معتصم حسینی
از منظر تاریخ پرداختن به شخصیتهای تاریخی، که گاه پیروز قلمداد می شوند یا شکست خورده یا متمدن اند یا متوحش یا قهرمان یا خائن و... ، اینکه این دیدگاه ملتها را نیز در بر می گیرد، دشوار می نماید و می دانیم که گاهی این جمله نمایانگر اعتراض به تاریخ خلاف میل است که گویند تاریخ را فاتحان می نویسند. اما حقیقت این است که تاریخ آگاهی است، آگاهی از هویت و دیرینگی انسان، تمدن و فرهنگ و ادبیات او.
دراین نوشتار و با اوصاف فوق مانیز ناگزیز باید از تاریخ گذر کنیم و از منظر اسطوره به شخصیت و جایگاه «کاوه» بپردازیم چراکه اساطیر حتی فراتر از تاریخ اسناد دیرینگی تمدن بشری اند و هرچه زمان بگذرد ریشه دار و پرمعنا تر می شوند به بیانی، اسطوره نیک درونی تاریخ و جستجوی راستی و درستی است.
به باور «میرچا الیاده»:«اسطوره، داستان قدسی و مینوی است که کارهای نمایان خدایان و نیکان فرهنگ آفرین را حکایت می کند و بنابراین روایت پیدایش جهان، نوع بشر آداب و رسوم و آئین و علل خلق آنها و شرح آفرینش کون و کائنات است».
همانطور که می دانیم کاوه یک شاهزاده بود و نام او، بی واسطه نام کیانیان را فرا می خواند:
«فردیناند یوستی» زبان شناس گوید: کاوه از«کەی» و کیانه/کیانی به معنای شاهانه می آید.
«کریستین سن» نام کاوه را از«کەی» به معنای بزرگ و پادشاه می داند،
برهمین منوال، ملت کرد به کیانیان افتخار می کنند و نام افسانه ای پادشاهان ماد را نیز به نام شاهان کیانی نام می برند ؛ واژه کا و کاکه و کاکەیی در پسوند نام اشخاص و آیینی مردمان کورد امروزه حکایت از آن دارد.
کاوه از روی نام، نماد طبقات«کەی» و «کەوی» و«کواتە» بە معنی شاهان است، طبقه ای که کاوه در آن زیسته است، بر این اساس شاهان در گذشته علاوه بر پله پادشاهی جایگاه خداوندگاری نیز داشتند...!
[فریدون پادشاە منتخب کاوه نیز فارغ از شاهزادگی چنین بود، چون از چندین «دون» گذر کرده بود و به برخی اعتقاد زاگرس نشینان هر که از دونها بگذرد در وجود خدا گم می شود ودراین وجودحلول می یابد!].
از این رو، کاوه جدا از آهنگری، آموخته و روشن ضمیر نیز بود، زیرا پادشاهی و نقشە شوم سیاسی ضحاک و منشور او را درک کرده بود...!
دومین ویژگی کاوه همان « آهنگری » بود که این هم مرتبط به طبقه کاوه یعنی شاهی است، چراکه تنها پادشاهان فرمول استخراج آهن یا فلز را می دانستند و از کار مردم عادی ساخته نیست ، شاهانی همچون هوشنگ شاه و جمشید...که در بندهش آمده است که فرزندان کیومرث یعنی مشی و مشیانه آهن را استخراج و ذوب کرده اند...
برهمین اساس خاک یا کوهی کە معادن دارند، بزرگ و مقدس شمرده می شوند و ارزش والایی دارند همچون زاگرس که از تقدس و ارزش نام و جایگاه بویژه آیینی و تمدنی برخوردار است که پیرو منابع، نخستین مکان وجود فلز و استخراج و تولید آن بوده است که دراین باره«هارپر پرودنس او» در باب گرز گاو سر گوید: 5 هزار سال پیش مفرغ در زاگرس کشف و استخراج و تولید شده است. که می نماید سلاح کاوه و فریدون گُرز(گرز گاوسر، نماد تباری) بوده است.
همانطور که گفتیم آهن و آتش و قابلیت ذوب و ترکیب و تولید آن تحت قدرت علم و دین در دست افرادی در طبقه شاهان بوده است، همچنان که امروز غنی سازی و تولید اورانیوم در قدرت و دست حاکمان و حکومتها است...!
که چنین است کاوه هم دیندار بود و عنوان خداوندگاری و هم شاهزاده و دارای علم در زمینه های مذکور بود. اکنون می دانیم کاوه یک فرد معمولی نیست، بلکه یک شخصیت مقدس، آهنگر شاهزاده بود برای همین محلِ باور برای مردمان شد و درشورش علیه ضحاک از او پیروی کردند و رهبریت او را پذیرفتند.
... بااوصاف فوق ازمنظر اسطوره شناسی به پیشه و توان آهنگری که کاوه آن را مسخر خود کرده بود و اینکه چه رمز و رازی دارد،
می پردازیم :
از دید مردمان باستان کیمیاگران، آهنگران و سفالگران از «اربابان آتش»اند؛
چه ایشان نه تنها بر آتش چیرگی دارند و گذر ماده از یک مرحله به مرحله دیگر را با آن هدایت می کنند، بلکه در تماس با آتش، از قدرت جادویی-دینی آن نیز بهره می برند. درواقع باید در نظر داشت که بسیاری از روایات ابتدایی، قدرت جادویی-دینی را چون گدازه آتش، «سوزان» نشان داده اند؛ مثلا برخی واژگان حماسی در میان آثار هندواروپایی -wut، ferg، furor- در معنای خشم و «گرمای سوزانی»هستند که می توان گفت تجسمی از قدرت قدسی را آیینگی می کنند. باری، آهنگران «استادان مسلط بر آتش»اند؛
همچنین بقایای اسطوره ای نشان می دهد که آهنگر در جهان باستان سهم بسزایی در رازآموزی ها، آیین های تشرف، تربیت فرزندان و هدایتگری مردم داشته است
دراین جا سخن آیین شناس و اسطوره پژوه رومانیایی، میرچا الیاده یاد آور روح مینوی و الهی کاوه آهنگر، پیش بند و درفش پادشاهی وی می باشد که چگونه بر ضحاک دیکتاتور چیره می شود وضحاک خود را به وی می بازد و از پله پادشاهی سقوط می کند...!
و نیک بدانیم که خشم درونی یک «آهنگر الهی» وقتی فریاد دادخواهی اش بلند می شود، «سوزان» است یا به عبارتی خشم درونی کاوه چنان تفتان است که ضحاک جادوگر را تاب مقاومت دربرابر نیروی الهی او را ندارد. دیگر آنکه خویشکاری کاوه در هیات یک «آهنگر الهی» چگونه هدایتگر مردم در یک انقلاب مردمی است؛
نیک می دانیم که وقتی فریاد عدالت بلند می شود خشم دل آهنگر الهی چگونه می سوزاند و برجان ضحاک جادوگر هجوم می آورد وی را تسخیر می کند و اینکه نقش کاوه به عنوان یک آهنگر الهی در جامعه، تربیت نسل ها و هدایت مردم است.
و اینکه چرا مسئولیت رهبری مردم در شورش علیه ضحاک در درجه اول بر دوش اوست و چگونه شاهزاده فریدون را انتخاب می کند...
نتیجه این می شود ملتی که اسطوره های خود را نشناسد به خود آگاهی جمعی نمی رسد و به همین سبب، احساس حقارت دامنگیرش خواهدشد و از مردم حقیر کاری ساخته نیست. افسانه کاوه بیشترین بن مایه های اساطیری شاهنامه ملتی را دارد که در این بحبوحه زمانی پر برخورد تمدنهای ملل جهان، همچون سنگ نوشته ای به جا مانده از نیاکان در دست ماست تا خود چگونه بفهمیم و چگونه درس بگیریم. برای همین، ملتِ دارای اسطوره کورد هرساله با آمدن نوروز قیام کاوه و پادشاهی اورا یاد می کنند وارج می نهد:
لــەم ڕۆژەدا بــوو کـــاوەی ئاسـنگەر
تاجی سەربەستی و مەردی نایەسەر
پێش دامانەکەی خۆی کرد بە شیعار
بەرامبـەر کــۆشک و تــەلاری زۆردار
بــەدەنگ بەرز و تــووند ئـــەینــەڕان
بــمرێ زۆرداری لە هەر دوو جیــهان
ئەو ئــاسنگەرەی ئێـمەی ڕزگـار کــرد
قـارەمانێک بــوو لە نــەتەوەی کـورد
ئێمەیش کە کوردین بە کورد ناسراوین
یــادی لـە دڵمانە هـــەتاکــوو مــــــاوین(؟)
[بابهره گیری از منابع و مطالب پراکنده فضای مجازی]
٤/٤/٢٠٢٥
