا راده‌یه‌کی به‌رچاو هه‌ڵوێستێکی یه‌کلاکه‌ره‌وه‌ی به‌رانبه‌ر به ئاڵووگۆڕییه‌کان و پێشهاته‌کانی ئه‌و وڵاته گرتۆته‌به‌ر و له هه‌ڵوێسته‌کانی ئه‌م دوایانه‌یان‌دا رایانگه‌یاندووه که هه‌ر لایه‌نێک رێز له مافه‌کانی کورد بگرێ، هاوکارییان له گه‌ڵ ده‌که‌ێن. ئه‌وه خۆی له خۆیدا هه‌ڵوێستێکی ئه‌رێنیه و له چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌ییدایه.
تورکیه که له ناکۆکییه‌کانی وڵاتانی ناوچه ئه‌وپه‌ڕی که‌ڵک وه‌رده‌گرێ و خولیای زیندوو‌کردنه‌وه‌ی ئیمپراتووری عوسمانی له خه‌یال دایه و هه‌تا بۆی بکرێ له ئاوی لێڵ ماسی ده‌گرێ، به‌رانبه‌ر به کورد له سیاسه‌تی پلار و شیرنی که‌ڵک وه‌رده‌گرێ، به چه‌شنێک که له لایه‌ک پێوه‌ندی سیاسی و ئابووری له‌گه‌ڵ باشوور داده‌مه‌زرێنێ و له لایه‌کیتر به گرتن و زیندان و کوشتار و کۆمه‌ڵکوژی، وه‌ڵامی داواکانی کورد له باکوور ده‌داته‌وه. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش باکووری کوردستان به‌وپه‌ڕی له‌خۆبردووییه‌وه له شار و له شاخ خه‌ریکی خۆراگری و به‌رخۆدانه. به‌خۆشییه‌وه، سه‌رکردایه‌تی کورد له‌و به‌شه‌ی کوردستانیش ژیرانه هه‌نگاو ده‌نێ و باس له به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی و یه‌کڕیزی و یه‌کهه‌ڵوێستی له وتووێژه‌کانی موراد قه‌ڕه‌یه‌یلاندا ره‌نگی داوه‌ته‌وه.
به دوای چوونه‌ده‌ری هێزه‌کانی ئه‌مریکا له عێڕاق، به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌و ته‌نگژه سیاسییه‌ی که له ئاکامی دووبه‌ره‌کی و شه‌ڕی تایفه‌یی له به‌غدا سه‌ری هه‌ڵداوه، له باشووری کوردستان باروودۆخه‌که ئارامه و خه‌ریکی ڕێکخستنی ناو ماڵی کوردن. وتووێژی ئه‌و دوایانه‌ی مه‌سعوود بارزانی له‌گه‌ڵ تلویزۆنی بی. بی. سی. و ئاماژه‌دان به‌و مه‌سه‌له که ئه‌گه‌ر به‌غدا پابه‌ندی ده‌ستوور نه‌بێ و گرفته‌کان به هه‌ڵپه‌سێردراوی بهێڵێته‌وه، خه‌ڵک و پارڵمانی کوردستان هه‌ر بڕیارێکیان دا، ملکه‌چی ده‌بین، ده‌چێته خانه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه.
گه‌مارۆدانی ئابووری ئێران، له لایه‌ن ئه‌مریکا و وڵاتانی رۆژئاوا، به‌تایبه‌ت ته‌حریمی بانکی ناوه‌ندی و بڕیاری یه‌کێتی ئه‌وروپا له مه‌ر ته‌حریمی نه‌وت، وه‌ک ئاخر هه‌وڵه‌کان و هه‌نگاوه‌کانی رۆژئاوا و کۆتایی شه‌ری سارد دژی ئێران دێته به‌رچاو. کۆی ئه‌مانه، ده‌ما‌نگه‌یه‌نێته ئه‌و ئه‌نجامه که ئێران، دوو رێگای له پێشه، یان ملکه‌چ و گوێڕایه‌ڵی بڕیاراتی شووڕای ئاسایشی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان و ئاژانسی نێونه‌ته‌وه‌یی وزه‌ی ئه‌تۆمی، سه‌باره‌ت به راگرتنی پیتاندنی ئۆرانیوم بێت و ده‌ست له گه‌یشتن به چه‌کی ناوه‌کی هه‌ڵگرێت (ئه‌گه‌ر تا ئێستا سازی نه‌کردبێ)، یان خۆی له ناو زڵکاوی شه‌رێکی خۆکوژیدا ببینێته‌وه.
له هه‌ردوو قۆناخدا، هه‌لومه‌رجێکی‌تر به‌سه‌ر ئێراندا زاڵ ده‌بیت و ئێرانی داهاتوو تووشی ئاڵووگۆر ده‌بێ و ئێرانی ئێستا نامێنێ. له‌و بارودۆخه‌دا، بارستایی و توانایی هێزه سیاسییه‌کان له مه‌یدانی کرده‌وه‌دا خۆی نیشانده‌دا. پێکهاته‌ی ده‌سه‌ڵات له ناوه‌ند و به‌رنامه و پلانیان بۆ ئیداره‌ی ئیرانی داهاتوو ده‌رخه‌ری راده‌ی بیروبۆچوون و پابه‌ند بوونیان له ئاست چاره‌نووسی نه‌ته‌وه‌کانی نێشته‌جێی ئه‌و وڵاته‌یه. له هه‌لومه‌رجێکی ئه‌وتۆدا، رۆڵی حیزب و رێکخراوه‌کانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان به‌رانبه‌ر به رووداوه‌کانی ئێستا و داهاتوو چۆن ده‌بێ؟ چ به‌رنامه و رێکارێک بۆ رووبه‌رووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ هه‌ر چه‌شنه گۆرانێک و پێشهاتێکی نه‌خوازراو له ئارا دایه؟ و هتد.
به‌داخه‌وه هه‌تا ئێستا حیزب و رێکخراوه‌کانی رۆژهه‌ڵاتی کوردستان سه‌ره‌ڕای یه‌کبوونی هه‌ڵوێستیان له درووشمه ستراتێژییه‌کانیاندا و هه‌ڵسوکه‌وتی هاوشێوه‌یان به‌رانبه‌ر به رووداوه‌کان، به ده‌ست دووره‌په‌رێزی و لێکنامۆییه‌وه ده‌نالێنن و هه‌ر لایه‌نه‌ی سازی ناسازی خۆی لێده‌دا و ئاماده نین له سه‌ر هێندێک خاڵی هاوبه‌شی پێوه‌ندیدار به چاره‌نووسی نه‌ته‌وه‌که‌مان رێککه‌ون و هاوده‌نگ و هاوڕا هه‌نگاو هه‌ڵێنن. بۆ وێنه، له مانگ و حه‌وتووه‌کانی رابردوودا، گوتاری نه‌ته‌وه‌یی و هه‌ڵوێستی هاوبه‌ش له لایه‌ن هه‌ردوو حیزبی دێمۆکراته‌وه و له زمان هه‌ر دوو سکرتێره‌وه، به‌تایبه‌ت به بۆنه‌ی دووی ڕێبه‌ندان، له مێدیاکاندا ره‌نگی داوه. خالید عه‌زیزی چ له کونفرانسی نوروێژ و چ له په‌یامه‌که‌ی دووی رێبه‌نداندا ئاماژه‌ی به هاوپێمانییه‌تی نه‌ته‌وه‌یی و نه‌به‌زاندنی هێڵی سوور و یه‌کڕیزی و یه‌کهه‌ڵوێستی کرد، که ئه‌وانه‌ش ده‌که‌وێته پاڵ ئه‌و هه‌ڵوێسته مێژوویه‌ی حیزبی دێمۆکرات که کاتی خۆی و دوای رووداوه‌کانی لیبیا و وڵاتانیتر سه‌باره‌ت به داوای پاراستن به‌رگری نێونه‌ته‌وه‌یی له نه‌ته‌وه‌ی کورد کرا. مسته‌فا هیجریش له په‌یامی دووی رێبه‌نداندا، ئاماژه‌ی به میراته‌کانی کۆمارکرد وگوتی: "ئایا ئه‌و میراتانه خاوه‌ن ئه‌و په‌یامه‌ن که پێمان بڵێ ئه‌وڕۆ چی بکه‌ین؟ ئایا ئه‌و به‌هایانه‌یان تێدایه که سنوورێکمان بۆ دیاری بکه‌ن و پێمان بڵێ کامه به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌ییه و کامه نییه؟" هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به وه‌دا که "ده‌نگی کۆمار رووی کرده ته‌واوی کوردستان وپێی کوتین که ئێمه ده‌بێ رزگار بین".
به ته‌ما نیم له گرینگی و بایخی ناوه‌رۆکی بۆچوونه‌کانی ئه‌و به‌رێزانه هیچ که‌م که‌مه‌وه، به‌پێچه‌وانه پێم وایه ئه‌و بۆچوونانه زۆر زووتر له حیزبێکی به‌رپرس و به‌ئه‌زموونی وه‌ک حیزبی دێمۆکرات چاوه‌ڕووان ده‌کرا. ئێستاش زه‌ره‌ر له هه‌ر شوێنێکه‌وه بگه‌رێته‌وه قازانجه. گرینگ ئه‌وه‌یه ئه‌و درووشمانه به‌کرده‌وه پێشان بدرێ. کاتێک باسی 'هاوپه‌یمانی نه‌ته‌وه‌یی" یان "رزگاری نه‌ته‌وه‌یی" ده‌کرێ، ده‌بێ پێشمه‌رجه‌کانیشی بۆ ئاماده بکرێ. ئایا باسکردن له‌و چه‌مکانه له هه‌لومه‌رجێکدا که ته‌نانه‌ت له سه‌ر یه‌ک خاڵی هاوبه‌ش ئاماده نین به یه‌که‌وه دانیشن وهه‌نگاوێکی هاوبه‌ش دژی کۆماری ئیسلامی که له په‌له‌قاژه دایه، هه‌ڵێننه‌وه، بڵێی ته‌نیا له پێناو پرۆپاگه‌نده‌و و به‌رژه‌وه‌ندی حیزبیدا نه‌بێ؟ ئه‌گه‌ر وانییه پێچاوانه‌که‌ی پێشان بده‌ن. ئه‌وه راستێکی حاشا هه‌ڵنه‌گره که شعووری سیاسی نه‌ته‌وه‌ی کورد له هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان رۆژ به‌رۆژ له په‌ره‌سه‌ندن دایه و بیری رزگاری له ژێر ده‌ستی داگیرکه‌ران هه‌موو کوردستانی ته‌نیوه‌ته‌وه. بۆیه ئه‌رکی هێزه کوردستانییه‌کان، وه‌ڵامدانه‌وه به خواستی خه‌ڵکه، ئه‌گه‌ر ئه‌ورۆ له‌سه‌ر به‌ستێنی ئه‌و داواکارییانه کار و خه‌بات نه‌کرێ و به رێڕه‌وی راسته‌قینه‌ی خۆیدا نه‌بردرێ، سبه‌ینێ مێژوو سه‌ر له نوێ دو‌و‌پات ده‌بێته‌وه وسه‌رکۆنه‌مان ده‌کا.
25.01.2012
