ایلیا جزایری (بیروت)

^{سرانجام پس از سال‌ها تنش، جمعه ۲۶ تیر، خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس در راس هیئتی از مسئولان بلندپایه این گروه فلسطینی، با ملک سلمان بن عبد العزیز پادشاه عربستان سعودی در ریاض دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیداری که فصل جدیدی در روابط میان حماس و ریاض به شمار می‌آید.} اهمیت این دیدار از چشم رسانه‌ها و ناظران عرب دور نمانده است و حتی سوال‌هایی درباره مرتبط بودن یا نبودن این دیدار با توافق اتمی اخیر میان ایران و گروه ۱+۵ مطرح کرده‌اند. محمد البردویل از رهبران گروه حماس در مصاحبه با خبرگزاری دولتی اردن (معا) گفت: «دیدار هیئت حماس به ریاست خالد مشعل با ملک سلمان بن عبد العزیز و ولیعهدش شاهزاده محمد بن نایف و ولی لیعهد شاهزاده محمد بن سلمان... نشان از گشایش بزرگ در روابط میان حماس و ریاض دارد.» از سال ۱۳۸۶ پس از درگیری میان نیروهای دو گروه فتح و حماس در نوار غزه و کنترل کامل این منطقه توسط حماس، روابط میان این گروه فلسطینی و عربستان سعودی قطع شد. ریاض حماس را به نقض توافق مکه متهم می‌کند. این توافق میان گروه‌های فلسطینی با میانجی‌گری ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه پیشن عربستان سعودی منعقد شده بود.

^{البردویل درباره دیدار اخیر افزود: «این دیدار زبان بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل را که گفته بود ائتلافی میان سعودی، مصر و امارات برای محروم کردن فلسطینی‌ها از حمایت عربی وجود دارد، قطع می‌کند.»}

^{او افزود: «هدف از این دیدار، از سرگریری تلاش عربی برای حمایت از فلسطین است.»}

^{حماس تحت تاثیر جنگ‌ها و تنش‌های منطقه‌ای پس از آغاز انقلاب‌ها در جهان عرب قرار گرفت. رابطه این گروه فلسطینی با نظام بشار اسد همپیمان جمهوری اسلامی ایران پس از سرکوب مخالفان تیره شد. از همین رو بسیاری از رهبران حماس، دمشق را که پایگاه اصلی‌شان به شمار می‌آمد، به سوی قطر ترک کردند.}

^{عربستان زندانیان حماس را آزاد می‌کند}

^{البردویل در بخشی دیگری از صحبت‌های خود خاطرنشان کرد که بهبودی روابط با عربستان سعودی به معنی دادن آزادی‌های بیشتر به موسسه‌های غیردولتی عربستانی برای ارائه کمک‌های بشر دوستانه به فلسطینی‌ها به ویژه در نوار غزه است.}

^{او همچنین تاکید کرد که در جریان دیدار، عربستان ۴ تن از شخصیت‌های گروه حماس را که از چند ماه پیش به خاطر «سوء تفاهم»بازداشت شده بودند، آزاد کرد.}

^{نخستین تماس مستقیم میان رهبران حماس و رهبران عربستان سعودی پس از درگذشت ملک عبدالله بن عبدالعزیز صورت گرفت. آن هنگام خالد مشعل پیام تسلیتی برای ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه جدید فرستاد.}

^{پس از آن بود که اخباری در رسانه‌ها از نشانه‌هایی از بهبود روابط میان دو طرف منتشر شد. از جمله این‌که ماه گذشته اسماعیل رضوان از رهبران حماس در گفت‌وگو با شبکه الجزیره از بهبود روابط گروهش با ریاض سخن گفته بود.}

^{از سویی رضوان پیشتر از ملک سلمان درخواست کرده بود که بر مصر برای حذف نام حماس از فهرست گروه‌های تروریستی، فشار بیاورد؛ اتفاقی که عملی شد و دادگاهی در مصر، حکم سابق را در شناسایی حماس به عنوان گروهی تروریستی، لغو کرد. البته مصر همچنان گردان‌های عزالدین قسام شاخه نظامی حماس را تروریستی می‌شناسد.}

^{این احکامی که در مصر علیه حماس صادر شده، به دلیل رابطه این گروه با اخوان المسلمین است. عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری کنونی و وزیر دفاع پیشین مصر، سال گذشته برکناری محمد مرسی از رهبران اخوان المسلمین را ریاست جمهوری این کشور اعلام کرد. اگرچه این اقدام پس از چند روز تظاهرات ده‌ها هزار تن در خیابان‌های مصر به ویژه قاهره روی داد، اما سیسی در این اقدام از حمایت عربستان سعودی و شماری از کشورهای عربی نیز برخوردار بود.}

^{حماس و ایران}

^{پس از آغاز نا آرامی‌ها در سوریه، رابطه حماس با ایران نیز تاثیر پذیرفت. تهران یکی از حامیان اصلی گروه حماس به‌شمار می‌آمد. اما پس از آن‌که رهبران حماس از مخالفان حکومت سوریه اعلام حمایت کردند، گزارش‌ها بر کاهش کمک‌های ایران از این گروه فلسطینی سخن گفت. تا این‌که تابستان گذشته و در جریان نبرد خونین ۵۰ روزه میان حماس و اسرائیل، ایران از گروه‌های مسلح فلسطینی در غزه اعلام حمایت کرد. پیش از آن برخی از منابع خبری از جمله سایت المانیتور، از ازسرگیری کمک‌های مالی ایران به حماس خبر داده بودند.}

^{جهاد حرب تحلیلگر سیاسی جهان عرب در گفت‌وگو با روزنامه فلسطینی دنیا الوطن، این احتمال را مطرح کرده که شاید توافق هسته‌ای میان ایران و غرب، یکی از عواملی باشد که باعث شد رهبران عربستانی، تصمیمی قاطع برای دعوت از رهبران حماس برای سفر به ریاض بگیرند. او در عین حال گفته است: «البته مذاکرات صورت گرفته به مسائل پیش از توافق هسته‌ای مرتبط می‌شد و بیشتر درباره شرایط داخلی عربی بود. اما توافقنامه هسته‌ای می‌تواند نقشی در تسریع این دیدار ایفا کرده باشد.»}

^{او افزوده است: «منطقه عربی شاهد تحولاتی البته غیر دراماتیک است. اما دستکم شاید این جهتگیری وجود داشته باشد که رهبری ائتلاف سنی باید جنبش‌های سیاسی سنی همچون اخوان المسلمین و حماس را جذب کند. روابطی میان سعودی و ترکیه بر این اساس در خصوص بحران سوریه وجود دارد اما مسائل همچنان کلی است.»}

^{هانی البسوس دیگر تحلیلگر سیاسی جهان عرب اما با این نظر حرب مخالف است. او گفته است: «دیدار رهبران حماس با رهبران عربستان سعودی ارتباطی به توافق هسته‌ای ندارد. این دیدار دو روز پس از توافق صورت گرفت و دیداری به این حجم باید از پیش برنامه‌ریزی شده باشد.»}

^{او اضافه کرده است: «توافق هسته‌ای تاثیراتی بر اوضاع عربی و منطقه‌ای خواهد داشت اما عربستان سعودی پیش از این توافق، صفحه جدیدی از روابط با با حماس آغاز کرده بود.»}

^{محمد البردویل از رهبران حماس نیز در ادامه مصاحبه خود با خبرگزاری معا گفت: «گشایش روابط با سعودی تاثیری بر روابط حماس با ایران ندارد. حماس یک جنبش اسلامی فلسطینی است و می‌خواهد حمایت عربی و اسلامی بدون قید و شرط، به سود مساله فلسطینی صورت گیرد.»}

^{او افزود: «نمی‌توانیم رابطه‌ای به بهای خراب شدن رابطه‌ای دیگر برقرار کنیم. حماس با تمام طرف‌هایی که از آن حمایت مالی، نظامی و معنوی می‌کنند، رابطه برقرار می‌کند.»}

^20/7/2015