رەزا شوان ــ نەرویج

لەوەتەی داگیرکەرانی رەگەزپەرست ، کوردستانیان داگیرکردووە ، بە شێوەیەکی زۆر دڕاندە و نامەردانە ، دوور لە یاسا و رێسا نێودەوڵەتییەکان ، دوور لە رەوشت و لە ویژدان و لە هەستی مرۆڤایەتی ، دوور لە مافەکانی مرۆڤ ، دوور لە هەموو داب و نەریتێکی باو .. بێشەرمانە و بە بەرچاوی جیهانەوە .. بە ئاگر و ئاسن ، بە کوشتن و بڕین ، بە گرتن و لە سێدارەدان ، بە ئەنفال و کیمیاباران ، بە کۆمەڵ کوشتن ، بە راگۆاستنەوە ، بە تەعریبکردنی بەشێکی زۆری ناوچەکانی باشووری کوردستان ، بە سووتاندن و کاولکردنی پێنج هەزار دێهات و شارۆچکە .. بە ناڕەوا گەلی ئازادیخوازی کوردمانیان دەچەوساندەوە .. دەستیان ناپاراست لە کوشتنی ، منداڵ و پیر و ئافرەت ، لە مەڕ و ماڵات ، لە سوتاندنی دار و دارستان ، لە گڕتێبەردانی دەغڵودان و پووش و پەڵاش ، لە ژەهراویکردنی کانی و ئاومان .. لە دزین و تاڵانکردنی ماڵ و سەروەت و سامانمان .. ئەوان هێندە شۆڤێنین و مێشک بۆگەنن ، ئەگەر بۆیان بکرایە شاخەکانمان و ، داربەڕووەکانمان و ، کەوەکانمان و ، گوڵەنێرگزەکانیشمانیان ژینۆساید دەکرد .. ئەوان دژی سروشتی قەشەنگی کوردستان بوون .. خوێندنیان و نووسینیان بە زمانی کوردیمان لێ قەدەغەکردبووین ، هەوڵی لە ناوبردنی کولتوور و داب و نەریتی رەسەنی کوردیمانیان دەدا ، سووکایەتییان بە بەها پیرۆزەکانمان دەکرد .. بە هەموو شێوەیەک هەوڵی ناشیرینکردن و ناوزڕاندنی کوردیان دەدا .. ئەوەی ناشێ و نەکراوە و ناکرێت ، ئەوان بە ئێمەی کوردیان کرد .. ئەم تاوانانە و بە سەدان تاوانی قێزەوەنی تر ، مەگەر هەر لە هەڵگرانی ( ذات رسالة خالدة ) بوەشێنەوە .. ئەمەش بەشێکە لە کۆلتووری بۆگەنی بۆ بەجێماویان لە باب و باپیرانیانەوە .
ئەوان بەپێی نەخشە و پیلان و پلانێکی داڕپژراوی تۆخمە ، پەلاماری کوردیان دەدا.. نیازی گڵاویان ، ژینۆسایدکردنی گەلی کوردمان بوو .. مەبەستیان سڕینەوەی ناسنامەی نەتەوەییمان بوو .. هەڵتەکاندنی ژێرخانی ئابووریمان بوو .. نەهێشتنی سەرچاوەی گوزەران و بژێویمان بوو .. لێکترازاندنی شیرازەی خێزانی و کۆمەڵایەتیمان بوو .. نیازیان رەشکردنەوەی کولتوور و داب و نەریتی رەسەنی کوردیمان بوو .. هەوڵی کاڵکردنەوەی زمانی کوردییان دەدا .. هەوڵی چەواشەکردنی مێژوومانیان دەدا.
بۆ جێبەجێکردن و هێنانەدی ئەم مەرام و نیازە گڵاوەشیان .. هەموو جۆرە شێوازێکیان بۆ ژینۆسایدکردنی کورد و ، وێرانکردن و سووتاندنی کوردستان بەکارهێنا .. وەکو : بەکارهێنانی تازەترین و کوشندەترین چەکی کۆمەڵکوژی قەدەغەکراوی نێودەوڵەتی لەوانە : ( بۆمبی ناپاڵم ، بۆمبی فسفۆری سوتێنەر ، بەرمیلە تیزاب ، بۆڵە بۆمب ، کوشندەترین ژەهری کیمیاوی ، چەکی میکرۆبی ، تانک و تۆپی قورس ، تازەترین فرۆکە و هێلیکۆپتەری جەنگی ) .. سەرەڕای ئەمانەش چاندنی ( بیست ملیۆن مین ) لە باشووری کوردستاندا .. کە تا ئەمڕۆ بە هۆی تەقینەوەی مینەوە .. بە هەزاران رۆڵەی کوردمان شەهید بوون ، یا کەمئەندام بوونە .
داگیرکەران ، سیاسەتی ( زەویی سووتاو ) یان لە باشووری کوردستاندا جێبەجێکرد و تەڕ و وشکیان سوتاندین ، ئاوەدانیان لە کوردستاندا نەهێشت ..
مەخابین کە وڵاتە زلهێزەکانی جیهان ، لە ئاستی ئەم ستەم و تاوانە بێوێنانەی ، کە بە رۆژی رووناک لە ئێمەی کوردیان دەکرد ، ئەوان خۆیان کوێر و کەڕ و لاڵ کردبوو .. بەرژەوەندیی تایبەتی و ، دەم چەورکردنیان بە هەرزان پێفرۆشتنی نەوت و ، بە کڕینی چەک لێیان ، لە سەرووی رەوشت و ویژدان و داد و رەوا و مرۆڤایەتییەوە بوو ..!
بەڵام بەو هەموو توندوتیژی و ستەم و ئەنجامدانی تاوانانەوە ، داگیرکەرانی کوردستان نەیان توانی چۆکمان پێدادەن و ، ملکەچمان بکەن ، نەیان توانی هەرەس بە باوەڕی نەگۆڕ و ، بە ئیرادەی پۆڵایینمان بهێنن .. بەڵکو بە پێچەوانەی مەبەست و نیازگڵاوی ئەوانەوە ، ئێمەی کورد سوورتر و گڕتر و جیڕتر بووین لە تێکۆشان .. کۆڵمان نەدا و خوڕاگرتر بووین .. ( نەسرەوتن تا سەرکەوتن ) مان کرد ، بە پرانسیپی پشوودرێژی و زیاتر درێژەدان بە خەبات و شۆڕش و بە راپەڕین و بەرەنگاربوونەوە .. بە ئەوپەڕی توانامانەوە ، بە باوەڕ و ورەیەکی زۆر بەرزەوە ، بەرگریمان لە مانەوە و لە ناسنامەی نەتەوەییمان کرد .. مەردانە و قارەمانانەش شەڕی دەستەویەخەمان لەگەڵ زەبەلاحترین و دڕندەترین سوپای بێشوماری داگیرکەراندا کرد .. ئێمەی کورد هەرگیز لە گیانبازی و لە مردن سڵمان نەکردۆتەوە .. هەردەم کوردستانی شیرینمان ، لە رووح و گیانمان لا بەنرختر و شیرینترە .. شەهیدبوونیشمان لە پێناوی ئازادی و رزگاریی کوردستاندا ، مایەی شانازی و رێز و شکۆداریمانە .. ئێمە ( ناژین بۆ مردن .. دەمرین بۆ ژیان ) .. ئێمەی کورد ( کەم دەژین و.. کەڵ دەژین ) .. هەمیشەش سەربەرزین و رووسوورین ، مردنی سەر جێ بە شەرمەزاری دەزانین .. وێردی سەر زمانی هەموو کوردێکی کورد و کوردستانپەروەرمان : ( کوردستان یا نەمان ) ـە.
شاعیری گەلەکەمان ( هەژار موکریانی ) لە کۆپلەیەکی شیعری ( پێشمەرگەم ) دا دەڵێ:
زۆر لە مێژە کورد ئەکوژرێ ، لە مەیدانا خوێـــن دەڕێژێ
شار و گوندی وێران دەکرێ ، مێشکی کیژ و لاوی دەپژێ
بەڵام لاوی کورد لە مــــردن سڵ نـــــاکات و خـــــــۆڕاگرە
بـیـر و بــــڕوای کوردایــــەتی بۆ گیــانی دوژمـن ئــــاگرە
لەمەڕ قارەمانێتی و دلێری و ئازایەتی و کۆڵنەدان و بەرخودانی گەلی کوردمانەوە ، دۆستی دڵسۆزی کوردمان ، شاعیری گەورە و ، بە ناوبانگی عەرەبی عێراقی ، خوالێخۆشبوو ( محەمەد مەهدی ئەلجەواهیری ) لە شیعرە بەناوبانگەکەیدا دەڵێ:
( گەلێک کۆڵەکەکانی لە کاسەسەر وخوێن بێ ... دنیا وێران بێ ئەو ناڕووخێ )
ئەمە راستییەکی سەلمێنراوی حاشاهەڵنەگرە و ، نەیارانمان پێش دۆستەکانمان گەواهی ئەم راستییە دەدەن و ، نەیاتوانیوە نکووڵی لێبکەن .
لە کوردستاندا ، هەر لووتکە چیا و سەر یاڵ و گردێکمان ، هەر گاشە بەردێکمان ، هەر دار و دەوەنێکمان ، هەر ئەشکەوت و پەنایەکمان ، هەر قەدپاڵ و دۆڵ و شیو و دەشتێکمان ، هەر گوندێکان ، هەر بەندیخانەیەکی عێراق ، چەندین داستان و چیرۆکی قارەمانێتی و دلێریی ، شۆڕشگێڕ و تێکۆشەرانی خۆڕاگر و چاونەترسی رۆڵە نەبەرد و گیانفیداکانی کوردیان تۆمارکردووە و ، بۆمانی دەگێڕنەوە .. لە کام شۆڕش و لە کوێی جیهاندا هەیە ، یا کام شۆڕشگێڕی سەرکێش ، وەکو پێشمەرگەیەکی دلێری کوردستان .. کە ( تەنها بە خەنجەرێکی رووتەوە ، هەڵیکوتایە سەر دەبابەیەک و گرتی .. ؟ ) . لای پێشمەرکەی کوردستان نەگی و شەرمەزاری بووە ، کە گولە بەر پشتیان بکەوێت ، هەردم گولە نێوچەوان و سینگیانی پێکاوە و ، دوافيشەکیشیان بۆ خۆیان هێشتۆتەوە .. بە سەدان سەدان پاڵەوانێتی و داستانی نەبیستراو و ، تۆمارنەکراوی ترمان هەن .. کە هەریەکە لەو چیرۆک و داستانانەش ( شایانی ئەوەن کە بکرێن بە فیلمی سینەمایی و ، بە زنجیرە درامای تەلەفزیۆنی .. ) .. ببنە مایەی شانازی بۆ نەوە لە دوای نەوەمان.
خۆزگەی هەموو کوردێکی دڵسۆز و تێکۆشەر ئەوەیە ، کە شەهید بوو و ، یا مرد .. شایانی ئەوە بێت ، کە بە ئاڵای پیرۆزی کوردستان داپۆشرێت و ، خاکی کوردستانی شیرینمان ، بە شانازی و رێزەوە باوەشی بۆ بکاتەوە و لە خۆی بگرێت .. ئەمەش مایەی سەروەری و شکۆدارییە ، بۆ گەل و نیشتمانەکەمان و ، بۆ کەسوکاريشی .
هیچ گەل و نەتەوەیەک لە جیهاندا نییە ، کە لە پێناوی ئازادی و رزگاری و هێنانەدیی هیوا و مافەکانیاندا ، هێندەی گەلی کوردمان شەهیدیان دابێت .. داگیرکەرانێ هیچ وڵاتێکیش ، بەقەی داگیرکەرانی کوردستان ، هێندە دڕندە و دڵڕەق و بێ رەوشت و بێ ویژدان نەبوونە .. ئێمە دەریایەکی خوێنمان لە پێناوی ئازادیدا رشتووە .. بە هەزاران رۆڵەمان لە پێناوی کوردستاندا شەهیدبوون .. خوێنی گەشی شەهیدەکانمانە ، بۆتە هەوێنی دەستهەڵنەگرتن و درێژەدانی بێوچان ، بە بزووتنەوەی رزگاریخوازی کورد .. شەهیدەکانمان بوون بە چرای رووناکردنەوەی رێی خەبات و کۆڵنەدان و بەرگریمان .. بوون بە مەشخەڵی رووناککردنەوەی شەوەزەنگی نائومێدیمان .. بوون بە گڕ وتین و هیوای سەرکەوتنمان.

یەکێک لەو شەهیدە قارەمانە نەمرانەمان ، لەو تێکۆشەرە شۆڕشگێڕانەمان ، لەو پێشمەرگە سەرگەرم و گیانبەخشانەمان .. یەکەمین مامۆستای شەهیدمان .. شەهیدی هەمیشە زیندوومان .. ( شەهید مامۆستا حەسیب محەمەد بەگ )ە .
من ( نووسەر ) لە قۆناغی خوێندنی سەرەتاییدا ، لە ساڵی ( ١٩٥٩ـ ١٩٦٠) کە لە پۆلی پێنجەم و شەشەمدا بووم ، لە ( قوتابخانەی شۆڕیجەی سەرەتایی کوڕان ) لە گەڕەکی شۆڕیجە ، لە شاری کەرکوکی کوردستانیدا ، یەکێک بووم لە قوتابییەکانی شەهید مامۆستا ( حەسیب محمەد بەگ ) .. وانەی وەرزش و بیرکاری پێدەوتینەوە.
ئيستاش هەر خۆم بە قوتابی و بە قەرزارباری رێبازە پیرۆزەکەی ئەو دەزانم .. خۆم بە قوتابییەکی قوتابخانە کوردایەتییەکەی ئەو دەزانم .. هەمیشە رووخساری شیرینی لەبەر چاومە و قسە جوانەکانی لە یادمن .
خوێنەرانی بەڕێزمان ، زۆر بە کورتی باسی ژیان و هەندێ لە بیرەوەرییەکانی ئەم کەڵە شەهیدە گیانبەخشەمان دەکەم ، لەگەڵ باسی ئەو شەر و داستانەی ، کە شەهید مامۆستا حەسیب و هاوڕێ پێشمەرگەکانی ، بە خوێنی پاک و گەش و ئاڵیان تۆماریان کرد.

شەهید مامۆستا حەسیب ناوی تەواوی ( حەسیب محەمەد ئەمین بەگ )ە ، بە ( حەسیب محەمەد بەگ سیامەنسووری ) ناسراوە .. لە ساڵی ( ١٩٢٥) دا ، لە کەرکەک لە دایک بووە .. مامۆستا حەسیب لە بنەماڵەیەکی کورد و کوردستانپەروەری( سیامەنسووری)یە کە لقێکە ، لە لقەکانی ( عەشیرەتی لووڕ ) ی بەناوبانگ و تێکۆشەری کوردمان . چەند سەد ساڵیک پێش ئێستا ، لە رۆژهەڵاتی کوردستانەوە دێن و ، لە ناوچەی قەرەحەسەن ، کە مەڵبەندەکەی ناحیەی ( لەیلان ) ـە و ، سەر بە پارێزگای کەرکوکە ، باوباپیرانیان دوو دێ بە ناوی ( سیامەنسوور ) ەوە دروست دەکەن و لەوێدا نیشتەجێ دەبن .. ئێستاش ئەم دوو دێیە هەر بەم ناوەوە ماونەتەوە .
مامۆستا حەسیب لە ساڵی ( ١٩٣٤) چۆتە قوتابخانە و ، قوناغەکانی خوێندن دەبڕێ و لە ( خانەی مامۆستایان ) وەری دەگرن و تەواوی دەکا .
لە ساڵی ( ١٩٥٠) دا ، ( لە کەرکوکدا بووە بە مامۆستا ) ، دوایی گۆاستوویانەتەوە بۆ ( قەزای خورماتوو ) ی سەر بە پارێزگای کەرکوک .
مامۆستا حەسیب لە پاڵ وتنەوەی وانەدا ، هەوڵی ئەوەشی داوە کە قوتابییەکانی ، بە کوردایەتی و بە سۆز و خۆشەویستی بۆ کوردستان گۆش بکات .. هەر لەسەر ئەم هەڵوێستەی ( دووری دەخەنەوە بۆ شاری حیللە ) کە دەکەوێتە ناوەڕاستی عێراق .. بەڵام دوای ماویەک ، دووبارە وەکو مامۆستایەک دەیگێڕنەوە بۆ شاری کەرکوک و ، دواییش بۆ ( ناحیەی ئاغجەلەر ــ سەربە قەزای چەمچەماڵ ـ کەرکوک . )
مامۆستا حەسیب کەڵەپیاوێکی کەڵەمێرد و بەغیرەت و چاونەترس بوو ، ناهەقی لە کەس قبووڵ ناکرد ، ئەوەشی لە کەس قبووڵ ناکرد ، کە بە ناشیرینی ناوی کورد بێنن ، یا جوێنی پێبدەن و سووکایەتی پێبکەن .. ئەمە هێڵی سوور بوو بەلای مامۆستاوە .. ئەو کاتەی کە لە قەزای خورماتوو مامۆستا بوو ، چەند تۆرانییەکی رەگەزپەرستی توندڕەو و چەقاوەسوو ، قسەی ناخۆش بە کورد دەڵێن و گێچەڵی پێدەکەن .. مامۆستا حەسیب لەگەڵیاندا بە شەڕدێ و ، دەستێکی باشیان لێدەوەشێنێ و ، سێ کەسیان لێ بریندار دەکات .. خۆی ناداتە دەستی پۆلیسەوە و ، روو لە شارۆچکەی ( قادرکەرم ) دەکات .. بە هەوڵی دوو کەسایەتی تێکۆشەر و ناسراوی و رێزداری گەلی کوردمان خوالێخۆشبووان: ( شێخ حوسین سەید محەمەد جەبارێ) و ( شێخ مارف عەبدولکەریم بەرزنجی ) ، کێشەکە حەل دەکەن و کۆتایی پێدەهێنن و ، مامۆستا حەسیب بە رێز و سەربەرزییەوە ، دەگەڕێتەوە بۆ قوتابخانەکەی خۆی لە خورماتوو.
لە خورماتوو و لە شاری کەرکوکدا ، ناحەزانی کورد چەند جارێک هەوڵی تیرۆرکردنی تێکۆشەر ، مامۆستا حەسیب یان دا ، بەڵام نەیان توانی زەفەری پێبەرن ، چونکە لێی دەترسان و ، دەیان زانی کە چ پیاویکی ئازا و بەغیرەتە .
لە ساڵی ( ١٩٥٩) دا ، شەهید مامۆستا حەسیب گۆاسترایەوە بۆ قوتابخانەی شۆریجەی سەرەتایی کوڕان لە کەرکوک .. سەرەتا تەنها ( وانەی وەرزش ) ی وەرگرت کە پێش ئەم ، ئەم وانەیە لە لای مامۆستای ناسراومان ( خەزعەل رەشید کاکەیی ) بوو .. لە ساڵی ( ١٩٦٠) دا ، بێجگە لە وانەی وەرزش مامۆستا حەسیب ( وانەی بیرکاری ) یشی بە پۆلی شەشەم دەوتەوە ــ من قوتابییەکی پۆلی شەشەم بووم ــ مامۆستای وەرزشوانی ناسراویشمان ( سەلمان قادر ) ، ( وانەی زانیاری ) پێ دەوتینەوە .
مامۆستا حەسیب ، پیاوێکی گەنم رەنگی خوێن گەرم بوو ، باڵای مامناوەندی بوو ، سیما و رووخسارێکی جوان و شیرینی هەبوو ، بەژن و لەش و لارێکی پڕ و رێکی هەبوو ، زۆر چاپووک و گورجوگۆڵ بوو ، تا بڵێی گران و هێمن و لەسەرخۆ بوو ، زۆر کەم پێدەکەنی .. من تەنها بزەخەنەم لێبینی .. بەڵام گرژ و مڕومۆچ و تووڕە نەبوو ، پیاوێکی پیاوانە بوو .. مامۆستایەکی قەدرگران و بەڕێز بوو ، هەموو قوتابییەکان خۆشمان دەویست .. مامۆستا حەسیب ، بە زۆری قاتی رەش یان نیلیی لەبەردەکرد.
هەرکەسی بە وردی گوێی لە قسەکانی مامۆستا حەسیب بوایە و ، سەرنجی رووخساری بدایە ، دەیزانی کە مامۆستا قسە و رازێکی زۆر لە دڵ و هۆشیدایە و ، خەمێکی گەورە لە ناخیدا پەنگاوەتەوە ، خەمی ئازادیی کورد و رزگارکردنی کوردستانی شیرینمان بوو .. خەمی چەوسانەوە و کوێرەوەری و نەهامەتییەکانی گەلەکەمان بوو .. کوردایەتی و کوردستانپەروەری ، تێکەڵی خوێنی ببوون .. هەموو خانەکانی لەشی تەنیبوون .
لە ساڵی ( ١٩٥٩) دا ، من لە پۆلی شەشەمدا بووم ، لە ( تیپی دیدەوانی قوتابخانەی شۆڕیجە ) دا بووم .. ( وەفدێکی باڵای وڵاتی چین ) لە بەغداوە ، بە شەمەندەفەر هاتن بۆ کەرکوک .. داوا لە مامۆستایانی وەرزشی چەند قوتابخانەیەکی شاری کەرکوک کرا کە هەریەکە ، تیبی دیدەوانی قوتابخانەکانیان بێنن بۆ پێشوازیی ئەو وەفدە .. مامۆستا حەسیب پاسێکی قەوارە مامناوەندیی بۆ هێناین و ، ئێمەی تیپی دیدەوانی شۆریجە سواربووین .. تا گەیشتینە وێستگەی شەمەندەفەری کەرکوک .. بە دەنگێکی بەرز مارشی نەتەوەییمان ( ئەی رەقیب ) مان وت .. کە گەیشتینە ئەوێ .. جێی دیاریکراوی ریزبوونی ئێمە ، لە بەردەم دەروازەی وێستگەی شەمەندەفەری کەرکوکدا بوو ــ بۆ زانین ، وێستگە کۆنەکەی شەمەندەفەری کەرکوک ، لە کۆتایی شەقامی وێستگە بوو ، شەقامی دەستە راستی تەنیشتی دیوانی پارێزگای ئێستای کەرکوک ، کە هەر بە هەمان ناوەوە ناودەبرێ ــ تیپەکانی قوتابخانەکانی تریش ، لە ئەمبەر و لە ئەوبەری شەقامی وێستگەوە ریزببون .. بەڕێوەبەر و فەرمانبەرانی هەندێ لە دایرەکان و ، نوێنەری پارتییەکان و ، کەسایەتییە ناسراوەکان و ، جەماوەرێکی زۆری شاری کەرکوک ، لە وێدا ئامادە ببوون .. هەموومان چاوەڕێی گەیشتنی وەفدەکەمان دەکرد .
مامۆستا حەسیب پێی وتین : " بێچووە شێرەکانی کوردستان ، هەرکە وەفدەکەی چین لە دەروازەی وێستگەکەوە دەرکەوتن و گەیشتنە لامان ، هەمووتان پێکەوە و ، بە دەنگێکی زۆر بەرز .. یەک لە دوای یەک تا لێمان رەتدەبن .. هاوار بکەن و ، بڵێن :
( بەخێربێن بۆ کوردستان ... وەفدی چینی هاوڕێمان ) .. کە لێشمان رەتبوون ، بە دەنگێکی بەرزتر ، سروودی ئەی رەقیب بڵێن .. " .. چۆنی پێ وتین ، وامان کرد.
ئا لەو رۆژگار و کاتەدا وەختەدا، شەهید مامۆستا حەسیب ی کورد و کوردستانپەروەر ، گوێی دۆستان و ناحەزانی کوردی زرینگانەوە کە ( کەرکوک شارێکی کوردستانیە ) .. بە زمانی کوردی بەخێرهاتنی ( وەفدەکەی چین ) مان بۆ کەرکوکی کوردستان کرد.
ساڵانەش کە لە مانگی گوڵاندا ، فیستیڤاڵ و کێبڕکێی گۆرەپان ، لە لە نێوان قوتابخانە پەروەردەییەکانی سنووری شاری کەرکوک ، کە لە گۆڕەپانی کۆمپانیای نەوتی باکوور لە کەرکوکدا دەکرا ــ من بە کۆمپانیای نەوتی کوردستان ناوی دەبم ــ هەموو ساڵێک قوتابخانەی شۆڕیجە بە چالاکییەک یا زیاتر بەشداریی لە فیستیڤاڵەکان دەکرد.
مامۆستا حەسیب ـ مامۆستای وەرزش ـ مان ، دوای تاقیکردنەوەی جوان رۆیشتن .. سی قوتابیی لە پۆلی پێنجەم و شەشەمدا هەڵبژارد .. کە کاڵای سپی و فانیلەی سپی و شۆرتی رەش بۆ رۆژی فیستیڤاڵ لە بەربکەن .. داوای لە من و لە قوتابییەکی هاوڕێم کە ناوی ( ئەمین حەمـید جەبـاری ) بوو کرد .. کە هەردووکمان بۆ رۆژی فیستیڤاڵەکە ( رانک و چۆغە لەبەربکەین و پشتێن و فەقیانە ببەستین و ، کڵاشی سپی کوردی لەپێ بکەین .. ) پێشی وتین ئەگەر خۆتانیش نیتانە ، دەتوانن لە خزمێک یا لە هاوڕێیەکتانی وەربگرن .. ئێمە تا رۆژی فیستیڤاڵەکە ، نەمان دەزانی کە مەبەستی مامۆستا حەسیب ، بۆ لە بەرکردنی جلی کوردیمان چییە.
مامۆستا حەسیب ، هانی داین و بەڵێنی ئەوەشی داینێ .. ئەگەر ئەنجامێکی باشمان لە فیستیڤاڵەکەدا بەدەست هێنا .. بۆ هەر قوتابییەکی بەشداربوومان .. نمرەی وەرزشی تاقیکردنەوەی کۆتایی ساڵمان (١٠٠) مان بۆ دادەنێ .
مامۆستا زیاتر لە دە رۆژ ، مەشق و راهێنانی جوان رۆیشتنی پێکردین .. گەشبین بوو کە ئەنجامێکی باش بە دەست دەهێنین .. رۆژی فیستیڤاڵەکە پاسی بۆ هێناین و بە وتنی سروودی ( ئەی رەقیب ) و ، بە چەپڵەلێدان کەوتینە رێ .. لە شوێنی دیاریکراوی قوتابخانەکەمان لە ( گۆڕەپانی کۆمپانیای نەوت ) دا ، مامۆستا حەسیب ریزی کردین .. لە پێش هەموومانەوە ، قوتابییەکمان تابلۆی ( مدرسة الشورجە الأبتدائیة للبنین ) ی بەرزکردەوە .. تابلۆیەکی وێنەکراویش لەسەر خامێکی سپی ، کە درێژییەکەی نزیکەی سێ مەتر و ، پانییەکەشی مەتر و نيوێک دەبوو ، ئەم سەر و ئەوسەری تابلۆکەش ، بە دوو داری درێژ بە بزمار قایم کرابوون .. تابلۆکە بە بۆیەی رەنگاوڕەنگ بۆیە کرابوو ـ لە خەیاڵ و لە بەرچاومە ـ کە وێنەی سەر تابلۆکە بەم شێوەیە بوو : لە نێوان سەرووی دوو گردی نێوەڕاستی زنجیرە گردێکدا وێنەی ( مەشخەڵێکی داگیرساو ) کێشرابوو ، لە لای راستی وێنەکەوە ( وێنەی کوردێک بوو بە جلوبەرگی کوردی) یەوە ، کە دەستێکی بە دەسکی مەشخەڵەکەوە گرتبوو .. لەلای چەپی وێنەکەشەوە ( وێنەی عەرەبێک بوو بە عەبا و عەگال ) ەوە ، ئەویش بە هاوبەشی لەگەڵ کوردەکەدا ، بە دەستێکی دەسکی مەشخەڵەکەی گرتبوو .. لە وێنەکەدا ( تەوەری هێمای نەوت ) یش هەبوو .. لە ئاسمانی شینی وێنەکەشدا بە کوردی نووسرابوو ( بژی برایەتی کورد و عەرەب ) لەبن نووسینە کوردییەکەشدا بە عەرەبی نووسرابوو ( عاشت الأخوة العربیة الکردیة ) .. تابلۆیەکی زۆر جوان واتادار بوو و.. من و ئەمینی هاوڕێم ، کە جلی کوردیمان لەبەربوو ، هەریەکە دارێکی تابلۆکەمان گرت و بەرزمان کردەوە .. ئێمە لە پێشەوەی ریزەکەدا بووین ، لە دوای تابلۆی ناوی قوتابخانەکەمانەوە بووین .. مامۆستا حەسیب لە پێشی هەموومانەوە بوو.
وێنەی سەر تابلۆکە گوزارشتی لە زۆر شت دەکرد .. لە ( کوردستانیەتی کەرکوک )، کە بە ( زنجیرە گردەکانی سێکانیان و ، کانی دومەڵان و ، جەبەڵ بۆر ) دەور دراوبوو .. مەشخەڵەکەش هێما بوو بۆ ( ئاگرە هەمیشەییەکەی کەرکوک ـ باوەگوڕگوڕ ) ی گڕ و گڵپە ، کە نزرگەیەکی پیرۆزە بە لای کەرکوکییەکانەوە .. هەندێ لە مێژوونووسانی کورد و بیانیش ، پێیان وایە کە ناوی ( کەرکوک ) لە وشەی ( گۆڕگوڕ ) ی کوردییەوە هاتووە ، کە ناوی ئەو شوێنەیە کە بڵێسەی ئاگرە هەمیشەییەکەی کەرکوکی تێدا دەچێت بە ئاسماندا .. بورجەکەی سەر وێنەکەش ، هێما بوو بۆ سامانی نەوتی کوردستان .. وێنەی کورد و عەرەبەکەش گوزارشت بوو لە ( برایەتی کورد و عەرەب ) و پێکەوە ژیان .. نووسینە کوردییەکەش لە سەرووی نووسینە عەرەبییەکەوە .. گوزارشت بوو ، لەوەی کە ( زۆربەی زۆری خەڵکی کەرکوک کوردن و ، بە زمانی کوری دەدوێن ) .
نازانم وێنەکە مامۆستا حەسیب خۆی کێشابووی یان وێنەکێشێک بۆی کێشابوو ، بەڵام بە دڵنیاییەوە کە بیرۆکەی وێنەکە ، زادەی بیری شەهید ماموستا حەسیب بوو.
فیستیڤاڵەکە دەستی پێکرد .. کە ( قوتابخانەی شۆریجە ) گەیشتینە ئاستی سەکۆی سڵاو زۆر دەستخۆشییان لێکردین و ، بە قایمی چەپڵەیان بۆ لێداین .. باسی تابلۆکەشان کرد .. جوان و رێک رۆیشتنمانیش بە دڵی لیژنەی هەڵسەنگاندنبوو .. بۆیە پلەی یەکەمیان داینێ .. مامۆستا حەسیب و ئێمەیش بە ئەنجامە سەرکەوتووەکەمان زۆر دڵشاد بووین.
تا ساڵی (١٩٦٣) ش ، وێنەیەکی پۆستکارتی رەش و سپیی قوتابخانەی شۆریجە لە فیستیڤاڵی ساڵی ( ١٩٦٠) دا لام بوو ، بەڵام بە داخەوە نازانم چۆن وون بوو ..؟

سێ بیرەوەریی تری مامۆستا حەسیب تان لە پۆلدا بۆ دەگێڕمەوە .
لە ساڵی ( ١٩٦٠) دا ، لە پۆلی شەشەمدا بووم ، مامۆستا حەسیب بێجگە لە وەرزش وانەی( بیرکاری ) شی پێدەداین .. کە ناوەکانمانی دەخوێندەوە دەمان وت ( بەڵێ ).. رۆژێکیان کە ناوەکانمانی خوێندەوە ، هاوڕێیەکمان وتی ( نەعم ـ نعم ) ، مامۆستا حەسیبش پێی وت : ( ئەی دەمت شکاوە بڵێی بەڵێ ).
رۆژێکی کەش مامۆستا حەسیب پرسیارێکی بیرکاریی کتێبەکەی لەسەر تەختە رەشەکە نووسی و ، داوای لە قوتابی ( محەمەد غەریب ) کرد ، کە لە هەموومان بە قەڵافەتر و درێژتر بوو ، هەستێ و وەڵامی پرسیارەکە بنووسێ .. محەمەد غەریب ماوەیەک بە دیار پرسیارەکەوە وەستا و ، وەڵامەکەی نەزانی و بۆی جێبەجێ نەکرا .. مامۆستا حەسیب پێی وت : " دەک داوەشێی حەمە ، خۆ لەوساوە ، سەبەتەیەک کولێرەی گەرم بۆایە ، بە کاسەیەک دۆوە ، هەموویت لووش کردبوو ، بەشی کەسیشت لێ نادا .. " خۆمان پێنەگیرا و هەموومان دامان لە قاقای پێکەنین .. مامۆستا حەسیب خۆشی تەنها بزەخەنەیەکی نەرمی کرد .
تا ساڵی (١٩٧٠) خوێندن لە قوتابخانە کوردییەکانی کەرکوکدا بە زمانی عەرەبی بوو .. بەڵام شەهید مامۆستا حەسیب ، کە سەیری ( تێنووسی ئەرکەکانی بیرکاری دەکردین ) ، وشەی هاندان و دەستخۆشیی بە زمانی کوردی بۆ دەنووسین ، بۆ نموونە دەینووسی : ( باشە ) ، ( زۆر باشە ) ، ( نایابە ) ، ( ئافەرین ) ، ( بژی ) .. بەم وشانە زۆر شاد و دڵخۆش دەبووین و ، هەستی نەتەوەییمانی دەبزواند.
مامۆستا حەسیب زۆر کەم تووڕە دەبوو ، لە قوتابیشی نە دەدا ، بەڵکو زۆر رێزی لە قوتابییەکانی دەگرت و ، شیوازی ئامۆژگاری و هاندانی بەکاردەهێنا .. ئەو بە رووحێکی کوردایەتییەوە ، فێر و گۆشی دەکردین .. مامۆستا حەسیب وەکو لە وانەی وەرزشدا مامۆستایەکی چالاک و لێهاتوو بوو ، هەروەها لە رێباز و شێوازی وتنەوەی بیرکاری و ، رەفتارکردنیشی لەگەڵ قوتابییەکانیدا ، زۆر سەرکەوتوو بوو .. قوتابییەکانی کردبوونە تەوەری وانەی بیرکاری و ، زۆربەی چالاکی و وەڵامدانەوەی پرسیارەکانی بیرکاری ، راستەوخۆ لە ناو پۆلدا ئەنجامان دەدا .. رووحی کێبڕکیی و وەڵامدانەوەی بەخێرا و دروستی خستبووە نێوانمانەوە .. دەتوانم ئەوە بڵێم کە مامۆستا حەسیب ، مامۆستایەکی زۆر سەرکەوتووبوو لە شێوازی وتنەوەی بیرکاریدا.

لە ساڵی ( ١٩٦١) دا ، دەزگای ئەمنی کەرکوک ، بە وردی مامۆستا حەسیب دەخەنە ژێر چاودێرییەوە ، لە لیستی نەیارانی رژێم دایدەنێن ، تەنگیان پێهەڵچنیبوو ، نیازیان وابوو تیرۆری بکەن یا بیگرن و ئەشکەنجەی بدەن .. ژیانی لە مەترسیدا بوو.
کە شۆڕشی ئەیلوول ، لە ڕۆژی ( ١١ / ٩ / ١٩٦١ ) دا ،لە باشووری کوردستاندا راگەیەندرا .. هەر لەو ساڵەدا واتە لە ( ١٩٦١) دا ، مامۆستا حەسیب پەیوەندی بە سەرکردایەتی شۆڕشەوە دەکا و .. خۆی دەگەیەنێتە بنکەی سەرەکێی پێشمەرگەی کوردستان لە ( چەمی رێزان ) دا ، کە نزیکی ( ناحیەی ئاغجەلەر ) ی سەر بە قەزای (چەمچەماڵ ــ کەرکوک) ە .. کە لەژێر فەرماندەی راستەوخۆی ( مام جەلال ) دا بوو.
( چەمی رێزان : دۆڵێکی قووڵە و ، ئاوێکی زۆر و ساردی هەیە ، دەکەوێتە نێوان پارێزگای کەرکوک و سلێمانی . لە قەد پاڵی چەمەکەدا ، ئەشکەوتێکی سروشتی زۆر گەورە و قووڵی لێیە ، لە سەرەتای شۆڕشەوە ، ئەو ئەشکەوتە ، بنکەی سەرەکیی هێزی پێشمەرگەی کوردستان بوو لە ناوچەکەدا .. ئێستا چەمی رێزان کراوە ، بە هاوینەهەوار و بە سەیرانگایەکی زۆر جوان و قەشەنگ ، ساڵانە بە هەزاران کەس رووی لێدەکەن .. داوا لە حکوومەتی کوردستان دەکەم ، کە رێگای ئەو ئەشکەوتە چاک بکەن و ، کارەبای بۆ رابکێشن و ، خزمەتگوزاریی پێویستی بۆ دابین بکەن و ، بیکەن بە ( شوێنەوارێکی مێژوویی ) ، پاسەوانی بۆ دابنێن .. نموونەی ئەو چەکانەی کە ئەوسا پێشمەرگە بەکاری دەهێنان و ، ئەو چەکانەش کە لە شەڕ و داستانەکاندا ، لە سوپای داگیرکەر دەستیان کەوتووە .. لە گەڵ چەندین کەرەستە و ئامێر و کەلوپەلی بەکارهێنانراوی پێشمەرگە شەهیدەکانمان ، یا ئەوانەی تا ئەمڕۆش لە ژیاندان .. بۆ هەمیشە بەرزڕاگرتنی یادی شۆڕشی ئەیلوول و قارەمانێتی و گیانبەخشینی پێشمەرگەی کوردستان ، دەتوانن بە ئەو شتانەی سەرەوە و ، بە بابەتی مێژووی و هونەریی زیاتر ئەشکەوتی چەمی رێزان بڕازێننەوە .. لەو باوەڕەدام دەبێتە شوێنێکی مێژوویی پیرۆز و .. بە سەردانگەیەک بۆ ئەو کەسانەی کە روو لە سەیرانگای چەمی رێزان دەکەن .. دەبێتە شوێنەوارێکی گرنگ ، بۆ بیرهێنانەوە و ئاشنابوونی نەوەی ئەمڕۆ و نەوەکانی داهاتووشمان ، بە خەبات و شۆڕش و بەرگریکردنی گەلەکەمان .. ئەشکەوتەش ناوی ( ئەشکەوتی پێشمەرگەی کوردستان ) ی لێبنرێ .. هیوادارم وەزارەتی پێشمەرگەی کوردستان بە هاوکاری لەگەڵ وەزارەتی رۆشنبیریدا ، ئەم پێشنیارەم لە بەرچاوبگرن.

مامۆستا حەسیب بوو بە پێشمەرگە و ، چەکی کوردایەتی و مەردایەتی خستە سەر شانی .. شۆڕشگێڕێکی پێشەنگ و بەجەرگ و دلێر و چاونەترس بوو .. زۆر بە پەرۆش و شەیدای ئازادی کورد و رزگاری کوردستان بوو ، ئەوەی کە هەردەم خۆزگەی بۆ دەخواست ، شەهیدبوون بوو لەم پێناوەدا.
شۆڕش و بەرگریکردنی چەکداری ، دوا چارە بوو بۆ وەڵامدانەوەی ستەمکاری و ، پشتگوێخستنی مافەکانی گەلی کوردمان لە لایەن دیکتاتۆری قورخکردووی دەسەڵات ، سەرەک وەزیرانی لەخۆبایی ئەوسای عێراق ( عەبدولکەریم قاسم ) ەوە .
لە زوربەی ناوچەکانی باشووری کوردستاندا ، پێشمەرگە بنکەی کردەوە و ، ناوی پێشمەرگە ، بوو بە وێردی سەر زمانی هەموو کوردێکی دڵسۆز و ، هیوا و ئومێدیان خستە دڵی گەلەکەمانەوە .. رۆژ لە دوای رۆژ ژمارەی پێشمەرگە لە زیادبووندا بوو. ئەم هەواڵە رژێمی قاسمی نیگەران کردبوو .. لە باتی زمانی گفتوگۆ و دیالۆگ و ئاشتی و بیرکردنەوە لە جێبەجێکردنی مافەکانی گەلی کوردمان .. رژێمی عێراق پەنایان بۆ چەک و لەشکرتاری برد .. هێزێکی زۆری بێ ژمارەیان لە شاری کەرکوکدا کۆکردەوە ، کە بە تازەترین چەک چەکدارکرابوون ، تازەترین دەبابە و زرێپۆش و ، تانک و تۆپی دوورهاوێژ و ، لەگەڵ تازەترین فڕۆکە و هێلیکۆپتەری جەنگیدا ، ئەو هێزە زەبەلاحە ، لە شاری کەرکوکەوە بەرەو سلێمانی کەوتە ڕێ ــ من بە چاوی خۆم ئەو هێزەم بینی ــ لە هەمان کاتیشدا ، فرۆکە جەنگییەکانیان بەرەو بۆردوومانکردنی سەنگەرەکانی پێشمەرگە لە ( دەربەندی بازیان ) و ، بۆ بۆردوومان کردنی ناوچەی ( بارزان ) فڕین.
( دەربەندی بازیان : دەربەندێکی مێژوویی و ستراتیژیی زۆر گرنگ و بەناوبانگە .. دەکەوێتە زنجیرە چیاکانی زاگرۆس ، لە نێوان پارێزگای کەرکوک و سلێمانیدا .. )
چەکەکانی پێشمەرگەش زۆر سادە و ساکاربوون ، بریتیبوون لە تفەنگی : ( بڕنەو ، ئینگلیزی ، ماوزەڕ ، حوسکە ، یایلی ، تفەنگی راوکردن ، دەمانچە ) .. بەڵام خاوەنی باوەڕ و ئیرادەیەکی پۆڵایینی بەهێزبوون.

لە کاتژمێری شەشی بەیانیی رۆژی ( ١١ / ٩ / ١٩٦١) دا ، کە هێزەکەی رژێم لە کەرکوکەوە گەیشتە دەربەندی بازیان ، شەڕێکی یەکجار سەخت لە نێوان هێزەکانی پێشمەرگە و ئەو هێزەدا رووی دا .. بەبێ وەستانیش بە فرۆکە و ، بە تۆپی قورس بۆردوومانی سەنگەرەکانی پێشمەرگیان لە دەربەندی بازیاندا دەکرد .
یەکەم پێشمەرگەی شەهیدی شۆڕشی ئەیلوول ، کە لە شەرەکەی ( دەربەندی بازیان) دا لە ( ١١ / ٩ / ١٩٦١) دا ، لە دووری یەک کیلۆمەتری پێش دەربەندی بازیان شەهید بوو ، ناوی ( محەمەد حەمە ئەمین رەسووڵ ) ە ، کە برای ( کوێخا سمایلی تەلان )ە. تا ناوەڕاستی ساڵی شەستەکانیش ، گۆڕەکەی لە لای راستی رێگای سەرەکیی کەرکوک و سلێمانی ، لە نێوان ( شارەدێی تەکیەی دەربەند ) و ( شیوەسوور ) دا مابوو . من بە چاوی خۆم چەند جارێک گۆڕەکەیم بینی ، کە بە رەنگی سەوز بۆیە کرابوو .. بەداخەوە دوایی بەعسییە شۆڤێنییەکان پێیان زانی و ، بە شۆفڵ گۆڕەکەیان تەخت کرد .. بەڵام دوای پرۆسەی ئازادی عێراق کەسوکاری شەهید ، دووبارە گۆڕەکەیان هەڵبەست و شیش بەندیان کرد .. بۆ بەرز راگرتنی یادی ( یەکەمین شەهیدی شۆڕشی ێەیلوول ) ، پێویستە گۆڕەکەی شەهید نەمر ( محەمەد حەمە ئەمین رەسووڵ ) بکرێت بە مەزارێکی پیرۆزی شیاو و .. باخچەیەکی جوان و قەشەنگیش بە دەوری گۆڕەکەیدا بکرێت .
لەو شەرەدا کە بە ( شەڕی دەربەندی بازیان ) ناودەبەرێ ، سۆپاکەی دوژمن کوشتار و زیانێکی زۆریان لێکەوت .. هەر ئەو شەڕە بوو ، بوو بە ڕۆژی راگەیاندنی شۆڕشی ئەیلوول واتە رۆژی ( ١١ / ٩ / ١٩٦١) ، کە درێژترین و گەورەترین شۆڕشە ، لە مێژووی شۆڕشەکانی هاوچەرخی گەلی کوردمان.
رژێمی قاسم ، تەنها دەسەڵاتیان لە شار و قەزاکانی کوردستاندا هەبوو .. پانتاییەکی زۆری خاکی باشووری کوردستان ، لە ژێر کۆنترۆڵ و بەڕێوەبردنی شۆڕشدا بوو .. مەیدانی چالاکییەکانی پێشمەرگە تا دەهات فراونتر دەبوو .. بە رادەیەک رژێمی قاسم ، بە تەواوی شێوا و هەراسان ببوون ، تا دەهات ژمارەی هێزەکانیان زیاتر دەکرد و ، چەکی تازەتر و کوشندەتری هەمەجۆرەیان دەکڕی .. رژێم بەبێ دەست پاراستن ، شەو و رۆژ بە تۆپی دوورهاوێژ و ، بە فرۆکەی جەنگی ، بە بۆمبی ناپاڵم ، دێهاتەکانی کوردستانیان بۆردوومان دەکرد .. لە شارەکانیشدا ، بە تایبەتش لە شاری کەرکوکدا ، دەستیان بە کورد گرتن و کورد راونان کرد ، چی کوردی پلەدار هەبوو لە سوپای عێراقدا دەریانیان کردن .. فەرمانبەرێکی زۆری کوردیشیان دوورخستنەوە بۆ شارەکانی باشووری عێراق ، بە تایبەتیش مامۆستایانی کوردمان .. زۆربەی کرێکار و ئەندازیارانی کوردیشیان لە کۆمپانیای نەوت دەرکردن و .. عەرەبی هاوردەیان خستە شوێنەکانیان ، کە لە باشوور و ناوەڕاستی عێراقەوە هێنایان و لە کەرکوکدا نیشتەجێیان کردن .. دەرکردنی کورد لە سوپای عێراق و دوورخستنەوەی فەرمانبەرانی کورد بۆ شارەکانی باشووری عێراق .. ئەم جیاوازی کردن و کارە شۆڤێنییانەی ڕژێمەکەی قاسم .. کوردی رق ئەستوورتر کرد و .. زیاتر نارەزایی و تووڕەبوونی لێکەوتەوە.

لە سەرەتای مانگی ئوکتۆبەری ساڵی ( ١٩٦٢) دا ، رژێمی عێراق ، هێزێکی گەورەی بەرەو ( ناوچەی ئاغجەلەر ) ی سەر بە پارێزگای کەرکوک رەوانەکرد ، بۆ فریاکەوتنی ( مەخفەری پۆلیسی ئاغجەلەر ) ، کە چەند رۆژێک بوو ، لەلایەن هێزی پێشمەرگەوە گەمارۆدرابوو .. ئەو هێزەی رژێم چەندین تۆپ و دەبابەی لەگەڵدا بوو .. نیازیان فریاکەوتنی مەخفەرەکەی ئاغجەلەر و ، جێلەقکردنی پێشمەرگە بوو لەو دەڤەرەدا.
بۆ رێگرتن و بەرانگاربوونەوەی ئەو هێزەی داگیرکەر ، پێشمەرگە دلێر و قارەمان و گیان لەسەردەستەکانی کوردستان ، لە گرد و لە بەرزاییەکانی ( شێخ رەش ، قۆجەلەر ، خڕبەندەلوو ، گەڕگەڕ ، گردە قارەمان ، چنارۆک ، گردی بێژنگ باسەڕە ـ ی لای سەروچاوەی بازیان ) دا ، دامەزران و سەنگەریان گرت .. هێزەکانی پێشمەرگەی ئەو ناوچەیە ، لەژێر فەرماندەی ( مام جەلال ) دا بوون ، کە بەڕێزیان لە لەو کاتەدا لەسەر ( گردی بێژنگ باسەڕە ) بوو ، چاودێریی شەڕەکەی دەکرد و ، هێزەکانی پێشمەرگەی ئاراستە دەکرد .. پێشمەرگەی سەرکردە ، خوالێخۆشبوو ( حاجی شێخ قادر ) و ، چەند سەرپەل و سەردەستەیەکی ناسراوی کەش ، رۆڵێکی بەرچاویان لەو شەڕەدا بینی ..
شەڕ دەستی پێکرد .. مەیدانی شەڕەکە بەزۆری لە ( گردە قارەمان ) ی پشتی دێی خڕبەندەلوو بوو .. شەڕەکە پێنج رۆژ و چوار شەوی خایاند .. هێزەکەی داگیرکەر ، شەو و رۆژ بەبێ وەستان بۆردوومانی سەنگەرەکانی پێشمەرگە و گوندەکانیان دەکرد.
داوا لە پێشمەرگەکان کرا ، کە چەند پێشمەرگەیەک ، خۆیان گیانبەخش بکەن ، بۆ هێڕشکردنە سەر هێزەکەی رژێم .. ( یەکەمین پێشمەرگە مامۆستا حەسیب ) ئامادەیی خۆێ دەربڕی ، چەند پێشمەرگەیەکی کەش ، چوونە پاڵی مامۆستا حەسیب ، هەندێ لەو ناوانە وەکو بۆیان گێڕامەوە ، پێشمەرگە ( سامۆ ــ کە خەڵی ناوچەی بادینان ) بوو پێشمەرگە ( محەمەد یونس ــ خەڵکی دێی گۆگجە ــ شوان ) بوو ، پێشمەرگە ( غازی حەمە شەریف ــ خەڵکی دێی گۆگجە ــ شوان ) ە .. کاک غازی یەکێک بووە ، لە پێشمەرگە بەشداربووەکانی ئەو شەڕە و ، بەڕێزیان ئێستا لە ژیاندایە .. ماڵیان بەرانبەر ( قوتابخانەی بنەڕەتیی قەڵای دمدم ) مە ، لە ( گەڕەکی بارووتخانە ) لە ( شاری کەرکوک ) .. کە لە مانگی گوڵانی رابردووی ئەمساڵدا ، میوانداریم کرد و .. چەند پرسیارێکم دەربارەی ئەو شەڕەی ئاغجەلەر و ، شەهیدبوونی مامۆستا حەسیب و ، ناوی شەهیدەکانی تر لێکرد .. کاک غازی لە سەرەتا داوای لێبووردنی کرد .. ئەگەر ناوی هەموو شەهید و بریندارەکانی ئەو شەڕەی لەیاد نەمابێ .. کاک غازی لە شەڕەکەی ئاغجەلەر و ، شەڕی مەخفەرەکەش بەشداریی کردبوو ، ئەوەی لە یادی مابوو بۆی گێڕامەوە .
کاک غازی ، زۆر باسی قارەمانێتی و ئازایەتی ، شەهید مامۆستا حەسیب ی کرد و وتی: " بەراستی مامۆستا حەسیب ، قارەمانێکی چاونەترس و بەجەرگ و گیانبەخشی ئازا و کەم وێنەبوو .. زۆر داوامان لێکرد ، کە لەو هێڕشبردنەدا بەشداری نەکات ، بەڵام هەوڵدانمان بێسوود بوو ، چونکە ئەو سووربوو لەسەر بڕیارەکەی خۆی و ، وتی .. " مامۆستا حەسیب وتی : " برایان من ئەم چەکەم بۆ جوانی لە شانم کردووە .. ئەگەر ئێمە گیانی خۆمان نەبەخشین و ، بەرگری لە کورد و کوردستان نەکەین ، ئەی کێ ئەوە بکات ؟ کێ ئازادی بە خوێن بنەخشێنێ ؟ ئەی کێ بە خوێن نەخشی بکات تاجی ژیان .. ؟ رووحی من لە رووحی ئێوە زیاتر نییە .. ئەگەر لە مردن بترسامایە نابووم بە پێشمەرگە .. ئەگەر سوور بزانم شەهید دەبم و ناگەڕێمەوە .. ئەوە مەحاڵە کە لە بڕیارەکەم پەشیمان ببمەوە .. ) .. کاک غازی وتی : " ئەم قسانەی مامۆستا حەسیب کاری لە پێشمەرگەکان کرد و ، هەموویان وتیان ئێمەش ئامادەی گیانبەخشینین .. "
پێشمەرگە گیانبەخشەکانی کوردستان ، وەکو شێر هێڕشیان کردە سەر ئەو هێزە زۆرەی داگیرکەر ، لە پێش هەموویانەوە مامۆستا حەسیب هێڕشی کرد .. لە شەڕێکی سەختی دەستەویەخدا ، ژمارەیەکی زۆری سەربازیان لێ کوشتتن و ، زۆریشیان لێ بریندار کردن ، چەند دەبابە و تۆپێکیشیان پەکخست و سووتاندیان .. تا ماوەیەکی زۆر یەکێک لەو دەبابە سووتاوانە لەو شوێنەدا بە جێمابوو.
ئەم داستانە نەمرەشمان ، بە خوێنی پاکی ، دوانزە پێشمەرگەیەکی دلێری گیانبەخشمان تۆمارکرا.. بە داخەوە ، کە پێشەنگ و سەرقافڵەی ئەو شەهیدە نەمرانەمان ، شەهیدی سەرکردە ( مامۆستا حەسیب محەمەد بەگ ) بوو ، کە ( یەکەمین مامۆستای شەهید )ە .. مامۆستا حەسیب لە رۆژی ( ٦ / ١٠ / ١٩٦٢) دا شەهید بوو ، کە سێیەمین رۆژی شەڕەکە بوو .. تەرمەکەیان برد بۆ دێی ( چنارتوو ) ی ناوچەی ئاغجەلەر.
ناوی هەندێ لەو شەهید و بریندارانەی کە لەم داستانەدا شەهید بوون یا بریندار بوون: ( شەهید محەمەد سۆفی یونس دارتاش ـ خەڵکی دێی گۆگجە ـ شوان ) ، ( شەهید کوێخا رەشیدی بۆڵقامیش ) ، ( شەهید عەلی رەزا ـ خەڵکی دێی ناڕووجە ـ شوان ) ، ( شەهید شێخ بابای قەرەداغی ) ، ( شەهید عودل ئاوبارە ) ، ( شەهید قادر ـ ناوی باوکیمان نەزانی ) . بریندارەکان ( بریندار ـ وریا شوانی ـ ماوە و لە هەولێر دەژی ) ( بریندار ـ تاهیر رەمەزان ـ خەڵکی رێدار ـ شوان ـ لە ژیاندایە ) ، ( بریندار ـ سەید جەعفەر جەباری ـ کە سێ ساڵ پێش ئێستا لە گەرەکی شۆڕیجە لە کەرکوک کۆچی دوایی کرد ـ هەزار سڵاو لە گیانی پاکی بێ ) ، ( بریندار سامۆ ـ خەڵکی دەڤەری بادینانە ـ زۆر باسی ئازایەتی دەکرا ) ، ( بریندار ـ حاجی جەوهەر ـ خەڵکی دێی عەلی موسا ) .
کاک غازی حەمە شەریف ، وتی : "' من و عودل ئاوبارە ، هەردووکمان لە یەک سەنگەردا بووین .. بەداخەوە ئەو پارچەی تۆپ بەری کەوت و شەهیدبوو "
بۆ رێزلێنان و بەرزڕاگرتنی ناوی شەهیدی نەمرمان مامۆستا حەسیب ، لە ناوچەی جەباری دا ، پەلێکی پێشمەرگە بە ناوی ( پەلی شەهید حەسیب ) ەوە ، پێکهێنرا.
ئەی شەهیدە شکۆداره نەمرەکانی رزگاریخوازی کوردستان .. ئاسوودەبن ، کە ئەمڕۆ قوتابییەکانتان ، رۆڵەکانتان ، درێژەدەری رێبازە پیرۆزەکەی ی ئێوەن و ، درێژە بە خەبات و کوردایەتی دەدەن .. ئاسوودەبن .. شاعیر مامۆستا ( ساڵح دیلان ) دەڵێ :
ئاسوودەبن ، نە بە لێدان ، نە بە کوشتن
نە بـە راونـــــــــــــــان و دەرکــــــــــردن
نە بە تەعـــــــریب و تەبعیســــــــــکردن
ریشـــەی کورد قــــــەت نایــــــــــە لەبن

داوا لە ( سکرتاریەتی یەکێتی مامۆستایانی کوردستان ) دەکەم ، کە لەگەڵ یەکێتی مامۆستایانی بەشەکانی کوردستانی مەزندا ، لەسەر ئەوە رێبکەون ، کە رۆژی شەهیدبوونی مامۆستا حەسیب ( ٦ / ١٠ / ١٩٦٢ ) کە رۆژی شەهیدبوونی یەکەمین مامۆستایە بکرێت بە ( رۆژی مامۆستایانی کورد ) یا ( رۆژی مامۆستایانی کوردستان) ، هەموو ساڵێک بە ئەوپەڕی رێز و شکۆدارییەوە ، لەم رۆژەدا یادی شەهید مامۆستا حەسیب و سەرجەم مامۆستا شەهیدەکانمان بکەینەوە.
بۆ هەمیشەش بەرزڕاگرتنی یادی شەهید مامۆستا حەسیب .. داوا لە ( لقی کەرکوکی یەکێتی مامۆستایانی کوردستان ) دەکەم ، کە رەزامەندانی پارێزگاری کەرکوک و شارەوانی کەرکوک وەربگرن ، بۆ دروستکردنی پەیکەرێکی شیاو ، لە شوێنێکی شیاو و بەرچاوی شاری کەرکوکدا ، بە ناوی ( پەیکەری شەهید مامۆستا حەسیب محەمەد بەگ سیامەنسووری ــ یەکەمین مامۆستای شەهیدی کوردستان )
هەر لە شاری کەرکوکدا ، قوتابخانەیەکی کوردیی بنەڕەتی یا ئامادەیی بە ناوی شەهید مامۆستا حەسیب ەوە بکەنەوە ( قوتابخانەی بنەڕەتیی شەهید مامۆستا حەسیب ) .. یا شەقامێکی تازەی شاری کەرکوکی بەم ناوەوە بنێن ( شەقامی شەهید مامۆستا حەسیب)
ئەو داوایانەش کەمترین شتن کە بۆی بکەن ، چونکە شەهید مامۆستا حەسیب ، شایانی زۆر لەوانەش زیاترە .
هەزاران هەزار سڵاو لە گیانی پاکی شەهیدی هەمیشە نەمرمان ، یەکەمین مامۆستای شەهیدمان ، شەهید مامۆستا حەسیب محەمەد بەگ.
هەزاران هەزار سڵاو لە سەرجەم شەهیدانی رێگای ئازادی و رزگاریی کوردستان .

زۆر سوپاسی :
(*) سوپاسی پێشمەرگەی دێرین کاک ( غازی حەمە شەریف شوانی ) دەکەم ، کە پێشمەرگەیەکی بەشداربووی ( داستانی ئاغجەلەر ) بوو .. چی لە یاد مابوو دەربارەی شەڕەکە و ، ناوی شەهید و بریندارەکان بۆی باسکردم .
(*) سوپاس و دەستخۆشی لە کاک ( سەردار جەباری) جێگری سەرنووسەری گۆڤاری شەهید دەکەم ، کە لە ژمارە ( ٣٤ ) ی ساڵی ( ٢٠٠٩) ی ( گۆڤـــاری شـــەهید ) دا باسێکی دەربای شەهیدی نەمر مامۆستا حەسیب بڵاوکردۆتەوە .. لە چەند خاڵێکدا سوودم لە نووسینەکەی وەرگرت.
(*) سوپاسی برای شەهید ، مامۆستا ( فاتیح محەمەد بەگ ) دەکەم .. کە وێنەکەی شەهیدی مامۆستا حەسیب ی برای پێشکەش کردم.
نەرویج : ١٨ / ٥ / ٢٠١٣

24/05/2013