ویروس کرونا تا روز دوشنبه، سوم فوریه، جان بیش از ۳۶۰ نفر را گرفته است.
تعداد موارد تایید شده ابتلا به این ویروس به بیش از ۱۷ هزار نفر رسیده است و جاهایی مثل هنگ کنگ سفر به چین را به منظور جلوگیری از پخش بیشتر آن ممنوع کردهاند.
اما این ویروس تنها چیزی نیست که در چین و فرای مرزهای این کشور شیوع پیدا کرده است، اطلاعات غلط هم در حال پخش شدن است.
تئوریهای توطئه متعددی از زمان شیوع این ویروس ساخته شده است و ویدیوهایی هم از سوپ خفاش دست به دست میشود.
بخش مانیتورینگ بیبیسی منشاء این ادعاها و تئوریها را بررسی میکند.
گمانهزنیها درباره منشاء ویروس کرونا از همان ابتدای امر در فضای مجازی آغاز شد. همزمان با شیوع این ویروس کشنده در شهر ووهان، اوضاع با انتشار ویدیوهای متعددی که ادعا میشد چینیها را در حین خوردن سوپ خفاش نشان میدهند بدتر شد.
یکی از این ویدیوها زن چینی خندانی را نشان میدهد که خفاش پختهای را در دست دارد و میگوید که مزهاش "عین گوشت مرغ" است. انتشار این ویدیو موجی از عصبانیت را در فضای مجازی به همراه داشت و بعضی از کاربران شیوع این ویروس را با عادات غذایی چینیها مرتبط دانستند.
اما این ویدیو نه در ووهان ضبط شده بود و نه حتی در چین. تصاویری که در این ویدیو دیده میشود متعلق به سال ۲۰۱۶ است و فردی که در آن دیده میشود ونگ منگیون، مجری معروف برنامههای مسافرتی، است که به جزایر پالائو در غرب اقیانوس آرام سفر کرده بود.
ظهور مجدد این ویدیو در شبکههای اجتماعی همزمان بود با شناسایی موارد جدید ابتلا به این ویروس در استان ووهان در اواخر سال گذشته.
در پی واکنش منفی فضای مجازی، خانم منگیون عذرخواهی کرد و گفت "قصدش صرفا نشان دادن سبک زندگی مردم محلی" به بینندگان بوده است و خبر نداشته است که خفاش میتواند ناقل این ویروس باشد. ویدیوی او حالا از دسترس خارج شده است.
گمان میرود که این ویروس جدید از راه فروش غیرقانونی حیوانات وحشی در یکی از بازارهای حیوانات وحشی ووهان به انسان منتقل شده باشد. با اینکه تحقیقات اخیر در چین نشان میدهد که خفاش میتواند منشاء احتمالی این ویروس باشد، مصرف سوپ خفاش چندان در این کشور متداول نیست و تحقیقات درباره منشاء دقیق این ویروس ادامه دارد.
روز دوشنبه، سوم فوریه، انتشار تحقیقات یک ویروس شناس چینی در نشریه علمی نیچر، ادعاها درباره آنفولانزا و سینه پهلوی ناشی از ویروس کرونا و ارتباط آن با خفاشهای فروش رفته در یکی از بازارهای محلی شهر ووهان را دوباره قوت بخشید.
شیوع "برنامهریزیشده"
همزمان با تایید نخسین مورد ابتلا به این ویروس در ایالات متحده، چندین سند ثبت اختراع در توییتر و فیسبوک منتشر شد که در نگاه اول به نظر میرسد نشان میدهند که کارشناسان از سالها پیش با این ویروس آشنا بودهاند.
یکی از نخستین کاربرانی که این اتهامات را مطرح کرد جوردن ساتر، سازنده مشهور تئوریهای توطئه و کاربر یوتیوب بود.
او در یک رشته توییت طولانی که حالا چندین هزار بار ریتوییت شده است، متنی منتشر کرد که به سند ثبت اختراعی منتهی میشود که در سال ۲۰۱۵ توسط موسسه پربرایت در انگلستان درخواست شده بود.
موضوع این سند درمان و جلوگیری از انتقال بیماریهای تنفسی از راه ساختن واکسنی با استفاده از نسخه ضعیفشده ویروس کرونا است. این متن به شکل گستردهای در گروههای فیسبوکی نیز منتشر شده است، هرچند که غالبا به گروههایی که برای ضدیت با واکسیناسیون و انتشار تئوریهای توطئه تشکیل شدهاند محدود مانده است.
این واقعیت که بنیاد بیل و ملیندا گیتس از یک طرف حامی مالی موسسه پربرایت است و از طرف دیگر به ساخت واکسنی برای این ویروس کمک مالی کرده است در نگاه جوردن ساتر به این معنی است که شیوع فعلی این ویروس بر اساس یک طرح قبلی صورت گرفته است و هدفش جذب بودجه برای تولید یک واکسن است.
جوردن ساتر در یکی از توییتهایش نوشته است "بنیاد گیتس در طول این سالها چقدر پول صرف برنامههای واکسیناسیون کرده است؟ آیا شیوع این بیماری بر اساس یک نقشه بوده است؟ آیا دارند از رسانهها استفاده میکنند تا مردم را از آن بترسانند؟"
اما سند ثبت اختراع موسسه پربرایت ربطی به این ویروس جدید ندارد. موضوع این سند، ویروس دیگری به نام آیبیوی است که به خانواده ویروس کرونا تعلق دارد و ماکیان را مبتلا میکند.
در عین حال، ترزا موهان، سخنگوی پربرایت، به وبسایت بازفید گفته است که بودجه اختصاصی این موسسه به پروژه آیبیوی از محل کمکهای بنیاد گیتس تامین نشده است.
توطئه "سلاح بیولوژیک"
یکی دیگر از ادعاهای بیپایهای که در فضای مجازی پخش شده است میگوید که این ویروس بخشی از "برنامه جنگ بیولوژیکی مخفی" چین است و احتمالا از موسسه ویروسشناسی ووهان بیرون آماده است.
خیلی از منابع مورج این تئوری به دو مقاله پرخوانندهای ارجاع میدهند که در واشنگتن تایمز منتشر شدهاند و در آنها از یک افسر اطلاعاتی سابق اسرائیل نقل قول شده است.
اما در این مقالهها هیچ مدرکی که این ادعا را اثبات کند دیده نمیشود و از قول این افسر اسرائیلی نیز نقل شده است "تا به حال هیچ سند و نشانهای" مبنی بر نشت این ویروس دیده نشده است.
تا به حال صدها کاربر شبکههای اجتماعی این مقالهها را همخوان کردهاند و احتمالا میلیونها نفر هم از این طریق با این دو مقاله برخورد کردهاند.
روزنامه دیلی استار اخیرا مقاله مشابهی منتشر کرد که مدعی بود این ویروس شاید "در یک آزمایشگاه مخفی" ساخته شده باشد. این روزنامه حالا این مقاله را اصلاح کرده است و میگوید که هیچ مدرکی برای این ادعا وجود ندارد.
بیبیسی از واشنگتن تایمز خواسته است که درباره انتشار این دو مقاله روشنگری کند.
"تیم جاسوسی"
ادعای نادرست دیگری هم وجود دارد که ظهور این ویروس را با تعلیق یکی از محققان آزمایشگاه ملی میکروبشناسی کانادا مرتبط میداند.
سال گذشته، تلویزیون ملی کانادا گزارش کرد که دکتر شیانگو چیو، ویروسشناس، و همسر و تعدادی از دانشجویانش که اهل چین بودند به خاطر "تخطی از سیاستها" از این آزمایشگاه اخراج شدهاند. پلیس به این تلویزیون گفته بود "هیچ خطری امنیت عمومی را تهدید نمیکند."
در گزارش دیگری عنوان شده بود که دکتر چیو به مدت دو سال و هر سال دو مرتبه از آزمایشگاه ملی ایمنی بیولوژیک ووهان که زیرمجموعه آکادمی علوم چین است بازدید میکرده است.
توییتی که تا به امروز بیش از ۱۲٫۰۰۰ بار ریتوییت شده است و ۱۳٫۰۰۰ بار هم لایک خورده است، بدون ارائه هیچ مدرکی، مدعی شده است که دکتر چیو و همسرش یک "تیم جاسوسی" بودهاند که "عوامل بیماریزا را به آزمایشگاه ووهان" میفرستاند، و همسرش هم "به شکل تخصصی روی ویروس کرونا تحقیق میکرده است."
در دو گزارش تلویزیون ملی کانادا هیچ اثری از این سه ادعا دیده نمیشود و عبارات "ویروس کرونا" و "جاسوس" حتی یک بار هم در آنها استفاده نشده است.
این تلویزیون در گزارش جدیدی این ادعاها را بیاساس خوانده است.
نسخههای مختلفی از ویدیو یک "افشاگری" که ادعا میشود توسط یک "دکتر" یا یک "پرستار" در استان هوبی ضبط شده است وجود دارد که میلیونها بار در شبکههای مختلف اجتماعی دیده شدهاند و در گزارشهای متعدد اینترنتی به آنها ارجاع داده شده است.
پربینندهترین نسخه این ویدیو توسط یک کاربر کرهای در یوتیوب منتشر شده بود که به دو زبان انگلیسی و کرهای زیرنویس شده بود - این ویدیو حالا از یوتیوب حذف شده است.
بر اساس زیرنویس انگلیسی این ویدیو، زنی که ویدیو را ضبط کرده در یکی از بیمارستانهای ووهان پرستار است. اما او شخصا هیچ ادعایی مبنی بر اینکه دکتر یا پرستار است نمیکند و به نظر میرسد که این ادعا صرفا پیشفرض کسانی است که نسخههای مختلف این ویدیو را در شبکههای اجتماعی قرار دادهاند.
این زن که خود را معرفی نمیکند در مکانی نامعلوم لباس محافظ به تن دارد، اما لباس و ماسکش شبیه چیزهایی که کارمندان بیمارستانی در استان هوبی استفاده میکنند نیست.
بسته شدن راههای ارتباطی به دستور مقامات تایید صحت ویدیوهای ارسالی از این استان را سخت کرده است. اما ادعاهای تاییدنشده این زن درباره این ویروس جدید به این معنی است که او احتمالا نه پزشک است و نه پرستار.
او مدعی است که تعداد واقعی مبتلایان به این ویروس در چین ۹۰ هزار نفر است. اما آمار رسمی نشان میدهد که تعداد مبتلایان تاییدشده تا امروز بیش از ۶ هزار نفر است.
او همچین مدعی است که این ویروس "جهش دومی" هم داشته است که میتواند تا سقف ۱۴ نفر را آلوده کند. اما تخمینهای اولیه سازمان بهداشت جهانی نشان میدهد که افراد ناقل این ویروس تنها میتوانند بین ۱.۴ تا ۲.۵ نفر را آلوده کنند.
مویی شیائو، اهل ووهان و کارمند وبسایت چاینافایل، به بیبیسی گفته است "لحن این زن شبیه کسی که تجربه کار بیمارستانی دارد نیست."
با اینکه محل دقیق ضبط این ویدیو مشخص نیست، احتمال دارد که این زن یکی از ساکنان عادی استان هوبی است که دارد نظرات شخصی خودش درباره این ویروس را مطرح میکند.
بادیوکائو، فعال سیاسی چینی که در حال حاضر در استرالیا مستقر است، به بیبیسی گفت "احتمال میدهم که او فکر میکند دارد حقیقت را میگوید. چون هیچ کس نمیداند حقیقت چیست. عدم وجود شفافیت باعث شده است که مردم بترسند و گمانهزنی شدت پیدا کند."
12/2/2020