عومه‌ر عینایه‌تی
کاتیک که‌باس له‌روژهه‌لاتی ناوین دیته‌ئاراوه راسته‌وخۆ یاناراستەوخۆ سه‌رنجمان ده‌چیته‌شوینیک که‌خاون ئیستراتیژیەکی تایبه‌تی ژیئوپولیتیکە له‌بواری میژویی و سه‌رچاوەی شارستانیه‌ت ، فه‌لسه‌فه، و زانست بووه به‌دریژایی میژوی چه‌ند هه‌زارساله‌ی خۆی، خاون ئاسه‌واریکه‌له‌فه‌رهنگ بواری فه‌رهه‌نگی و تایبه‌ت مه‌ندی فولکلور کولتور وه‌که‌له‌پور و خاون ئه‌ده‌بیاتی تایبه‌ته‌له‌بواری زمانه‌وانیه‌وه‌خاوه‌ریزمانی تایبه‌ت بوه‌وه‌ته‌نانه‌ت به‌پی ئاسه‌واره‌میژویه‌کان ده‌توانین بلین به‌سی شیواز ئاسه‌واری میژوی و حاشا هه‌لنه‌گری هه‌یه‌که‌میله‌تی کورد شانازی پیوه‌ده‌کات به‌پی ئاسه‌وارناسان وه‌زمانناسانی ئالمانی له‌تویژینه‌وەیەکی نوی دا ده‌ریان خستوه‌که له‌روژهه‌لانی ناوین له‌باکوری کوردستان بو یه‌که‌م جاره‌که‌دانی پیدانینن که‌یه‌که‌م ریچکه‌ی زمان له‌ئاراراته‌وه که‌میژوی بو 9500 سال پیش ده‌گه‌ریته‌وه و ئه‌م ریچکه‌یه تائیستا زیاتر له400 زمانی به‌فه‌رمی لی دروست بووه له‌هئندو ئۆروپادا بلاو بوته‌وه‌و ته‌نات پشت ئه‌ستورن به‌شیکی زور چاویکی زمان ده‌گه‌ریته‌وه‌بو سه‌ره‌تای که‌له‌ئاراراته‌وه سه‌رچاوه‌ده‌گریت هه‌ر به‌م مه‌به‌سته ده‌توانین ئاماژه به‌میژوی وخاند‌واریه‌نی ئه‌و ئاسه‌وارەی نوسینه‌کان بکه‌ین
یه‌که‌م ئاسه‌واری نوسین به‌شیوه‌ی ئه‌ویستایه‌دوهه‌م به‌شیوه‌ی بیزماریه‌و سیهه‌م ئاسه‌وار به شیوه‌په‌هله‌وی له‌روژهه‌لاتی ناویدا که‌ئیستاش به‌شیکی زور له‌پسفورانی زمانه‌وانی میژوئی سه رسامن به ریچکه‌ی دارشتنی ئه‌م ئاسه‌وارانه‌له‌بواری زانستی وه‌ریشه‌ی زمانه‌وانی له‌فونتیک و دارشتنی به‌شیوی ره‌سته‌له‌سه‌ر روداوه‌کان و یان ئه‌فسانه‌کانی سه‌رده‌م له‌بواری بیروباوه‌ر وه‌ئاینه‌وه‌میژوی شارستانیه‌ت له‌روژهه‌لاتی ناوی دا ده‌توانین بلین پتر له12 هه‌زار ساله‌به‌پی به‌لگه‌نوسراوه‌کانی بیرو باوه‌ری ئه‌ویستایی هه‌ر بم‌بونه‌یه‌وه‌من چه‌ند نمونه‌یه‌ک دینمه‌وه هه‌لبه‌ت روژهه‌لاتی ناوی خوی خاوه‌نی بیرو باوه‌ری مه‌زدائیستی وه‌زه‌روان بیکه‌ران‌به‌شیوه‌یه‌کی گشتی ده‌توانین بلین خاوه‌ن پیگه‌ی تایبه‌ت له‌سه‌ر بنه‌مای ئاهورا مه‌زدای وه‌خاوه‌ن خوداوه‌ندانی ژن واکو مهر میترا وه‌ئاناهیتان ئانانا وه‌هه‌ر ئه‌م ریچکه‌ی به‌خودای بون خوی له‌بیرو باوه‌ر ی مه‌زدائیستی وه‌زه‌رده‌شتی دا ده‌بینیته‌وه‌که‌ئه‌م بیرو باوه‌ره‌له‌ناو ئه‌ویستا وه(په‌هله‌وی ئه‌ن فه‌هله‌یان فه‌له‌ئی که پرفسور ئارتور کریستیه‌نسه‌ن که‌کتیبی میژوئی ساسانیان باسی ده‌کات) ویان له‌به‌شی بیزماری وه‌نمونه‌ی هه‌ره‌به‌ر چاو ئاسه‌واری بیستون.
ئه‌وی که‌ئیستا بو ئیمه‌ی گه‌لی کورد جیگای باسه‌له روانگه‌ی میژویه‌وه‌ئیمه‌تاچ راده‌یه‌ک ده‌توانین پیداگری له‌پرسی که سایه‌تی خومان بکه‌ین له‌روانگه‌ی فه‌رهه‌نگی کولتوری که‌له‌پور وه‌هاوبه‌شی زمانه‌وانیه‌وه‌سه‌باره‌ت به‌رابردو وه‌گریدانی ئیستامان به‌میژووه‌به‌پیویستی ده‌زانم لیره‌دا بریک باس له‌پیکهاته‌ی ئه‌و سه‌ر ده‌م بکه‌م که‌خاوه‌ن تایبه‌تمندی تایبه‌ت بون سه‌باره‌ت به‌زمانه‌وه 1 ( کاسپیه‌ن شوین باکور ئیران وه‌ئه‌فغانستانی ئیستا) 2 ( مانایه‌کان له‌دوروبه‌ری گولی ئورمیه) 3 ( سکایه‌کان له‌باکوری ئیران ئازه‌بایجانی ئیستا) 4 ( ئوراتوریه‌کان له‌ئیستای ده‌وروبه‌ری گولی وان )5 ( ئورامان ئیستای ئه‌رمنستان) 6 ( کمیریرکان له‌باکوری روژئاوای تورکیه‌ئیستا)
7 ( هه‌یتیه‌کان له‌باشوری ئیستای تورکیه‌له‌سه‌ر ده‌ریای سپی ) 8 (ئاشوریه‌کان له‌ئیستای موسل له‌ئیراق) 9 ( کاسیه‌کان له‌نیوان کاسپیه‌نه‌کان و سکایه‌کان له‌باکوری ئیران نزیک به‌چیای ئه‌لبرز) 10 (لو لویه‌کان له‌به‌شی بادینان له‌سی گوشه‌ی ئیران ئیراق تورکیه) 11 (پارته‌کونان له‌سمنان وه‌کرمان له‌ئیران) 12 ( پرسید یان پارسه‌کان له‌نزیک شیراز وه‌بلوچستان ) 13 (که‌لدانیان له‌نزیک به‌که‌نداو له‌کوویتی ئیستا ) 14 ( سومریه‌کان له شوش‌نزیک ئه‌هواز) 15 (بابولیه‌کان نزیک ئیستای به‌سره‌له‌ئیراق) 16 (حوریه‌کان یان هوریه‌کان له‌ئیستای هه‌ورامان وسنه‌و کرمانشا) 17 ( ئیلامیه‌کان له‌ئیستای ئیلام لورستان له‌کستان وه‌به‌شیک له‌ئه‌هواز ) 18 ( مادکان له‌هه‌مه‌دان وه‌به‌شیک له‌زه‌نجان و به‌شیک له‌سنه)19 ( فنیقییه‌کان له‌ئیسرائیل وه‌فلستین ) 20 ( میسریه‌کان له‌ئیستای ولاتی میسر) 21 ( کاردوخیه‌کان له‌نیوان لو لویه‌کان و ئوراتور نزیک به‌گولی وان وه‌سنوری ئیرانی ئیستا)
هه‌لبه‌ت من لیره‌دا باس له‌م پیکهاته‌میژویه‌ده‌که‌م که‌به‌دریژای میژو هه‌چه‌ند له‌ململانی ده‌سه‌لات دابون له‌ناو خو به‌لام هه‌رکام هاوبه‌ش بون له‌ره‌وتی به‌رو پیش بردنی شارستانیه‌ت یه‌کیک له‌تایبه‌تمه‌ندیه‌سه‌رکیه‌کان زمانی هاوبه‌ش بیرو باوه‌ری هاوبه‌ش به‌لگه‌هایه‌کی حاشا هه‌لنه‌گرن و له‌هه‌ر شوینیکی ناوچه‌ی روژهه‌لاتی ناوی توژینه‌وه‌بکریت جی په‌نجه‌ی ئاسه‌وار وه‌نوسینه‌کان ده‌ری ده‌خات که‌کی خاوه‌نی ئه‌م میژوی راسته‌قینه‌ی روژهه‌لاتی ناویه
یه‌که‌م ئاسه‌واری نوسین په‌هله‌وی که‌به‌نوسینی خودایان ناوی لی ده‌به‌ن واکوده‌سه‌لاتی خودایان وه‌پادشاکان
دوهه‌م ئاسه‌واری نوسینی ئه‌ویستائی( هه‌لبه‌ت ئه‌ویستای کون وه‌ئه‌ویستای تازه) که‌تایبه‌ت بوه‌به‌موغه‌کان وه‌کاهینانی بیرو باوه‌ری زه‌روانیان به‌خودایبونی ژن و زه‌رده‌شتیان که‌هه‌لگری فه‌لسفه‌ی زه‌روانیان بون
سیهه‌م ئاسه‌واری نوسینی بیزماری تایبه‌ی بوه‌به‌بازرگانان وه‌که‌شاوه‌رزان و ئاژه‌لداران
نوسینی په‌هله‌وی نوسینی ئویستائی نوسینی بیزماری
هه‌ر به‌پی ئه‌م بلگانه‌یه‌ئیمه‌واکو گه‌لی کورد ده‌توانین خاوه‌نداریه‌تی له‌میژوی راسته‌قینه‌ی روژهه‌لاتی ناوی و بونی خومان بکه‌ین چونکه‌شوینی ئاسه‌واره‌کان و شوینی راسته‌قینه‌میرات گرانی ئه‌م میژویه‌ده‌توانم به‌راشکاوانه‌بلیم ئیمه‌ی کوردین هه‌رچه‌ن که‌سانیک بیانه‌وه‌یت ئه‌م میژوی‌چه‌ند هه‌زار ساله‌یه‌به‌شیوه‌یی کاتی بشوینن به‌لام راستیه‌کان له‌ناو دلی روژهه‌لاتی ناوی و ئاسه‌واره‌کان دایه.
به‌پی ئه‌م به‌لگانه‌ئایه‌کو تورک ( پانیتورکیسم ) که‌ئیستا به‌بالوپشتی سیاسه‌تی ئیستعمار و سیاسه‌تی ده‌وله‌ت نه‌ته‌وه‌ده‌توانیت ئیدعای ئه‌م میژوه‌وه‌ئاسه‌وارانه‌وه‌ئه‌م نوسینانه‌بکات تا چ راده‌یه‌ک شیوازی زمانه‌وانی تورکان له‌گه‌ل ئه‌م ئاسه‌وارانه‌یه‌ک ده‌گریته‌وه بیگومان ناتوانیت
ئایه‌کو عه‌ره‌ب ده‌توانیت ریزمانی زمانه‌وانی له‌گه‌ل ئه‌م ئا سه‌وارانه‌یه‌ک بخاته‌وه بیگومان ناتوانیت
دارشتنی زمانی فارسی ئیستا له‌بواری فه‌ر هه‌نگی به‌پیتی عه‌ره‌بی و له‌فه‌رهنگنامه‌ی فارسی نزیک به80% ریچکه‌ی چاوکی زمانه‌وانی بو فه‌رهه‌نگی عره‌بی ده‌گه‌ریته‌وه که‌فارسه‌کان واکو که‌مینه‌له‌ئیران به‌پشتیوانی سیاسه‌تی ئیستعماری بریتانیا یه‌که‌م شای ده‌ست نیشان کراو واکو بنه‌ماله‌رزاخان میرپه‌نج که‌نازناوی ( په‌هله‌ویان ) بو خویان هه‌لبژارد که‌ده‌ست کردی بیگانه‌بون و ئیستا له‌روانگه‌ی فه‌رهه‌نگی زمانه‌وانیه‌وه‌نزیک بونه‌ته‌وه‌له‌فه‌رهه‌نگی عه‌ره‌ب و ته‌نانه‌ت ئیستا له‌دوای روخانی ده‌سه‌لاتی پادشایه‌تی و به‌هاتنی کوماری به‌نیو ئیسلامی ئیران و له‌ژیر سیبه‌ری باوه‌رداری به‌ئیسلام وه‌په‌یره‌و کردنی ئایاتی قورعان فه‌رهه‌نگی ئیران له‌گه‌ل ریزمانی عه‌ره‌بیوه له‌قورعان دا ده‌بینیته‌وه ده‌یانه‌ویت ببنه‌ئه‌ندامی کومکاری عره‌بی که‌ئیستا واکو به‌شی میوان له‌کورو کوبونه‌وه‌کانی عه‌ره‌بی به‌ش دارن ،، پرسیار لیره‌دایه
1 - ئیمه‌ی کورد تاچ راده‌یه‌ک له‌بواری فه‌رهه‌نگی زمانه‌وانی له‌گه‌ل تورک پاننیتورکیسم هاوبه‌شین ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
2 – ئیمه‌ی کورد تاچ راده‌یه‌ک له‌بواری فه‌رهه‌نگی له‌گه‌ل ریزمانی عره‌بی ئیمپراتوری لم هاوبه‌شین ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟
3 - ئیمه‌ی کوردله‌به‌شی روژئاوا تاچ راده‌یه‌ک له‌گه‌ل فه‌رهه‌نگی روژئاوا هلینیسم له‌بواری زمانه‌وانی وه‌فه‌ر هه‌نگیه‌وه‌هاو به‌شین
لیره‌دا ده‌مه‌وی بلیم ئه‌مرو له‌لایه‌که‌وه‌ئیمپراتوری لم یان عه‌ره‌ب له‌لایه‌که‌وه‌پانی تورکیسم وه‌له‌به‌شی روژئاوا هه‌لنیسم وه‌ولاتانی ئوروپائی و ئیمه‌ی کورد لم‌سی کوچکه‌ی روژهه‌لاتی ناوی که‌خاوه‌نی میژوی چه‌ن هه‌زار ساله‌ین هیشتا داگیرکاران له‌سه‌ر مالی خومان پیمان ده‌لین کورد جودای خواز یان ته‌جزیه‌ته‌له‌به
هه‌رچه‌ند ده‌روانینه‌سیاسه‌ته‌کانی ئه‌مروی سه‌ده‌ی 21 له‌چوارچیوه‌ی به‌رژه‌وند خوازی ولاتانی ناوچه‌یی وه‌سیاسه‌ته‌کانی ئیستعماری هاوپیمانی ئمپریالیسم ده‌بینین که‌کارنامه‌ی سی سه‌ده‌ی رابردو به‌هه‌مو شیوه‌یه‌ک دژی مروڤایه‌تی نه‌ک هه‌ر نکولی له‌بونی میله‌تیکی 50 میلیونی ده‌که‌ن به‌لکو ده‌یانه‌ویت به‌دزینی ئاسه‌واره‌کانیش میژوی ئه‌م ناوچه‌ی سی کوچکه‌ی روژهه‌لاتی ناوی بشارنه‌وه
له‌م بابه‌ته‌ده‌مه‌ویت زیاتر سه‌رنج راکیشم سه‌ر ئه‌وی که‌له 3 سه‌ده‌ی رابدو وه‌ده‌سه‌لاتی زالی سیاسه‌تی ئیستعمار که‌ده‌توانم له‌چه‌ن خالدا ده‌سنیشانیکه‌م هه‌ر واکو ئاگادارن له په‌یشدا ده‌ستنیشانم کردوه له‌سه‌ر چه‌ند بابه‌ت که‌به‌پیویستی ده‌زانم لیره‌دا ناویان بین
1 - رۆژهه‌ڵاتی ناڤین و سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی و وڵاتی ناوچه‌یی و پرسی کورد له‌سه‌ده‌ی 21دا (هۆ و هۆکاره‌کان)، به‌شێک له‌خاڵه‌شاراوه‌کان له‌سه‌ده‌ی رابوردوو دا
2 - ده‌سه‌ڵاتداریی شیعه‌له‌رۆژهه‌ڵاتی ناڤین و موچه‌خۆره‌کانی بێگانه
له3 سه‌ده‌رابردوودا، به‌تایبه‌ت ئیستعماری بریتانیا
3 - ( شه‌ڕی سارد ) له‌نێوا ن، ئه‌مریکا و رووسیه، پشتێنه‌ی سه‌وز،
پرسی کورد له‌رؤژهه‌ڵاتێ ناڤین،
به‌شێک له‌خاڵه‌کانی شه‌ڕی سارد
4 - مودمێن بوون( ئیعتێاد) سێاسه‌تێ ئێستعمار له روژهه‌لاتێ ناوێ
کاردانه‌وێ ڵه‌ناو گه‌ڵی کوردستان
له‌چوار چیوه‌ی نوسینی ئه‌م باباته‌ده‌مانه‌ویت بریک له‌و خالانه‌ده‌ست نیشان بکه‌ین که‌سه‌رده‌می ئیستا که‌قیرانیکی سیاسی بروکی روژهه‌لانی ناوی گرتوته‌وه‌دریژه‌دانی هه‌مان 300 سالی داگریکاری سیاسه‌تی ئیستعماره‌یه‌له‌له‌بواری ژئو پولیتیک وه‌هه‌م له‌بواری جوگرافیا وه‌هه‌م له‌بواری رامیاری ئابوری وه‌هه‌م له‌بواری ریگای بازر گانی که‌ده‌توانی 3 قاروه‌واکو ئاسیا وه‌ولاتانی روژئاوا و ئافریقا به‌یه‌که‌وه‌له3 کوچکه‌ی روهه‌لاتی ناوی هه‌م له‌روی وشکانی وه‌هه‌م له‌رو ده‌ریاوه‌به‌یه‌که‌وه‌گری بدات
ئه‌ویی راستی بیت له‌وینه‌نقشه‌يی ئیرانه‌له‌پیش ده‌سه‌لاتی ئیستعمار له‌ساله‌کانی 1700 له‌سه‌ر ده‌می سه‌فه‌ویه‌کان له‌وینه‌یه‌دا ده‌ر ده‌که‌ویت له‌ژیر کاریگه‌ی ده‌سه‌لاته‌ده‌ست نیشان کراوه‌کان ئیران چون به‌بی بریاری گه‌ل وه‌کومه‌لگا ئیران ته‌جزیه‌کراوه‌به‌بی ئه‌وه‌کومه‌لگا بریاری له‌سه‌ر بدات له‌هه‌ل هه‌لو مه‌رجی سیاسی وه‌بشیوی ده‌وله‌تی ناوندی له‌پیناو مانه‌وه‌وه‌ده‌سه‌لاتی خویان بریاریان له‌سه‌چاره‌نوسی کومه‌لگاداوه
بابه‌تی سه‌ره‌کی ئیمه‌ئه‌‌وه‌یه‌که‌ئیستا له‌سه‌ده‌ده‌بینین سیاسه‌تی ئیستعمار له‌سه‌ده‌کانی رابردو به‌هوی ده‌سه‌لاتی که‌مینه‌به‌سه‌ر زورینه‌ده‌که‌پیره‌و کر‌اوه‌له‌سه‌ر باوری ده‌سه‌لاتی که‌مینه‌به‌سه‌ر زورینه‌ده‌بو نمونه‌ده‌سه‌لاتی ده‌وله‌تی عوسمانی داروخا وه‌خه‌لافه‌تی عوسمانی درا به‌که‌مینه‌ده‌سه‌لاتی تورک وه‌نیژاد په‌ره‌ست که‌زوربه‌ی ولاتانی ژیر ده‌سه‌لاتی عوسمانی له‌ژیر ناوی ولاتانی ناوچه‌ی عه‌ره‌ب که‌ده‌بینین سوریه‌عیراق لوبنان ئوردون وه‌کویت و ارمنستان له‌به‌شی ئیران دا ولاتانی واکو بحرین ئه‌فغانستان سیستان وبلوچستان به‌شیک له‌ئازه‌ر بایچان و به‌شی له‌ناوچه‌کوردیه‌کان واکو گه‌نجه‌وه‌نه‌خچه‌وان و هه‌ر وه‌ها به‌شیک له‌ناوچه‌ی شاره‌زور وه‌خانقین وه‌منده‌لیئ‌له2 ولاتی ئیران وه‌ئیراق به‌پشتیوانی وه‌به‌رژه‌وندی سیاسه‌تی ئیسعمار ته‌جزیه‌کراوه‌ن به‌لام له‌ئانی کات له‌سه‌ده‌گه‌لی کور له‌پیناو به‌چاره‌نوسی خوی که‌گه‌لیکی 50 میلیونیه‌به‌یه‌ک سری شه‌رعیات ده‌یانه‌ویت نگولی بکه‌ن له‌سه‌ر به‌خوی وه‌مافی چاره‌نوس به‌هه‌مو شیوه‌ه‌پلان داده‌ریژن بو به‌لاری دا بردن وه‌ته‌نانه‌ت له‌سه‌ری نیشتمانی خویان به‌جودای خواز وه‌ته‌جزیه‌ته‌له‌ب ناوی ده‌به‌ن ته‌نانه‌ت بو دژایه‌تی کردن ده‌توانین بلین که‌ئایئین وه‌بیروباوه‌ریان دژی میلتی کورد به‌کار هیناو که‌ده‌لین میله‌تی کورد هه‌ر ئه‌م میله‌ته‌ی ئاگرپه‌ره‌سته وه‌له‌روانگه‌ی دینه‌شه‌ر عیه‌ت ده‌ده‌ن به‌قه‌تلوعام وه‌ئه‌نفال کردن
ئامانج له‌نوسینی ئه‌م بابه‌ته
من واکو کوردیکی روژهه‌لات له‌به‌شی ئیران ده‌بینم که‌ده‌سه‌لاتی ناوندی له‌ماوی 300 ساله‌ده‌سه‌لاتی ئیستعمار وه لاوازی ده‌سه‌لاتی ناوندی ئیران به‌هوی گریدراوی به‌موچه‌خورانی ته‌نخاهی هیندی له‌ژیر کاریگه‌ری بیروباوه‌ری شیعه‌گه‌رای واکو موچه‌خورانی بیگانه‌و پئگه‌ی ئیستراتیژیکی ئیران بو به‌هوکاریک له‌ساله‌کانی 1800 ده‌وه بشیویه‌ک ئیران له‌پیناو به‌رژه‌وندیه‌کانی سیاسه‌تی ئیستعماری ته‌جزیه‌کرا و نمونه‌هه‌ره‌به‌ر چاو ده‌توانین ئاماژه‌به‌چه‌ن به‌لگه‌یه‌بکه‌ین
1 ، له‌سالی1857 جیابونه‌وه‌ی ئه‌فغانستان له‌ئیران له‌سه‌ر ده‌می ده‌سه‌لاتی قاجار ، بی ئه‌وه‌ی که‌گه‌ل بتوانیت بریات بده‌ن
2 ، له‌سالی 1872 به‌خشینی ته‌واوی کانزای ئیران به‌دورویتر که‌بو به‌هوی سه‌رسورمانی زوربه‌ی ولاتانی دونیا
3 ، له‌سالی 1885 به‌شیکی زور له‌خاکی بلوچستان درا به‌ده‌و له‌تی تازه‌دروسکرا ی ئیسلامی که‌له‌هیندوستا جیا ببونه‌وه به‌ناوی پاکستان
4 ، له‌سالی 1887 داسه‌پاندی بریاری تالپوت ( ئینحساری ته‌مباکو توتن ) له‌سه‌ده‌می قاجار
5 ، له‌سالی 1901 له‌سه‌ر بریاری دوزینه‌وه‌ی نه‌وت له‌ژیر چاودیری دورویتر به‌نوینه‌رایه‌تی و سه‌مایه‌کوزاری مارسی و داسه‌پاندنی ئه‌م بریاره
6 ،له‌سالی 1907 دابه‌ش بونی ئیران له‌لایه‌ن روسیه‌وه‌بریتانیا له‌سه‌ر ده‌می قاجار
7 ، له‌سالی 1916 ده‌روست بونی ده‌وله‌تی تورک له‌سه‌رده‌ستی ئیستعماری بریتانیا و بریارنامه‌ی سایکس پیکو له‌هه‌مان سالدا
8 ، له‌سالی له‌ساڵی 1917 بڕیارنامه‌ی بالفور.
9 ، له‌ساڵی 1919 داسه‌پاندنی بڕیارنامه‌ی ئیمتیازی باکووری ئیران.
10 ، له‌ساڵی 1920 رێگاخۆشکردن و پشتیوانی له ره‌زاخان و پشتیوانیکردنی له‌لایه‌ن سه‌یدزیا ئه‌دین ته‌باته‌بایی.
11 ،له‌ساڵی 1920 په‌یماننامه‌ی سوور.
12 ، له‌ساڵی 1920 دروستکردنی ده‌وڵه‌تی ئیراق.
13 ، له‌ساڵی 1923 بڕیارنامه‌ی لۆزان.
14 ، له‌ساڵی 1937 بڕیارنامه‌ی سه‌عدئاباد.
15 ، له‌ساڵی 1953 رێگاخۆشکردن بۆ کۆدتای موسه‌دیق.
16 ، له‌ساڵی 1971 رۆڵگێڕانی سه‌ره‌کی بریتانیا بۆ جیاکر‌دنه‌وه‌ی ناوچه‌کانی گشتی به‌حرین له‌باشوری ئیران جیابوونه‌وه‌ی ته‌واویه‌تی خاکی به‌حرین له‌ئیران
17 ، له‌ساڵی 1975 بڕیارنامه‌ی ئه‌لجه‌زایر.
18 ،له‌ساڵی 1979 گۆڕینی ده‌سه‌ڵاتی په‌هله‌وی و پشتیوانیکردن له‌ئایه‌توڵا خومه‌ینی.
له‌م ریکه‌وتن نامانه‌دا ئایه‌کو کورد وه‌گه‌لانی ئیران چه‌نده‌یان رول تیدا گیراوه‌ده‌سه‌لاتی ناوه‌ندی به‌پشتیوانی سیاسه‌ته‌کانی ئیستعمار ئیران ته‌جزیه‌کراوه‌به‌تایبه‌ت له‌له‌ساله‌کانی 1920 و ده‌ست نیشان کردنی شا بو ئیران بو به‌هوی ئه‌وی که‌که‌مینه‌ی فارس ده‌سه‌لاتی خوی به‌سه‌ر زورینه‌ی کومه‌لگای ئیران دا داسه‌پینیت و فارسه‌کان یه‌کم کاریک که‌کردیان له‌بواری فه‌رهه‌نگی وه‌میژویه‌وه‌که‌خویان میژوی 2500 ساله‌یان ناوی ده‌به‌ن به‌بنه‌ما داده‌نین و بونه‌میراتگری میژوی چندهه‌زار ساله‌ی ئیران و ته‌نانه‌ت له‌بریار نامه ی که‌ده‌توانین ئاماژه‌ی پی بکه‌ین تا چ راده‌یه‌ک کورد توانیویه‌تی بریار ده‌ر بیت له‌سه‌ر چارونوسی جوی
1 – به‌ڵێننامه‌ی ئیدریس بدلیسی و‌سوڵتان سه‌لیمی یه‌که‌م، ساڵی 1514وه‌ساڵه‌کانی 1555 ، 1556 ، 1590.
2- به‌ڵێننامه‌ی نێوان ده‌وڵه‌تی سه‌فه‌وی و‌ده‌وڵه‌تی عوسمانی له‌زه‌هاوی ناوچه‌ی کرماشان، ساڵی 1639 که‌ده‌توانین بڵێین کوردستان بوو به‌دوو به‌ش و‌دوابه‌دوای ئه‌مه‌له‌سه‌ر کێشه‌سنووریه‌کان له‌ساڵانی 1727 ،1736 ، 1746.
3- به‌ڵێننامه‌ی ئه‌رزروم، ساڵه‌کانی 1823، 1847، 1853، لهسهردهمی ده‌سه‌ڵاتی قاجار و‌ده‌وڵه‌تی عوسمانی .
4- به‌یاننامه‌ی سایکس – پیکۆ، ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌له9 هه‌تا 16 مانگی مه‌ی ساڵی 1916 له‌کۆتاییدا له‌نێوان بریتانیا و‌فه‌ڕانسه‌و‌ده‌وڵه‌تی عوسمانی و‌ده‌وڵه‌تی روسیه‌کوردستانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی عوسمانی کرا به‌سێ به‌شی (ئا و‌ب و‌س).
له‌پاشان به‌شێک له‌کوردستان که‌وته‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی روسیه، نوینه‌ری بریتانیا (مارک سایکس) نوێنه‌ری فه‌رانسه(جورج پیکۆ) نوینه‌ری روسیه(سازانوف) که‌بڕیارنامه‌که‌به‌مشێوه‌یه‌کوتایی پێهات:
ئا – باکووری رۆژهه‌ڵاتی تورکیه‌که‌وته‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی روسیه‌که‌پاشان خرایه‌نێو دوو ده‌سه‌ڵاتی ئازه‌ربایجان و‌ئه‌رمنستان که‌هه‌تا رووخانی ده‌وڵه‌تی سوسیالیستیی وه‌کو نیمچه‌ئۆتۆنۆمییه‌ک خۆبه‌ڕێوه‌به‌ر بوون.
ب – باشوری کوردستان ویلایه‌تی موسڵ و که‌رکوک و‌به‌شێک له‌ویلایه‌تی شاره‌زور و‌خانقین که‌بریتانیا له‌ئێرانی سه‌ند بۆ که‌وتنه‌ژێرده‌سه‌ڵاتی بریتانیا و‌به‌مه‌رجێک که‌ده‌وڵه‌تی ئێراق هاوبه‌شی 2 نه‌ته‌وی کورد و‌عه‌ره‌ب بێت.
س – رۆژئاوای کوردستان له‌سوریه‌که‌وته‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌تی فه‌رانسه، ئه‌م به‌شه‌ته‌نانه‌ت وای لی هات که‌نکۆڵی له‌هاوڵاتیبونیشیان کرا و‌ته‌نانه‌ت ناسمانه‌که‌شیان لێسه‌ندرایه‌وه.
5 – به‌ڵێننامه‌ی سور، ئه‌م به‌ڵێننامه‌یه‌له‌ساڵی 10.8.1920 له‌نێوان دوو براوه‌ی شه‌ڕی یه‌که‌می جیهانی و‌ده‌وڵه‌تی عوسمانیدا له‌پاریس به‌ئاماده‌بوونی ژێنراڵ شه‌ریف پاشا و‌هه‌یئه‌تی نوینه‌رانی کورد گه‌ڵاله‌کرا که‌ده‌وڵه‌تی عوسمانی دابه‌شکرا. به‌مجۆره‌‌‌خاله‌کانی 62، 63، 64، راسته‌وخۆ پێوه‌ندیی به‌کورده‌وه‌‌هه‌یه،بڕیاربوو له‌کاتێکی دیاریکراودا جێبه‌جێ بکرێت و‌ده‌توانین بڵێین یه‌که‌م به‌ڵگه‌ی سیاسیی نێوده‌وڵه‌تیه‌وه‌کو مافی چاره‌نووس بو گه‌لی کورد دیاریکراوه.
6 - به‌ڵێننامه‌ی لۆزان، ئه‌م به‌ڵێننامه‌یه‌له‌ساڵی 24، 7، 1923 له‌نێوان ده‌وڵه‌تی تورکیه‌و هاوپه‌یمانانی نوێ به‌گه‌ڵاڵه‌کردنی ئه‌م به‌ڵێننامه‌یه‌په‌یمانی سورهه‌ڵوه‌شایه‌وه‌و‌چاره‌نووس و خه‌ونه‌کانی کوردی خسته‌ژێر پێی ئه‌م به‌ڵێننامه‌یه.
7 – بڕیارنامه‌ی سه‌عداباد، ئه‌م بڕیارنامه‌یه‌‌له‌ساڵی 8،7،1937، له‌نێوان وڵاتانی ئێران، ئێراق، تورکیه،ئه‌فغانستان و‌نوێنه‌رانی وڵاتانی به‌رژه‌وه‌ندخوازهاته‌ئاراوه. له‌م بڕیارنامه‌یه‌دا که‌هه‌تا ئێستاش به‌رده‌وامه‌و پێداگریی له‌سه‌ر ده‌که‌ن، خاله‌کانی هاوبه‌ش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌به‌ته‌واویی توانایان له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر جووڵانه‌وه‌یه‌کی کورد وه‌کو سه‌رهه‌ڵدان و‌شۆڕشی کوردان ده‌بێ سه‌رکوت بکرێت و‌ته‌نانه‌ت دانیشتوانی هه‌ریه‌ک له‌و وڵاتانه‌که‌بچێته‌ناو وڵاته‌کانیانه‌وه‌ده‌بێ راده‌ست بکرێنه‌وه، به‌وڵاتی نیشته‌جێ به‌تایبه‌ت که‌شه‌ڕی دووه‌‌می جیهانی له‌ئارادا بێ‌له‌به‌رئه‌وه‌ی که‌کوردان له‌م هه‌له‌که‌ڵک وه‌رنه‌گرن بۆ سه‌رهه‌ڵدان هه‌روه‌ها چه‌ند خاڵی سه‌ره‌کییش ده‌ستنیشانکرا.
یه‌که‌م: توانه‌وه، پاکتاوکردنی کوردستان، هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کوردستان، به‌شێوه‌ی راگوازتن، نیشته‌جێکردنی ناکورد له‌شوێنه‌کانیان، که‌مکردنه‌وی رێژه‌ی کورد له‌ئاماره‌ره‌سمیه‌کان، چاودێری و‌کۆنترۆڵی باری ئابووریی کوردان، سڕینه‌وه‌ی شوێنه‌واری مێژوویی، ناونه‌بردنی به‌شی پێوه‌ندیدار به‌کوردان له‌نوسراوه‌کان و کتێبه‌کان که‌کاردانه‌وه‌ی هه‌بێت له‌سه‌ر توێژینه‌وه‌ی مێژوویی، بچوککردنه‌وی که‌سایه‌تیی کوردان له‌هه‌ر بواریکدا، گرێدانی کوردان به‌ده‌سه‌ڵاتی ناوه‌ندی و... رێگا خۆشکردن بۆ ئاڵۆزیی ئایینی و‌زمانه‌وانی ناوچه‌یی، بکارهێنانیان له‌روانگه‌ی سیاسیه‌وه‌وه‌کو دارده‌ستێک له‌به‌رامبه‌ر‌سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌ی کوردان، هه‌وڵدا ن بۆ به‌لاڕێدابردنی کوردان سه‌باره‌ت به‌بیرۆکه‌ی سه‌ربه‌خۆیی کوردستان وه‌کو وڵاتێک، خستنه‌ژێر چاوه‌دێریی هه‌ر رێکخراوێکی سیاسی و حیزبیی کوردان.
هه‌ر به‌پی ئه‌م بریار نامه‌ی ژوماره‌ی 7 که‌بو هه‌مو تاکی کورد گرینگه‌له‌سه‌ری هه‌لوییست بگریت،پرسیاره‌کان لیره‌دا دینه‌گوری که‌میژوی چه‌ند هه‌زار ساله‌ی روژهه‌لاتی ناوی زمانی فارسی له‌که‌یه‌وه‌بوته‌زمانی فه‌رمی ئیران ؟؟؟
له‌م به‌شه‌دا ده‌توانم به‌راشکاوانه‌بلیم له‌پاش هیرشی عه‌ره‌ب بو سه‌ر خاکی ئیران که‌زمانی فه‌رمی ئیریانی جا له‌سه‌ر ریچکه‌ی زمانه‌وانی ئه‌ویستای و بیزماری وه‌په‌هله‌وی بوه‌که‌زاراوه‌ی کوردین به‌لام له‌ماوی 200 سالی داسه‌پانی ئه‌ده‌بیات وه‌ریزمانی عه‌ره‌ب و کوشتو کوشتاریکی زور و ویرانکردنی ته‌واوی ئاسه‌واره‌کای سه‌ر ده‌م له‌سه‌ر چونیه‌تی نوسی به‌شیوه‌ی بیزماری ئویستای وه‌په‌هه‌له‌وی فه‌ر هه‌نگی ریزمانی عه‌ره‌بی به‌سه‌ر ئیراندا له‌ژیر ناوی ده‌سه‌لاتی ئیسلامی داسه‌پا و یه‌که‌م ئاسه‌واری نوسین به‌پیتی عه‌ره‌بیبه‌فارسی لهسهردهمی خواجه‌نه‌سیره‌دینی توسی بوه‌که‌میژوکه‌ی بو 1170 سال له‌مه‌و پیش ده‌گه‌ریته‌وه‌من به‌ته‌واوی پسفوران وه‌میژونوسان ده‌لیم ئه‌گه‌ر ئاساریکی میژوی نوسراوه‌ی فارسی له‌وه‌کونتر هه‌یه با بیخه‌نه‌رو بەلام میژو ئیدعای ئه‌وه‌ده‌کات که‌میژوی روژهه‌لاتی ناوی خوی له12000 سال ده‌دات واکو له‌سه‌ره‌وه‌ئاماژه‌مان پیکرد ئه‌ی کی به‌ر پرسیاره‌له‌ئه‌م میژوه‌هه‌تاکه‌ی ده‌توانن میژو چه‌واشه‌بکه‌ن و کی ده‌بی خاوه‌نداریه‌تی له‌م میژوه‌بکات ؟؟؟
وشه‌ی ئیران به‌نیوی ده‌وله‌تی ئیران له‌چ سالیکه‌وه‌داسه‌پاوه‌به‌سه‌ر ئیران که‌فارس خوی لی کردوه‌به‌خاوه‌ن و نکولی هه‌مو ئیتنه‌کانی ئیران ده‌کات به‌تایبه‌ت کورد وه‌میژوی چه‌ند هه‌زار ساله‌ی ، له‌بنه‌ره‌ت دا وشه‌ی ئیران له‌وشه‌ی کونی ئه‌ویستایه‌وه‌هاتوه‌به‌ناوی ئیریانه‌ئیرانه یان ئیریانه‌جا وشه‌ی ئیران له‌سه‌ر ده‌می ده‌سه‌لاتی رزاشای په‌هه‌لی شای ده‌ست نیشان کراوی ئیستعماری بریتانیا بویه‌هه‌ر میژویه‌ک له‌سه‌ر ئیران ده‌نوسریت به‌خاتری ده‌سه‌لاتی وابه‌سته‌شای ئیران وه‌به‌رژه‌وندیه‌کانیان له‌ژیر چاوه‌دیری ده‌سه‌لاتی داسه‌پاوی که‌مینه‌ی فارس زوربه‌ی میژونوسان له‌سه‌ر ریچکه‌ی میژونوسانی گریدراوی ده‌سه‌لاتی ناوه‌ندی میژو ده‌نوسنه‌وه‌ته‌نانه‌ت ده‌بینین له‌نوسینه‌کان دا ئه‌گر له‌هه‌ر به‌شیکی ئیتنیکی بیت ناوی شوینه‌که‌دینن له‌قالبی فارسی دا ده‌گونجینن یان زور به‌زیره‌کیانه‌ناوه‌میژویه‌که‌ده‌نوسن که‌که‌م که‌س شارزای ناوی میژوه‌کونه‌که‌ن و به‌م شیوه‌خویان ده‌که‌ن به‌خاوه‌نی ئاسه‌وار که‌ده‌سه‌لاتی ناوندی خیرا مورکی خوی له‌سه‌ر ده‌ده‌ات وه‌خوینه‌ر پی وایه که‌ئه‌م نوسینه‌به‌س تایبه‌ته‌به‌ده‌سه‌لاتی ناوه‌ندی وه‌فارس ، ته‌نانه‌ت من ده‌بینم که‌زور که‌س به‌شیوه‌کی زور مترسی دار ده‌یه‌ویت خوی له‌وشه‌ی ئیرانی بون ببویریت و ده‌لین ئیمه‌کوردی ئیرانی نین ئه‌مه‌ش خودی ده‌سه‌لاتی ناوندی فارس په‌ره‌به‌م بوچونه‌ده‌دات مادام ئیوه‌خوتان به‌ئیرانی نازانن ده‌کاته‌بیانو ئه‌وه‌نیه‌خویان ئیعتراف ده‌که‌ن ئیمه‌ئیرانی نین کوردین مادام به‌و پیه‌ئیوه‌جودای خواز وه‌ته‌جزیه‌ته‌له‌بن به‌م شیوه‌یه‌ده‌یانه‌ویت که‌ئیمه‌ی کورد خومان باوه‌رمان به‌میژوی راسته‌قینه‌ی روژهه‌لاتی ناوی نه‌مینیت بلام هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م ته‌وه‌ره‌ده‌بی باس له‌وه‌بکه‌ین له‌سالی1357 ، واته‌سالی 1979 کاتی گه‌لانی ئیران ده‌ستیان به‌شورش کرد دژی ده‌سه‌لاتی شای ده‌ست نیشان کراوی بیگانه‌وه‌زیری ئه‌و کات شاپوری به‌ختیار پیش راده‌ست کردنی به‌ده‌سه‌لاتی نوی له‌به‌رنامه‌یه‌کی راسته‌وخوی تلیویزیونیدا سه‌باره‌ت به‌دوخی سیاسی ئیران رای گه‌یان ئه‌ی ده‌سه‌لاتی نوی که‌دینه سه‌ر کار ئاگادار بن که‌کوردستان جودای خواز وه‌ده‌یانه‌ویت له‌ئیران جودابنه‌وه‌و ئیران ته‌جزیه‌بکه‌ن ئه‌مه‌هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌بو به‌هه‌وینی دژایه‌تی کردن له‌به‌رامبه‌ر به‌هه‌ر داخوازیه‌کی ره‌وای کوردکه‌له‌ئاکام دا ده‌سه‌لاتی سیاسی کورد که‌وته‌داوی ریچکه‌یه‌ک له‌دوای ده‌سه‌لاتی بازرگان ره‌جای وه‌باهونه‌ر لهسهردهمی ده‌سه‌لاتی به‌نیسه‌در حکومه‌تی ناوه‌ندی کوماری به‌ناو ئیسلامی له‌سه‌ر بریاری حوکمی جیهادشه‌ریان به‌سه‌رکوردستانداسه‌پاندو هه‌روه‌هاسیاسه‌تی نارون له‌نیوان حیزبه سیاسیه‌کانی کوردستان بوبه‌هوی ئه‌وی که‌دوبه‌ره‌کی تیبکه‌ویت ونه‌یان توانی له‌به‌رامبه‌ر به‌پیلانی ده‌سه‌لاتی ناوه‌ندی دا هه‌لویستی گونجاویان هه‌بیت
هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ده‌سه‌لاتی حکومه‌تی ئیسلامی ئیران له‌سه‌ر ریچکه‌ی باوه‌ری ئیسلامی و په‌یره‌وی یاسای بنچینه‌یی قورعان فه‌رهه‌نگی زمانه‌وانی وه‌نوسینی ئیران له‌سه‌ر ریچکه‌ی عه‌ره‌بی زیاتر په‌ره‌ی سه‌ند به‌هوی لاوازی زمان و فه‌رهه‌نگی فارسی ده‌سه‌لاتی ناوه‌ندی له‌سه‌ربیروکه‌ی زمانه‌وانی به‌پیتی عه‌ره‌بی خوی له‌فه‌رهه‌نگی عه‌ره‌بی دا ده‌بینیته‌وه‌و ته‌نانه‌ت داوای ئه‌ندامیه‌تی له‌کوملگای عه‌ره‌بی ده‌کریت که‌ئیران ببیته‌ئه‌ندامی کومکاری عره‌بی ،به‌بی له‌به‌ر چاوگرتنی میژوی چه‌ند هه‌زارساله‌ی روژهه‌لاتی ناوین ، لیره‌دا پرسیار دیته‌گوری ئایاکو ئیمه‌ی کورد له‌روانگه‌ی فه‌رهه‌نگی و بنچینه‌یی زمانه‌وانی ده‌توانین له‌ناو فه‌رهه‌نگی عه‌ره‌بیدا خومان ببینینه‌وه، ئایاکو ئه‌وه‌ده‌سه‌لاتی ناوندی ئیرانه‌ده‌بیته‌هوکاری
تەجزیه‌ی ئیران یان میله‌تی کورد که‌خاوه‌نداریه‌تی له‌میژوی هه‌زاران ساله‌ی روژهه‌لاتی ناوین ده‌کات ، له‌ماوه‌ی 34 سال ده‌سه‌لاتی ئیسلامی ئیران له‌سه‌ر بنچینه‌ی ریبه‌رایه‌تی ئایه‌تولا و له‌رابردو له‌سه‌ر بنچینه‌نه‌ی ده‌سلاتی شا گه‌نده‌لی وه‌دزی به‌ریوه‌به‌رایه‌تی ده‌سه‌لاتی ناوندی بوته‌هوکاری ئه‌وی که‌ته‌نانه‌ت نه‌توانن پاره‌که‌له‌ناوخوی ئیران دا رابگرن به‌لکو بونه‌ته گه‌نچینه‌یه‌ک که‌ولاتانی عه‌ره‌بی پی ئاوه‌دان بکه‌نه‌وه وەکو دوبه‌ی، ئه‌بوزه‌بی، عومان، کویت، و میله‌تی ئیران و ئیران له‌قه‌یرانی ئابوری وه‌فه‌قیری دا بمینیته‌وه ته‌نانه‌ت ده‌توانم بلیم که‌به‌شی هه‌ره‌زوری ئوپوزیسیونی ئیران وەکو ده‌ستوپیوه‌نده‌کانی رابردوی شا راحه‌ت ته‌له‌به‌کانیش له‌ژیر ناوی ئه‌وی که‌له‌سنوره‌کانی ئیران نزیکبنه‌وه سه‌رمایه‌گوزاری له‌ولاتانی عه‌ره‌بی ده‌که‌ن و بونه‌ته‌هوکاری گه‌شه‌سه‌ندنی ولاتانی ناوچه‌یی له‌بواری ئابوری و ته‌نانه‌ت حازر نین له‌ناو ئیراندا سه‌مایه‌گوزاری بکه‌ن له‌ژیر ناوی نائه‌منی بونی ئیران به‌لام له‌هه‌مانکات دا ته‌نانه‌ت ئوپوزسیونی ئیرانی له‌به‌رامبه‌ر به‌چاره‌نوسی روژهه‌لاتی ناوین و فه‌رهه‌نگی له‌میژینه‌ی ئه‌م ناوچه‌یه له‌به‌رامبه‌ر به‌کورد خویان له‌گه‌ل سیاسه‌تی ناوندی ئیران دا ده‌بینه‌وه وه بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ده‌که‌ن که‌کورد ته‌جزیه‌ته‌له‌به
سه‌رچاوه
تاریخ ئیران باستان میر حسین پیرنیا
تاریخ تمدن ویلدورانت
ده‌سه‌لاتی قاجار نوسینی علی اسغر نسیم
حقوق بگیرانی بیگانه اقای اسماعیل رابین
استعمار نو جواد منسور
جغرافیای اسیا و افریقا ته‌رجومه‌میرحیدری
هه‌ر و ها توری ئه‌نترنیت
نوسینی عومه‌ر عینایه‌تی
