سدێق بابایی
ئاڵمان کۆبوونه‌وه‌ی 7و 8ی ژانویه‌ی 2012 کۆڵن .
له په‌راوێزی کۆبوونه‌وه‌ی ناسراو به " اجلاس همبستگی برای دموکراسی و حقوق بشر" 7و 8ی مانگی یه‌ک –ژانویه‌ی 2012 ئالــمان ، کۆڵن .
ڕوون کردنه‌وه‌ی سه‌ره‌تا:
پێشه‌کی ده‌بێ پێداگری بکه‌م ئه‌وه لێره‌دا باس ده‌کری ڕاستیه‌کی تاڵ ئاشکرا ده‌کاکه پچڕان یا گرنگی نه‌دان به هه‌ڵوێست ، پرنسیب و ڕاگه‌یێندراوه‌کانی ساڵانی دوور و درێژ بۆ داکۆکی له مافی کوردستانیان و به دیهێنانی ئامانجی خه‌ڵکی کورد و قوربانیه‌کانی ئه‌م بواره ده‌سه‌لمێنێ.
له وه‌تی کۆماری ئێسلامی په‌لاماری کوردستانی ده‌ست پێکردوه ، ده‌یان هه‌زار شه‌هید ، هه‌زاران منداڵی هه‌تیو که‌وتوو ، باب و دایکانی داخ له سه‌ر دڵ چه‌قیو و خه‌یر نه‌دیتوو ، گوێ نه دران به باری ئابووری و بووژانه‌وه‌ی کوردستان هاوشانی به‌شێکی به‌ر چاو له ناوچه کانی سه‌ربه ده‌سه‌ڵات ، زیندان و ده‌ربه‌ده‌ری هه‌زاران که‌سی وه‌ک من (نووسه‌ری ئه‌م موسیبه‌ت نامه‌یه) هه‌ر نه‌بێ به‌شێکی ئاکامی به‌ڵێنی و به‌رنامه ڕاگه‌ێندراوه‌کان و به‌ر ئه‌نگاری خه‌باتگێڕانه‌ی ئه‌م حێزبانه بوه.
که چی وه‌ک چه‌ند ڕۆژ پێش من شاهێدی بووم ڕکه‌به‌رایه‌تی له گه‌ڵ هاوسه‌نگه‌ری دوێنێ به قازانجی دوژمنی هاوبه‌ش ، له ژێرپێ نانی به‌ها و نرخه حێزبیه‌کان ، ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه که هه‌زاران لاو خۆیان بۆ قوربانی کرد ده‌بێ لای ئێمه هه‌ر ئه‌وه‌نده نرخی هه‌بێ که بۆ ڕازی کردنی تاقمێکی نه‌یاری ده‌ستو په‌نجه سوور به خوێنی کوردان له نه‌سڵی فرمانره‌وا و ڕێگه خۆش کردن بۆ هاوجووتی له گه‌ڵیان به نێوی حێزبی ئۆپۆزسیۆنی کورد به ئه‌رکی هه‌نووکه و شانازی سه‌رکه‌وتن حساب و داکۆکی لێ بکرێ.
پاش نزیک به ساڵێک حێزب و لاینه کوردیه‌کان وێرای کۆنگره‌ی ناسراو به" نه‌ته‌وه‌کانی فێدرالی خواز "له گه‌ڵ ئۆپۆزسیۆنی جه‌پ ، سه‌وزی لائیک ، جه‌بهه‌ی میللی و به‌شیکیتر له تاک و کۆی ئێرانی مه‌شروته‌خواز تا د... بۆ خۆش کردنی هه‌لو مه‌رجێک که ده‌رکه‌ی کۆ کردنه‌وه‌ی خوازیارانی وه‌لانانی کۆماری ئێسلامی و هێنانه سه‌رکاری ده‌سه‌ڵاتیکی دیمۆکرات له ئێران بخاته سه‌رپشت گه‌لاله‌یه‌ک ئاماده ده‌که‌ن . ئه‌م گه‌ڵاله‌یه له کۆبوونه‌وه‌ی 7و هه‌شتی ئه‌م مانگه (ژانویه) خرایه به‌ر ده‌ستی به‌شدارانی ئاماده به پێ ڕێکه‌وتنی سه‌ره‌تایی نێوان حێزبه‌کان . دیاره چه‌ند تاکێک وێرای حێزبو ئه‌ندامانی گرووپه‌کانیان بۆ ئه‌م کۆبوونه‌وه بانگ هێشت کرابوون که ئه‌ز یه‌کیان بووم.
له سه‌ر یه‌ک خواره‌وه‌ی سه‌ت که‌س له هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانی ئێران به فارسه‌کانه‌وه ، زیاترین ژماره بۆ کورده‌کان له‌وێ حازربوون.
دوابه دوای خۆ هه‌ڵبژاردنی پێنج که‌س 2 فارس یه‌ک کورد یه‌ک تورک و یه‌ک بلووچ بۆ ئێداره‌ی کۆبوونه‌وه‌کان وله ده‌سپێکی فه‌رمی دانیشتنه‌که،به‌ڕێز یه‌زدان په‌نا له حێزبی پاک به توندی ڕه‌خنه‌ی به‌رانبه‌ر هه‌ڵواسرانی ئاڵای سێ ڕه‌نگی ئێران به نووسراوێکی نێوه‌ڕاست ( همبستگی برای دمکراسی و حقوق بشر در ایران) ، در بڕی .نێو براو رای گه‌یاند قه‌راری پێشوی له گه‌ڵ نیه و ده‌بێ لای به‌رن .
پاش هاوده‌نگی به‌شێک له به‌شداران و پێداگری به‌شێکی زیاتر بۆ مانه‌وه‌ی ئاڵا به‌ڕێز کاوه آهنگری نوێنه‌ری (حدک) وه‌ک یه‌کێک له به‌ڕێوه به‌رانی دانیشتنه‌که هه‌مبه‌ر ناڕازیانی بوونی ئاڵا به وتنی ئه‌وه " ئه‌م ئاڵا ڕه‌نگی منی تێدایه" به واتای داکۆکی هه‌ڵواسران و مانه‌وه‌ی ئاڵا ، ئه‌ندامی به‌ڕێوه‌به‌ر ( فارس) ڕایان گه‌یاند ئه‌وه ده‌بێ بـمێنی هه‌ر که‌س پێ خۆش نیه با به جێ بهێڵی .
پاش ئه‌م وته‌یه هه‌موو ئه‌ندامانی حێزب و لایه‌نه‌کان وێرای به‌رپرسی حێزبی پاک که سه‌ره‌تا زۆر توند ده‌ی گوڕاند به بێده‌نگه کردن ملیان به فه‌رمانی کۆتایی و یه‌ک لا که‌ره‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ی فه‌رمانڕه‌وا و بکوژی کورد دا . [ تا ئێره یه‌کی به قه‌وه‌ت به قازانجی فارسه‌کان و سفری کز بۆ به ئه‌ژمار زۆربه‌ی کورد و باقی نه‌ته‌وه‌کان سه‌لمێندرا.
به‌شدارانی ته‌واویه‌ت خواز وه‌ک پاشتر درکاندیان به زوویی تێگه‌یشتن کورده‌کان به ته‌واوه‌تی پرش و بڵاو و دوور له یه‌کده‌نگی سه‌ره‌تایی به‌شدارییان هه‌یه. ئه‌وه‌بوو ئه‌وان (فارسه‌کان) به ئه‌ژماری که‌میانه‌وه زاڵبوونی خۆیان نیشندا.
پاش په‌سه‌ند کردنی ڕێوشوێن و گه‌ڵاله‌ی به‌ڕێوه به‌ری جوینه‌کان نۆره به په‌سه‌ند کردنی " سند ساختار تشکیلاتی" درا. ئه‌وه به‌شی هه‌ره‌گرینگ و بنه‌ڕه‌تی گرێدراو به ئامانجی سیاسی و جۆری تێ ڕوانین و باوه‌ڕی لاینه‌کان بۆ پێکه‌وه ژیانی سیاسی یان ته‌بایی و پردی ڕۆخاندنی کۆماری ئێسلامی و کۆشش بۆ هێنانه سه‌رکاری ده‌سه‌ڵاتێکی لاییک له ئێران بوو.
نێوه‌رۆکی گه‌لاله‌ی پێشنیاری زۆر ناته‌واو و له راستیدا زیاتر بیروڕای نه‌ته‌وه‌ی فه‌رمانڕه‌وا به تۆزێک نه‌رمی تێدا به دی ده‌کرا.
باسێکی دوور و درێژی به خۆیه‌وه ته‌رخان کرد له به‌ر ئه‌وه فارسه کان ملیان به که‌مترین ئاڵو گۆڕ له سیاسه‌تی تا ئێستایان نیشان نه‌ده‌دا . به حه‌ق زۆرکه‌س به باشی دێفاعیان له هێنانه گۆڕی راستیه‌کانی پێکهاته‌ی نه‌ته‌وه‌یی و مافی میله‌تانی ئێران و پێویستی به فه‌رمی ناسرانی ئامانجه‌کانیان کرد به‌لام هه‌روه‌ک ئه‌وه‌بوو که به‌رد له به‌ردبدرێ که‌مانه‌ی ده‌کرده‌وه. ئه‌وه کورد پێداگری له سه‌ر ده‌کرد به چه‌ند قات توندتر به‌رپه‌رچ ده‌درایه‌وه .
لاینی به‌رانبه‌ر نه‌ک هه‌ر کۆڵی نه‌دا بگره داخوازی کورد و نه‌ته‌وه‌کانیتری وه‌ک فێدرالیزم بۆ ئێران و به میله‌ت ناسرانی هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان به فارسه‌وه وه‌ک میله‌ت به بۆمبی ئه‌توم شۆبهاند . بهرام شاحسینی له‌م پێوه‌ندیه‌دا وتی " فدراتیو و ملیت ها بومب اتم است." !! سه‌رهه‌نگ محمودی له جبهه‌ی ملی زۆر توندتر به لاتاوه‌وه په‌لاماری ویستی کوردی دا.
له چوارچێوه‌ی ماف و ئازادیه‌کان بۆ ئێرانی داهاتوو و شێوازی دابه‌زاندنی وه‌ک پێشنیار له لایه‌ن به‌شدارانه‌وه هه‌ر نه‌بێ بۆ نووسه‌ر ئه‌و هه‌ڵێنجانه پڕ له ئێش و ئازاره به هه‌ڵوێستی فارسه‌کان چه‌ند پاته کرایه‌وه، بۆچوونی فارسه‌کان وێرای هه‌ندێ له کورده‌کانیش به ڕاده‌یه‌ک دوور له وه‌ڵامی ئاره‌زووی سه‌ت ساڵه‌ی کورد و نه‌ته‌وه‌کانیتر بوو ئه‌گه‌ر نه‌ڵێم ته‌بایی سیاسی یان له گه‌ڵمان به مه‌رجی ته‌سلیم نه‌بوون نامۆمکینه . به‌ده‌ست هێنانی ڕه‌زامه‌ندی به‌رانبه‌ر به په‌ژراندنی ویستی کورد ئه‌گه‌ر وه‌ک کۆبوونه‌وه‌که‌ی کۆلن پێش بچێ لانی که‌م له ماوه‌ی ته‌مه‌نی من سه‌رگرتنی خۆ ڕازی کردن زیاتر نیه.
پێشنیاری کورده‌کان چه‌سپاندنی فێدرالیزم له پێناوی ده‌سته‌به‌ر کردنی مافی نه‌ته‌وه‌کانی ئێران ؛ فارس ،تورک، کورد ،عه‌ره‌ب ، به‌لووچ ،تورکمه‌ن و قه‌وم و گرووپه‌کانیتربوو. کاتێک فارسه‌کان که‌وتنه ژێر گوشاری کورد و لاینه‌کانی تر دیسان مه‌سه‌له‌ی جیاوازی خوازی و ته‌فرو توونا کردنی ئێرانیان هێنایه مه‌یدان . کورد و لاینه‌کانیتر به جیاوازیخواز له قه‌ڵه‌م دران سوێندن و چه‌ند باره‌کردنه‌وه‌ی وه‌فاداری و سوێندو ته‌ڵاقی باوه‌ڕ به ته‌واویه‌تی ئه‌رزی و وه‌فا داری به ئێرانی عه‌زیز و په‌رۆشی هه‌موان بۆ تێک نه چوونی ئێران که‌ڵکی نه‌بوو .
دوای ئه‌وه گه‌ڵاڵه‌ی پێشنیاره پێوه‌ندیداره‌کان به کۆمیسیۆنێک له نوێنه‌رانی هه‌موان بۆ نووسینه‌وه و ڕێکو پێک کردن سپێردرا ، شه‌ش پێشنیاریان لێساق کرده‌وه که دوویان ده‌نگی زۆرینه‌ی کۆمیسیۆنی گه‌ڵاڵه کردنی کۆمسیۆنه‌که‌ی بۆ کۆبوونه‌وه له گه‌ڵ بوو.
پێشنیاری ژماره یه‌ک به نێوه‌رۆکی ؛ " تلاش برای جایگزینی حاکمیت جمهوری اسلامی ایران با حاکمیتی سکولار و فدرال با حفظ یکپارچگی ایران به منظور تامین حقوق سیاسی ، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ملیتها( فارس ، ترک ،کرد، بلوچ ، ترکمن،عرب،لرو...)و اقوام و گروههای تشکیل دهنده جامعه ایران بر مبنای اعلامیه و میثاقهای جهانی حقوق بشر" .
ئه‌وه له لاین به‌شداربووی ئه‌ندامی حدکاو دواتر به پێشنیاری ژماره دوو نێوبرا ، له کۆی پێشناره‌کان ساغ کرا بوه‌وه تووشی به‌ئه‌نگاری و دژایه‌تی توندتری فارسه‌کان له شورای ته‌نزیمی پێشنیاره‌کان هاتبوو. .نوێنه‌ری حدک کاک کاوه بۆ رازی کردنی لاینی به‌رانبه‌ر و ده‌وامی کۆبوونه‌وه و درێژه‌پێدانی له داهاتوودا بۆ خۆی پێشنیارێکیتر به شێوه‌ی خواره‌وه زیاد ده‌کا . له‌م پێشنیاره‌دا ئه‌و جیاوازیه هاتوه‌ته نێو که فدرالیزمی داوا کراو به زیاد کردنی وشه‌ی " از جمله " له پێشه‌وه‌یدا تووشی به وته‌ی فارس ؛ " گوزینه" گه‌لی تر ده‌کا که دیار نین به‌ڵام مرۆ بۆی هه‌یه ئه‌وان له جێگای فێدرالی دابنێت. واته به هێنانی وشه‌ی " از جمله" ده‌ستی نه‌یارو ناڕازیان به فێدترالیزم وه‌ها ئاوه‌ڵه ده‌کا که شتیتری له به‌رانبه‌ر دا قوت که‌نه‌وه . ده‌توانی فێدرالی بێ و ده‌توانێ سه‌رگه‌ردانیه نێودێر کراوه‌که‌ی دۆکتۆری شه‌هید قاسملو دابنردرێ . له به‌ر ئه‌وه هه‌ر چه‌ند فارسه‌کان به هه‌ردوو پێشنیار ناقایل بوون ئه‌مه‌یان تا کۆبوونه‌وه‌ی داهاتوو بۆ پاشکۆ ڕاگرتنی کورد و ته‌بلیغاتی کۆکردنه‌وه‌ی له‌شکری فارس له ده‌وره‌ی خۆیان به پێداگری ئه‌وه کۆبوونه‌وه‌ی داهاتوو ده‌توانێ هه‌ڵی وه‌شێنێته‌وه که‌موو کورتێک ڕه‌زایه‌تیان لێ ده‌ر ده‌که‌وت..
ئه‌وه پێشنیاره‌که‌ی کاک کاوه آهنگری که ده‌سکاری کراوی پێشنیاری پێشوویه:
" تلاش برای جایگزینی حاکمیت جمهوری اسلامی با حاکمیتی سکولار از جمله فدرال با حفظ یکپارچگی ایران بمنظور تامین حقوق سیاسی ، اقتصادی.فرهنگی و اجتماعی ملیتها( فارس، ترک، کرد،بلوچ ، ترکمن،عرب،لر و...) واقوام و گروههای تشکیل دهنده جامعه ایران بر مبنای اعلامیه و میثاقهای جهانی حقوق بشر ".
پێش وه‌رگرتنی ده‌نگی گشتی که فارسه کان له هه‌ر حاڵدا بۆ ده‌نگ وه‌رگرتن له سه‌ر شتێکی وه‌ها دژبه‌ر وه‌ستابوون پێشنیاره‌که‌ی کاوه کرا به پێشنیاری یه‌که‌م بۆ ده‌گ وه‌رگرتن .هه‌ر چه‌ند فارسه‌کان و به‌شێک له ئه‌ندامانی حدک کاوه و خانمی شه‌ره‌فکه‌ندی ده‌نگیان پێدا به‌ڵام له به‌ر زۆری کورده‌کانی دژبه‌ر ده‌نگی نه‌هێنا.
ده‌بێ لێره‌دا بۆ ئه‌و که‌سانه پێیان وایه ته‌باییه‌کی ته‌واو له نێو کورده‌کاندا هه‌بوو جارێ ئه‌وه بڵێم که سێ که‌س له پێج که‌سی حدک پێکه‌وه هاوده‌نگ نه‌بوون و ده‌نگی دژیان به پێشنیاری به‌رپرسه‌که‌ی خۆیاندا . هه‌ر چه‌ند نووسه‌ری ئه‌م بابه‌ته له به‌رانبه‌ر ته‌شه‌ری فارسه‌کان که دوایی ئاماژه‌ی پێده‌ده‌م ئه‌وه‌ی به تۆله‌رانسی حێزبی و سه‌ربه خۆیی تاکی سیاسی کورد وه‌ک نموونه وه‌سفکرد.
پێشنیاری دووهه‌م واته پێشنیاری ده‌رهێنراوو ته‌نزیم کراو له نێو سه‌رجه‌م پێشنیاره‌کان له لایه‌ن نوێنه‌ری حدکا به نا قایلی و تێکه‌ڵ به سرت و خورت خرایه به‌ر ڕای ئاماده بوان که ده‌نگی زۆرینه‌ی هێنا . نوێنه‌رانی حدک به‌ڕێزان کاک کاوه وگۆڵاله خانم شه‌ره‌فکه‌ندی و چه‌ند خانمێکیتری کورد وێرای سه‌رجه‌م فارسه‌کان به ئه‌گه‌ری دوو یا سێ که‌س نه‌بێ ده‌نگیان پێ نه‌دا .
سێ که‌سی تری حدک به‌شدار بوو له شاری کۆلن به ئاره‌زووی خۆیان به ئه‌م پێشنیاره( فێدرالی به بێ پێشبه‌ند) ده‌نگیان دا .
پاش کۆتایی ده‌نگ وه‌ر گرتن و په‌سه‌ند کرانی فێدرالیزم له لایه‌ن زۆرینه‌ی به‌شداری غه‌یری فارس ئه‌و به‌شه له نه‌سڵی فه‌رمانره‌وا که له ده‌سته‌ی به‌ڕێوه به‌ری کۆبوونه‌وه‌دا بوون ڕایان گه‌یاند چیتر ئاماده‌ی ئێداره‌ی جه‌له‌سه نابن و ئه‌وه دواجاری به‌شدار بوونیان له‌م کۆڕه‌دا ده‌بێ ، به‌ڵام هاوکات به زمانی تانه وته‌شه‌ر هیوایان خواست لانی که‌م کورده‌کان بۆ پێش چوونی مه‌به‌سته‌کانیان له نێو خۆیاندا ته‌بایی بپارێزن . وێرای تکاو ڕجای به‌شداران بۆ مانه‌وه ماڵ ئاواییان خواست و تریبوونه‌که‌یان به جێ هێشت . لێره‌دا دیسان ئه‌وه شایانی ئاماژه‌ی تره نوێنه‌رانی کۆمه‌ڵه‌ی به‌ڕێز ئیلخانی زاده له هه‌ر فرسه‌تێکدا به توندی هێرشیان ده‌کرده سه‌ر حێزبه کوردیه‌کان ( به بێ ناو هێنان ) که دۆڕاو .له خه‌ڵک پچراو و...ن . بۆیی جه‌نابی عبقری ناحه‌قی نه‌بوو بڵێ با کورده‌کان له نێو خۆیان ته‌بابن.
درێژه‌ی هه‌یه .
ئاڵـــمان 12. 01.2012
