حسێن نازدار

لە سەدەکانی رابردوودا ئایدیۆلۆژیای رەهاگەراو نەگۆڕو لایەنگرانی نەریت، بە شێوازی جۆراوجۆر بیرو زەینی خەڵکیان چەواشە کردووەو زیانی گەورەیان بە زانست‌و پێشکەوتنی کۆمەڵگای کوردستان گەیاندووە. بەشێک لە پەیڕەوانی ئایدیۆلۆژییە غەیرە ئایینییەکان هەوڵیان داوە کە "شتە روون ‌و ئاشکراو راستییە رێژەییەکان وەک رەهاو نەگۆڕو مقدس" بەسەر خەڵکدا بسەپێنن ‌و لە لایەکی دیکەشەوە بەشێک لە پەیڕەوانی ئایدیۆلۆژییە ئایینییەکان بە هۆی بیر ‌و بۆچوونی خورافی ‌و پڕ لە وەهم، تان ‌و پۆی ئەقڵ ‌و ئەندیشەی مرۆڤی کوردیان لەگەڵ ئەفسانەکان لێک ئاڵاندووە ‌و ئاوێتەی یەکتریان کردووە،  ژیان ‌و مەرگی مرۆڤی کوردیان بە هۆی ئەفسانەکانەوە راڤە کردووە ‌و لە ئاکامدا ترس ‌و سیحر ‌و جادوو ‌و خورافات بوونەتە هۆی ئەوە کە مرۆڤی کورد نەتوانێت ژیرانە زانست ‌و تێگەیشتنی واقعی خۆی بۆ باش کردنی ژیانی بەکار بێنێ‌. لە سەدەی بیست ‌و یەکەمدا کە سەردەمی دەسەڵاتی زانیاریی ‌و سەروەری ئەقڵ ‌و سێکۆلاریزم ‌و هەمەڕەنگی ‌و فرەلایەنی ‌و ئازادی دژەکان‌ و بیر‌وڕای جیاوازە، مافی "دوا حوکمی رەها ‌و نەگۆڕ" بۆ هیچ فەلسەفە، ئەندیشە، ئایین، ئایدیۆلۆژی ‌و تێز ‌و دەسەڵاتێک بۆ هەمیشە پارێزراو و دەستەبەر نابێ‌. ئەو بیر ‌و ئەندیشانەی کە سەرکوت ‌و سڕینەوەی بیر ‌و بۆچوون ‌و دەنگ ‌و رەنگە جیاوازەکان بە "پیرۆز ‌و رەوا بزانن" دژی ئازادی ‌و مافەکانی مرۆڤن هەر بۆیە جێگەیان لێژ ‌و تەمەنیان کورت دەبێ‌. ئەو بیر ‌و بۆچوونانەش کە زادەی پێویستییەکانی سەرکەوتن ‌و چەسپاندنی ئەقڵانییەت‌و سەروەری گەل ‌و ئازادی کۆمەڵگا بن، کاریگەر ‌و شوێندانەر دەبن ‌و درێژە بە رەوایی رێژەیی خۆیان دەدەن. نەتەوەی کورد، بۆ بنبـــڕ کردنی بیر ‌و ئەندیشەی کۆنەپەرستانە ‌و چەقبەستوو ‌و ئەفسانەیی، بۆ سڕینەوەی شوێنەواری نالەباری ئایدیۆلۆژیای رەهاگەرا‌ و نەگۆڕ، پێویستیی بە ئەقڵ ‌و ئەندیشەی ئازاد ‌و رێژەیی، بیری رەخنەیی، رەخنەگریی ئازا، رەخنەی بنیاتنەر، لێکۆڵەری واقعبین ‌و بەتوانا ‌و داهێنەر، دامەزراوە ‌و سەرچاوەی زانستی ‌و لێکۆڵینەوەی بەهێز ‌و چالاک، دامەزراوەی راگەیاندنی سەربەخۆ ‌و ئازاد ‌و ئازا ‌و بەرپرس هەیە. ئێمە لە هەزارەی سێهەم ‌و لە چاخی بە جیهانی بوونی زانیاری ‌و لە سەردەمێکی تێکچڕژاوی پێکەوە بووندا دەژین، کەلە ئاکامی بە جیهانی بوونی پێوەندییە مۆدێڕنەکان، خەڵکی سەرانسەری دنیا لە سیستمی جیهانی زانیاریدا بەشدارن، پیشەسازی راگەیەنەکان بە شێوەیەکی خێرا تێکەڵ بە رەوتی جیهانگەرایی بووە، راگەیەنە گشتییەکان پێشکەوتن ‌و گەشە کردنیان کردۆتە ماخولیای مرۆڤ ‌و بەردەوام بە جیهانی زەینی مرۆڤ فۆڕم ‌و شێوازی نوێ‌ دەدەن، کات ‌و شوێنیان چڕ کردوونەتەوە، جیهانیان کردۆتە گوندێکی بچووک، بوونەتە چاو ‌و گوێی کۆمەڵگا ‌و دەنگ ‌و باس‌ و زانیاری بە هەموو کەس‌ و هەموو لایەک دەگەیەنن. میدیا جیهانییەکان بەرفراوانتر لە سنوور ‌و چوارچێوە نەتەوەییەکان چالاکی دەکەن ‌و سنووری نەتەوەیی دەوڵەتەکانیان بەزاندووە ‌و بە تێکشکانی سانسۆڕی جۆراوجۆر دەسەڵاتی دیکتاتۆرەکانیان خستۆتە ژێر گوشار، ئەو دەرفەتەیان بۆ نەتەوە بێ‌ دەوڵەتەکان ‌و کەمایەتییە نەتەوەیی ‌و سیاسییەکان رەخساندووە کە پەرە بە کولتووری خۆیان بدەن‌ و بۆ گەیشتن بە ئاوات‌ و ئامانجەکانیان بە شێوازی جۆراوجۆر خەبات بکەن. لە جیهانی ئەمڕۆدا دەوڵەتی سەرەڕۆی نەتەوەی بەو شێوەیە کە دیکتاتۆرە شوڤێنیستەکان دەیانهەوێ‌ جێگای لێژە ‌و کۆمەڵگای جیهانیش سەبارەت بە کاروباری نێوخۆیی وڵاتان، شەڕە ناوخۆییەکان، مافی دیاری کردنی چارەنووسی نەتەوەکان بە دەستی خۆیان وەک رابردوو چاوەدێرێکی بێ‌ دەنگ‌ و بێ‌ هەڵوێست نییە. سەدەی بیست ‌و یەکەم، دەورانی هاوسەنگی ناسەقامگیرە، دەورانی گۆڕانی سنوورە نەتەوەییەکان ‌و "تێپەڕین لە پۆلێنبەندییە سنوورییەکان" بەرەو وڵاتگەلی فرە نەتەوەییە، یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی ئەم سەدەیە جیاوازی نەتەوەییە. لەم سەدەیەدا کوردستان خاوەنی تەواوی تایبەتمەندییەکانی هاوسەنگی ناسەقامگیر دەبێ ‌‌و "بیری نەتەوەخوازی کوردی" لە دەقی جیهانبینی کوردی دادەنرێ ‌‌و لە چوارچێوەی سنوورە دەستکردەکان زیاتر دەڕوا و تەشەنە دەکاتە سەر تەواوی کوردستان. لەم سەردەمەدا پێویستە، تەوەری سەرەکیی خەبات ‌و تێکۆشانی گەلی کورد هزری نەتەوەخوازی ‌و پێناسەی نەتەوەیی، بەرژەوەندی نەتەوەیی، سەروەری نەتەوەیی، ئاسایشی نەتەوەیی ‌و سەلماندن ‌و چەسپاندنی مافی دیاری کردنی چارەنووسی نەتەوەی کورد بێ‌. لەم بارودۆخەدا پێویستە، نەتەوەی کورد لە سیاسەتی واقعبینانە ‌و رێئالیستی پەیڕەوی بکات، بۆ هەلومەرجی دیاریکراو هەڵسەنگاندن ‌و لێکدانەوەی دیاری کراوی هەبێ‌، خوێندنەوەی دروستی بۆ باڵانسی هێز ‌و هاوکێشە سیاسییەکان‌ و پێکهاتە و رووداوە جۆراوجۆرە ناوچەیی ‌و جیهانییەکان هەبێ‌، بەگوێرەی هەلومەرجی گونجاو لە هەموو شێوەکانی خەبات ‌و دەرفەتە سیاسییە ناوچەیی ‌و جیهانییەکان کەڵک وەرگرێ‌، میکانیزم‌ و رێکارەکانی خەبات بەپێی پێویست بگۆڕِێ‌، بەها و پڕەنسیپە دێمۆکراتیکەکان نۆژەن بکاتەوە، پەرە بە پێوەندییە نیشتمانییەکان بدات، پێوەندییەکانی لەگەڵ نەتەوەکانی دراوسێ ‌‌و گەلانی ناوچە بەهێز بکات، دیپلۆماسی نێونەتەوەیی بەربڵاو ‌و بەهێزتر بکات ‌و پێوەندیی لەگەڵ زلهێزە بڕیار بەدەستەکانی جیهان پتەوتر بکات. پێویستە لە پێناوی بەرز ‌و بەهێزتر کردنی وشیاری ‌و ئیرادەی یەکگرتوویی سیاسی ‌و هەستی نیشتمانپەروەری ‌و سەلماندنی شوناسی نەتەوەیی کورد، بە شێوازی جۆراوجۆر ‌و شێلگیرانە خەبات بکرێ‌ بۆ ساخ کردنەوە ‌و یەکلایی و بەرجەستە کردنەوەی بەها ‌و هێما نەتەوەییەکانی وەک: ئاڵا ‌و رەمز‌ و سروودی نەتەوەیی، جێژنی نەتەوەیی، رۆژی نەتەوەیی، ساڵی کوردی، رۆژی شەهیدانی کوردستان. دیارە کە بۆ پراکتیزە کردن ‌و چەسپاندن ‌و سەرکەوتنی بەشێک لەم ئامانج ‌و ئەرکانە، دەبێ‌ هزر ‌و زمان ‌و بڕیار ‌و گوتاری هاوبەش ‌و یەکگرتووی سیاسی هەبێ‌ کە ئەوەش بە پێکهێنان ‌و وەکار کەوتنی بەرەیەکی دێمۆکراتیک‌ و فرەچەشن ‌و یەکگرتووی کوردستان دابین دەکرێ ‌‌و دێتە دی.

28/07/2013