(2).jpeg)
عەبدولڕەحمان سدیق
لەساڵی 2007وە نەتەوە یەكگرتووەكان 15ی ئەیلولی هەموو ساڵێكی كردووەتە رۆژی جیهانیی دیموكراسی. دیموكراسی بەهایەكی جیهانییەو پشت بەئیرادەی گەلان دەبەستێت كە ئازادانە گوزارشت لەڕای خۆیان دەكەن و سیستمی سیاسی و كۆمەڵایەتی و كولتووریی خۆیان دیار دەكەن و بەشداریی تەواویش دەكەن لەتەواوی بوارەكانی ژیاندا. لەو رۆژەوە نەتەوە یەكگرتووەكان حكومەتەكان هاندەدات بۆ بەهێزكردنی ئەو پڕۆگرامانەی كە دیموكراسی چەسپاوتر دەكەن، لەرێگەی هاوكاریی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتییەوە، بە رەچاوكردنی ئەو جیاوازییە پۆزەتیڤانەی كە دەكرێت وەك داهێنان چاویان لێبكرێت لەبواری باشتر بەدیموكراتیكردندا. هەموو هاووڵاتیەك لەهەر نەتەوەیەك بێت گرنگە بەماف و ئەركەكانی خۆی ئاشنا بێت، بەتایبەت لەو وڵاتانەی كە بەقۆناغێكی گوازراوەییدا تێپەڕ دەبن بەرەو دیموكراسییەكی باشتر.
پرسیارە گرنگەكانیش لەچەشنی:
مافە دەستوورییەكانم چین؟
بۆچی دەنگ دەدەم؟
چۆن كار لەسەركردەكان بكەم؟
پێشبینی چی دەكەم لەو بەرپرسانەی كە هەڵیاندەبژێرم؟
ئەم پرسیارانەو هاوشێوەكانی پێویستیان بە وەڵامدانەوە هەیە لەلایەن رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و میدیاو رۆژنامەنووسان و قوتابخانەو زانكۆكانەوە، چونكە ناكرێت كولتوورێكی بەردەوامی دیموكراتیانە بوونی هەبێت بەبێ بوونی هاووڵاتیانی هۆشیار.
بۆیە كە ئێستا ئێمە بەرەو رۆژی جیهانیی دیموكراسی هەنگاو دەنێین، زۆر گرنگە بانگەشەی هەڵبژاردنەكانیشمان دیموكراتییانە بێت و بەپێی پرەنسیپ و ستانداردە جیهانییەكان بێت.
جا بەمەبەستی تێپەڕاندنی ماوەی یاسایی بانگەشەی هەڵبژاردن بەشێوەیەكی ئاسایی، زۆر گرنگە ئاگاداری ئەم خاڵانە بین:
یەكەم: زانینی ئەو راستییەی كە زۆرینەی خەڵكی كوردستان، زۆرینەی حیزب و لایەنە سیاسییە دیارەكانی كوردستان دەناسن و پێویستیان بەو بانگەشە توندوتیژە نییە بۆ ناساندنیان.
دووەم: لەم سەردەمی ئینتەرنێت و سەتەلایت و فەیسبووك و تویتەر و ئیمێڵ و كورتەنامەو سایتی ئەلكترۆنییەدا، نابێت وەك ساڵانی رابردوو بانگەشەمان تەنها بە كەژاوەی ئۆتۆمبێل و بە شەڕە پەڕۆ بكەین، چونكە ئەوسا هیچ كام لەوانەی باسمانكردن نەمانبوون، بۆیە بانگەشەی دواكەوتوو لەسەردەمی پێشكەوتندا نیشانەی دواكەوتنی پاڵێوراوە لەسەردەمی پێشكەوتندا.
سێیەم: دروستكردنی قەرەباڵغی و كەژاوەی ئۆتۆمبێل وێڕای زیانە ماددی و ئابوورییەكانی، زیانی ژینگەییشیان هەیەو ژاوەژاو دروست دەكەن لەرێگەی هۆكارەكانی گواستنەوەی وەك ئۆتۆمبێل و ماتۆڕو دەنگی هۆڕن و رێكۆردەرو دەنگی بڵندگۆكان و قەرەباڵغی و بەیەكداچوونی خەڵك لەكۆڕو كۆبوونەوە فراوانەكان و یاریگاكاندا كە زیانی زۆر بەمرۆڤ دەگەیەنن.
چوارەم: هەوڵدانی یاسایی بۆ دوورخستنەوەی چەكی مۆڵەتدار و بێ مۆڵەت لەبانگەشەكانی هەڵبژاردن، چونكە كارەساتی دڵتەزێنی زۆری لێدەكەوێتەوەو لەبری كەشی ئاشتی كەش و دۆخی شەڕ بەسەر پڕۆسەكەدا زاڵ دەكات.
پێنجەم: خۆ دوورگرتن لەو گەندەڵییەی كە هەمووان دروشمیان لەدژ بەرزكردووەتەوەو هەمووانیش دەزانن كە ساكارترین پێناسەی گەندەڵی بریتییە لەبەكارهێنانی موڵكی گشتی بۆ بەرژەوەندیی تایبەتی، بۆیە پێویستە ئەوە بزانین كە بەكارهێنانی موڵكی گشتی و ئەو شتانەی كە هی هەموومانە بۆ بەرژەوەندی تایبەت، بریتییە لەگەندەڵی.
لێرەوەیە هەر كەس و لایەنێك كە ئاڵای كوردستان و سیمبوڵە نەتەوەییەكان و فەرمانگەكانی حكومەت و شتومەك و هۆكارەكانی گواستنەوەی فەرمانگە حكومیەكان بەكاربێنێت، ئەوە جۆرێكە لەگەندەڵی، چونكە ئەو كەس و شتانە موڵكی هەموومانن.
هەروەها هەر كەس و لایەنێك مزگەوت و قورئان و سیمبوڵە ئاینییەكان و دروشمە ئاینییەكان بەكاربهێنێت ئەوە جۆرێكە لەگەندەڵی، چونكە ئەو كەس و شتانە موڵكی هەموومانن.
شەشەم: بیست ساڵ لەمەوبەر رۆڵی دەنگ زاڵتر بوو، بۆیە دەنگدەریش دەنگیان بەدەنگدار دەدا، بەڵام ئەمڕۆ كە رۆژی رەنگ و وێنەو پیشاندانی هێمنانەی دەستكەوتەكانی خۆتە، دەنگدەر دەنگ بە بێدەنگە كاراكان دەدات نەك دەنگدارە بێكارەكان.
12/09/2013
