ترکیه در این روزها به مرکز خبرهای حساس تبدیل شده است. پس از عذرخواهی رئیس جمهور اردوغان به خاطر حادثه هواپیمای روسی، روند فعال بهبود روابط ترکیه و روسیه آغاز شد. همزمان آنکار ارتباطات خود با اسرائیل را نیز از سر گرفت. دلیل تغییر سیاست آنکارا چیست؟ شرق شناس و تحلیل گر سیاسی ولادیمیر ساژین در این باره می گوید:
شاید مسئله این باشد که رئیس جمهور اردوغان و ترکیه در ارتباط با مشکل سوریه در شرایط دشواری قرار گرفته اند. تشدید خطرها برای ترکیه در زمینه امنیت ، گسترش انزوای آن در منطقه ، افت شهرت و اعتبار بین المللی و همچنین وخیم شدن اوضاع اقتصاد رهبریت ترکیه را مجبور ساخت که در خصوص تغییر سیاست به شدت ایدئولوژیکی و تحریک آمیزش به سیاست نرم ، عملگرا و مطابق با تراز جدید نیروها در منطقه بیاندیشد. ساژین ادامه میدهد: نماد تحول ، تغییر نخست وزیر احمد داوود اغلو ، معمار سیاست سخت گیرانه پیشین به بنعلی ایلدریم واقع بین بود.
می توان گمان کرد که گرایش های جدید ، جهات مختلف سیاست ترکیه را تحت تاثیر قرار می دهد. از جمله در ارتباط انکارا با کردها که هم در سوریه و هم در عراق یکی از اصلی ترین نیروهایی هستند که مبارزه ی واقعی و موفق با گروهک های تروریستی " داعش" و " جبهه النصره" را انجام می دهند. تقابل آنکارا با حزب کار کردستان به نوبه خود ، ناهماهنگی و شاخه شاخه شدن آگاهی سیاسی ترک ها را به ارمغان می آورد. چه بسا که آمریکا ، شریک استراتژیک ترکیه ، از کردها حمایت می کند و دلیل سردی اخیر در ارتباطات ترکیه و آمریکا گردید. ضمن آنکه انفجار های وحشتناک در فرودگاه استانبول را داعش ترتیب داد و یک بار دیگر نشان دادند که چه کسی دشمن واقعی آنکاراست. البته نباید از مصالحه ی نهایی رهبریت ترک با حزب کار کردستان گفت. اما نرمش در مواضع دو طرف باعث هماهنگی بیشتر نیروها با دشمن اصلی یعنی داعش خواهد بود.
برخی از تحلیل گران معتقدند که استراتژی جدید ترکیه ، عکس العملی به تقویت موضع اقتصادی و سیاسی ایران در خاور میانه است. پس از انعقاد توافق هسته ای در سال 2015 ، تهران از ایزوله بین المللی خارج شده و با موفقیت می تواند از تحریم ها رهایی یافته و اقتصاد خود را توسعه دهد و در عین حال " کمربند شیعه" را از افغانستان تا لبنان بکشاند. اکنون هدف ایران همانطور که مجله ی Foreign Policy تاکید نمود، گرفتن جایگاه رهبر منطقه ای از عربستان سعودی و از جمله با احتساب رشد شدید صادرات نفت و گاز است. این امر بدون در نظر گرفتن تفاوت های ایدئولوژیکی با تهران در تقابل با منافع ترکیه است. بعید نیست که آشتی با اسرائیل یعنی دشمن اصلی منطقه ای ایران یکی از اهداف بازدارندگی مشترک جمهوری اسلامی چه در سوریه و چه در خاور میانه است. در این مسئله ایالات متحده آمریکا که از نزدیکی ترکیه و اسرائیل خشنود است میتواند کمک رسان باشد: درواقع متحدین قدیمی او به ارتباطات نرمال سابق بازگشته اند. عربستان سعودی و قطر نیز از سیاست تقابل با ایران عقب نمی مانند ، ترکیه سعی دارد با آنها ارتباطات نظامی — سیاسی خود را تقویت کند.
شکی نیست که تصمیم آنکارا برای ازسرگیری و توسعه ارتباطات با مسکو و تل آویو استراتژیکی است. در ارتباط با جنبه های سیاسی، روش جدید آنکارا می تواند ، پیش زمینه ای برای اتحاد در مبارزه با گروهک های تروریستی در سوریه باشد (علی رغم تفاوت های جایگاه بین روسیه و ترکیه در مشکل سوریه). به طور مثال بیانیه ی آنکارا در خصوص امکان استفاده از پایگاه هوایی روسیه در اینجیرلیک برای مبارزه با تروریست هاست.
در ارتباطات اقتصادی علایق ترکیه شفاف ترند. تسوی ماگن، سفیر سابق اسرائیل در روسیه معتقد است که در مسئله ارسال گاز طبیعی ترکیه با روسیه و با اسرائیل مشکل داشت و باید آنها را حل کند بنابراین فکر نمی کنم که بیانیه ی مربوط به مصالحه با دو دولت با اختلاف یک روز اتفاقی باشد. مسئله ی مشترک دیگر ، توریستی است. مسافرین از روسیه و از اسرائیل منابع مهم پول های رسیده به بودجه ترکیه بودند. آنکارا همچنین یک بار دیگر باید صادرات میوه را به روسیه راه بیاندازد ، همکاری با اسرائیل در زمینه ی دفاعی و حل و فصل مشکلات دیگر را آغاز کند. اکنون اسرائیل و روسیه طی بحث و بررسی آینده سوریه ، سیاست مشترکی را در همکاری به اجرا می گذارند و اعمال خود را هماهنگ می کنند. در عین حال هم روسیه و هم اسرائیل از تماس هایشان با کردها حمایت می کنند ، بنابراین تصمیم مربوط به دو آشتی احتمالا اتفاقی نیست. "
ساژین خاتمه میدهد: البته ما تنها به بخش کوچکی از مسائل توجه نشان دادیم ، مسائلی که در ارتباط با تغییرات سیاست ترکیه در منطقه بروز کرده اند. بدیهی است که تاثیر سیاست جدید ترکیه در بسیاری از جنبه های منطقه ای احساس خواهد شد. و اگر چه مشکلات دشوار خاور میانه را حل نخواهد کرد ، توسعه ی مثبت حوادث را به ارمغان خواهد آورد.
8/7/2016
