عه لی زیرک
لە چوارچێوەی هەڵوێستەكانی رۆژئاوا بەرانبەر بە ئێران و زیادكردنی حەسارەكانی سەر رژێم، بە پێویستم زانی چەند سەرنجێك ئاراستەی رای گشتی و میدیای كوردی بكەم.
1- لەگەڵ كۆماری ئیسلامی دانانیشین.
كۆماری ئیسلامی بەدوو خەسڵەتی دژ بە یەكەوە، ساڵانێكە خەڵكی ناوخۆ و ئۆپۆزیسیۆن و وڵاتانی دەرەوەشی تووشی سەرلێشێواوی كردووە.
ساڵانێكە بە هەموو شێوەیەك هەوڵ ئەدات دەست بە دەسەڵاتەكەیەوە بگرێ كە هەرەس نەهێنێ و لە هەموو ئامرازێكیش بۆ راگرتنی پێگەی خۆی لە دڵی كۆمەڵگای جیهانیدا كەڵكی وەرگرتووە.
دانیشتنەكانی لەگەڵ رۆژئاوا بەشێك بووە لەو رەوتە دووفاقییەی سیاسەتى كۆماری ئیسلامی و هەر ئەوەشی بە شێوەیەكی ترسناك بەرانبەر ئۆپۆزیسیۆنی بۆ زەربەلێدان بە ئەنجام گەیاندووە.
لە دوو ئەسڵی شیعی و ماكیاڤێلیستی بۆ راگرتنی دەسەڵات كەڵكی وەرگرتووە و دووكەڵی لەچاوی دنیا كردووە.
لە ئەسڵی "تقیە" واتە قبووڵكردنی هێندێك بابەت كە زیانی لە مەرگ كەمترە و ئەسڵێكی یاساكانی شیعەگەرییە و لەو یاسا ماكیاڤێلیستییەش كە ئەڵێ: دەسەڵاتدار بۆ راگرتنی هێز و دەسەڵاتی خۆی بۆی هەیە پەنا بۆ كەڵك وەرگرتن لە هەموو ئامرازێك ببات تا بتوانێ بەسەر كۆمەڵگادا زاڵ بێت، كەڵكی وەرگرتووە و تا ئێستاش وەكوو دووپشك كلكی بە هەموو بارێكدا سووڕداوە. هەر ئەمەش وای لە زەینی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامیدا نەخشاندووە كە بڵێ: من ئەتوانم هەر كات بمەوێ، دنیا بێنمە سەر مێزی دانووستان و ملكەچی هیچ بریارێكی دادپەروەرانەش نابم.
بەڵام ئێستا پێگەی ناوخۆ و دەرەوەی كۆماری ئیسلامی بەرەو لاوازی رۆیشتووە. وای لێهاتووە كە دەبێ بۆخۆی تەواوی ئەو مەرجانەی لایەنەكان بۆیان داناوە پەیڕەو بكات و لەگەڵ ئەوەشدا بۆی نییە جارێكیتر باس لە شەرعییەت وەرگرتن بكات، چونكا تاقیكردنەوەكانی رابردوو، كۆماری ئیسلاميی لە بەرانبەر رای گشتی جیهانیدا بە شەرمەزار داناوە.
2- كۆماری ئیسلامی ئەوەی سەردەمی شەڕی ئێران-عێراق و چەند ساڵ دواتر نییە.
سەردەمانێك كۆماری ئیسلامی دەسەڵاتێكی تاڕادەیەك جێگیری هەبوو. شەڕێكی بە سەركەوتنەوە تێپەڕاندبوو و لە دەستی هێرشبەرێكی یاخی وەك سەددام رزگاری ببوو. یانی خەریك بوو، هێدی هێدی خۆی لە ناوەندە سیاسییە نێودەوڵەتییەكاندا دیار بخاتەوە و لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی خۆیشیدا بە هەر شێوەیەك بێت و لە هەر ئامرازێك كەڵكی وەرگرتبێت، كۆتایی بە كێشەكان بێنێت. هەر ئەوەش بوو، دەزگایەكی جاسووسی – دیپلۆماسیی لە وڵاتاندا خستەگەڕ، كە بە ناوی لێژنەی پێوەندی و بازرگانی و كلتوورییەوە خەریكی راپەڕاندنی كارەكانیان بن.
ئیتر بە هەموو شێوەیەك ویستی، لەگەڵ دنیای جیاواز لە ئایدیا و رەوشی سیاسیی پەسندی خۆیدا دانووستان و هەڵسوكەوت بكات. بەڵام ئەو رەوشەش لە ماوەی شەڕی نێوان ئێران-عێراق بۆ ئێستا گرتیەبەر، رەوشێك نەبوو، كە لەگەڵ ستانداردەكانی ژیان و ئەخلاقی كۆمەڵایەتی-سیاسیی سەردەمدا بگونجێت و ئەمەش دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامیی لە بەرانبەر ئەگەری نەماندا دانا. چونكا كۆماری ئیسلامی ئیتر بۆ پرسەكانی سەردەم وەڵامێكی تازەی پێنەبوو و دروستبوونی وتە بە نرخەكەی "توینبی"ی لەسەر خۆی بە راست گەڕاند، كاتێك وتی: "هەركات دەسەڵاتدارانی حكوومەتێك بۆ پرسیارە نوێیەكان وەڵامی كۆنیان پێبێت، ئەوا سەردەمی لەناوچوونی ئەو دەسەڵاتە دەستی پێكردووە."
3- ئەگەر گەل و ئۆپۆزیسیۆن بە تێكڕایی هاوتەریب بن و هەڵوێستێكی هەمەلایەنەیان بۆ بایكۆتكردنی كۆماری ئیسلامی ببێت، ئیرادە و هەیمەنەی دەسەڵات هەرەس دێنێ.
ئیرادەی جیهانی بۆ بایكۆتكردنی بەرژەوەندییەكانی كۆماری ئیسلامی و پێگەی سیاسی و دەسەڵاتەكەی، لەم ساتەوەختەدا هاوتەریبە لەگەڵ خواستی گەلانی ئێران بۆ ئازادی و دەرچوونیان لە بندەستە بوون.
ئەگەر ئاوڕێك لە هەڵبژاردنی پێشووی كۆماری ئیسلامی و ئەم هەڵبژاردنەی لە سێ مانگی داهاتوودا ئەنجام ئەدرێت بدەینەوە، جیاوازییەكی زیاتر لە هەڵوێستەكاندا دەبینین.
لە هەڵوێستی رۆژئاوادا تەریكخستنەوەی كۆماری ئیسلامی و تەنانەت لابردنی دەسەڵاتەكەی دەبینرێ. كۆمەڵگای ئیسلامی و توركیاش سوورن لەسەر ئەوەی ئێران بە لاوازی لە ناوچەكەدا ببینن. لە ئاستی هاوپەیمانەكانی كۆماری ئیسلامیشدا، رووسیا و چین و وڵاتانی وەك بڕازیل و وێنزۆئێلا و... هتد، لە ترسی گەمارۆی نێودەوڵەتی بۆسەر ئەو لایەنانەی ئارمەتیی ئێران ئەدەن، ناوێرن بە راشكاوی یارمەتییەكانیان پێشكەش بە ئێران بكەن و لە لایەكیشەوە، گەمارۆكانی رۆژئاوا بۆسەر پیشەسازیی نەوتی ئێران، پێگەی لە دەرەوە و ناوخۆ لاواز ئەكات و رووسیا و سەعوود و چەند وڵاتێكی گەورەی بەرهەمهێنەری نەوتیش تێیدا سوودمەند دەكات، بۆیە رووسیاش زۆر سوور نابێت، لەسەر لانەبردنی كۆماری ئیسلامی لە گۆڕەپانەكەو لە ئاستی ناوخۆی ئێرانیشدا، ئەگەر پێشتر سەوزەكان ئۆپۆزیسیۆن و تەنانەت یارمەتیدەری بووژاندنەوەی كۆماری ئیسلامی بوون، لە ئێستادا ئەو یارمەتيدەرە ناوخۆیییەی كۆماری ئیسلامی نەماوە، سەرنجی میدیای جیهانی و خەڵكی جودابیری ناوخۆو دەنگدەری ناڕازیش بۆ لای خۆی پەلكێش بكات. ئەوەیە كۆماری ئیسلامی بەرەوڕووی قەیرانێكی هەمەلایەنە بووەتەوە.
لەم كاتەدا ئەگەر ئۆپۆزیسیۆن بتوانن كەڵك لەم دەرفەتە وەربگرن، سەرنجی دنیا بۆ لای دەسەڵاتێكی ئاڵتێرناتیڤ پەلكێش دەكەن و شەرعییەت لە كۆماری ئیسلامی دەستێننەوە.
4- ئێمە نابێ نوێنەری بێ‌ئیرادەكراو و بێ‌دەسەڵات بنێرینە پارلمان
ئاگاداری هەڵوێستی زۆر لایەنی سیاسیی ناوگۆڕەپانەكە هەم، كە تەنیا لەبەر ئەوەی شتێكی تازەیان وتبێت، یان بیانەوێ لە میدیاكاندا ناویان وەك "لایەنی جیاواز" بهێنن، دەیانەوێ لە هەڵبژاردنەكاندا بایەخ بەوە بدەن، خەڵك بۆ جارێكیتر بچنەوە سەر سندووقەكانی دەنگدان و لە بایكۆتكردنی هەڵبژاردندا بەشداری نەكەن.
دوو تێبینی وام لێدەكات، بە بەرپرسیارێتییەوە هەڵوەستە لەسەر ئەم بابەتە بكەم: 1- هیچ نوێنەرێكی تەواو گەلی ناتوانێ ئەمجارە لە هەڵبژاردندا بەشداری بكات.2- هیچ دەنگێكی لاوازكەری هەڵوێستی كۆماری ئیسلامی لە پارلمانی داهاتوودا بەدیناكرێت.
بۆیە بە دڵنیاییەوە ئەتوانم بڵێم: نوێنەرێك كە ئیرادەیەكی لە خۆوە ببێت، ناڕواتە پارلمان و ئەگەر ئێمە پێمان وابێت، بۆ پارلمانی ئێران فراكسیۆنێكی وەك (ب.د.پ) مان دەبێت و كەسایەتی وەك لەیلا زانا دەنێرینە پارلمان كە نوێنەرایەتیی گەل لە پارلماندا بكات، شتی وا روونادات. چونكا لە هەڵبژاردنەكانی رابردووشدا هیچ نوێنەرێكی كوردمان نەبووە، لەسەر خواستی گەل زیندانی بكرێت، كەچی بۆ كوردانی باكوور وا نەبووە. هەر بۆیەش پێشبینی دەكەم، ئەوەی كۆماری ئیسلامی دەیباتە پارلمان، كەسی دڵخوازی گەل نابێت.
هەر بۆیەش لەسەر ئەو باوەڕەم ئەتوانین نەبوونی نوێنەریش تاقی بكەینەوە!... داوا بكەین كەس خۆی نەپاڵێوێ و كەسیش نەچێتە سەر سندووقی دەنگدان. ئەوەش دەچێت و خۆی دەپاڵێوێ، ئیتر دیارە، كێ سەر بە رژێمە و نوێنەری خەڵك نییەو لێرەدایە هەم ریزەكانی رژێم و هەم ریزی گەل و هەم تواناكانی رژێم و هەم توانای بەرەنگاریی گەلی تاقیدەكرێتەوە. یانی ئەتوانین بۆ یەكەمجار لە مێژووی هەڵبژاردنەكاندا پەنا بۆ چەكێكی یەكلاییكەرەوە ببەین و هەڵوێستی هەموو ئۆپۆزیسیۆنیش یەكبخەین.
6- بۆی هەیە هەڵبژاردنێك لەئارادا نەبێت! ترسی رژێم لە هەڵبژاردن...
ئەگەری لێدانی ئێران لەم بەهارەدا هەواڵێكی دڵخۆشكەرە بۆ ئەوانەی بەرژەوەندییەكیان لە مانەوەی كۆماری ئیسلامیدا نییە و دیارە ئەم رێژەیەش لە ناو نەتەوەكانی ئێران و خەڵكی ئێراندا رێژەیەكی بە تەواوەت زۆرینەن.
لەوانەیە لە هێندێك شوێنەوە هەواڵی ئەوە بە گوێمان بگات، لێدانی ئێران بە قازانج نییە و زیانی مرۆیی و ماددی بە خەڵك و دامودەزگاكانی حكوومەت و دامودەزگا مەدەنییەكان دەگەیەنێ و ئەوانەش سامانی خەڵكن و نابێ لەناو بچن، كەچی من تەنیا پرسیارێك ئەكەم و هیچی دیكە باس ناكەم: ئایا مان و نەمانی ئەو دامودەزگایانە لەم كاتەدا كە كۆماری ئیسلامی لەسەر دەسەڵاتە، قازانجێكی بۆ گەلانی ئێران هەیە و ئایا بە لێنەدانی ئێران و مانەوەی لەسەر دەسەڵات، قازانجێك بە گەلانی ئێران دەگات و بە ئاواتەكانیان دەگەن؟
لێرەدایە من دەتوانم بڵێم: وا باشترە، پێش لە هەڵبژاردنەكان، گەمارۆكانی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی و فشاری ناوخۆیی بۆسەر ئێران لەمەڕ ڕووخانی حكوومەت زیاد بكرێت و ئەم دوایین هەڵبژاردنەش بە چاوی خۆمان نەبینین.
ئەنجام:
ئۆپۆزیسیۆن و رۆڵی یەكلاییكەرەوەی هێزی ئەكتیڤ و شوێندانەر(كورتە سەرنجێك لەسەر هەڵبژاردنەكانی دوو رۆژی پێشووی سێكۆلارە سەوزەكان و كۆدەنگیی ناسیۆنالیزمی فارسی)
ئۆپۆزیسیۆنی گشتیی گەلانی ئێران لە بارودۆخێكی ئاستەمدان و تەنیا فارسەكانن بە وریایییەوە معامەلە لەگەڵ بارودۆخەكەدا دەكەن. ئەوان لە ماوەی چەند رۆژی رابردوودا كە دیارە ئەمە پڕۆژەی یەكساڵی رابردوویانە، هەڵبژاردنی دەستەكانی سەركردایەتیی خۆیان بە ئەنجام گەیاند و لە دوو بەشدا كە دیارییان كردبوو، كاروباری خۆیان بە ئەنجام گەیاند كە دەتوانین بڵێین ئەمە كۆنگرەی ئەوانە بوو، لە داهاتوودا سەوزی نێوخۆ و دەرەوە و تەنانەت سێكۆلارە لیبراڵە ئێرانچییەكان و پاشایەتیخوازەكان لەگەڵ خۆی دەخات و دەبێ بە قورسایییەك و لیستەیەكی ناو پارلمان و كابینەی دەوڵەتی داهاتوو.
كورد و نەتەوە بندەستەكانیش تا ئێستا تەبایییەكی زۆریان پێكەوە نییە و ناتوانن لەبەرانبەر ئەم جۆرە كارانەی ناسیۆنالیزمە باڵادەستدا بە راشكاوی هەڵوێست بگرن و ئەگەریش بیانەوێ ئەو كارە بكەن، بە هۆی نەبوونی دەرەتانی مادی و زۆر كێشەی تەكنیكییەوە هەوڵەكانیان لاواز دەبێتەوە. بۆیە من لاموایە ئیتر دەبێ رانەوەستین.
كورد تا ئێستا كاراكتەرێكی گەورەو لە هەمانكاتیشدا لاواز بووە. چونكا لەگەڵ ئەوەیدا خۆی و نیشتمانەكەی، پێشمەرگە و سەنگەری خۆڕاگری لە دژی كۆماری ئیسلامی بوون، كەچی پەرتەوازەیی هێزەكان وایكردووە، تەنیا هەیكەلێكی گەورەی بێ جووڵە بێت و ئەگەریش جووڵەیەك ببێ، جووڵەی خۆ-سوێنەرانە بووە. یانی پێویستە لەم قۆناغەدا بەرەیەكی لێبوردە دروست بكەن و پاڵ بە گرفتەكانی رابردووەدوە بنێن و ماڵئاوایی لە رابردووی پڕكێشە بكەن. هەر ئەمەش دەبێتە هۆی لاوازیی پێگەی كۆماری ئیسلامی لە بەرانبەر هێزی كورددا و كوردیش دەكرێ وەك كاراكتەرێكی گەورەی ناو گۆڕەپانی سیاسیی ئێران و تەنانەت لە ناو میدیا و كۆڕوكۆمەڵە نێودەوڵەتییەكاندا حەسیبی بۆ بكرێت. ئەمەش ئەگەر وەدی بێت، ئامانجێكی گەورەی گەلی كوردمان وەدیهێناوە، كە هەموومانیان لە ریزێكدا بە تێكڕایی بەرانبەر بە كۆماری ئیسلامی بینیوە.
