در گزارش هایی که اخیراً در مورد وضعیت کودکان در سوریه و پناهندگان سوری منتشر شده است، سازمان های بین المللی و حقوق بشر تأیید کرده اند که گروه های مسلح مانند گروه های وابسته به القاعده کودکان را به منظور جنگیدن استخدام کرده اند.
کنش گران حاضر در صحنه به الشرفه گفتند که استخدام کودکان در مناطق بیرون از کنترل رژیم گسترش یافته است.
در گزارش ماه ژوئیه «از جوش آهسته تا نقطه غلیان: ارزیابی واقعی از واکنش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان به وضعیت اضطراری پناهندگان سوری»، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، سربازگیری کودکان از سوی گروه های مسلح را به عنوان یکی از مسائل کلیدی حفاظتی مشخص کرد.
در این گزارش آمده است: «اغلب پناهندگان در شرایط ناپایدار زندگی می کنند و در برابر خطرات حفاظتی و فشارهای اجتماعی اقتصادی آسیب پذیر هستند. برخی از این موارد حفاظتی که در منطقه پدید آمده شامل سربازگیری از سوی گروه های مسلح است که از بین پناهندگان کم سن و سال استخدام می کنند.»
در این گزارش افزوده شده است: «در بعضی مکان ها، پناهندگان تحت فشارهای وارده از سوی عوامل سیاسی و جنایتکار درون جمعیت تبعیدی باید سر فرود می آورده اند.»
در گزارش ماه مارس «کودکی در زیر آتش: اثر دو سال جنگ در سوریه»، سازمان بین المللی حقوق کودکان به نام «کودکان را نجات دهیم» گفت که کودکان به طور فزاینده در اثر سربازگیری از سوی گروه ها و نیروهای مسلح به طور مستقیم در معرض آسیب قرار می گیرند.
در گزارش گفته شده است: «گروه های مسلح در هر دو طرف جنگ به طور فزاینده در حال استخدام کودکان زیر 18 سال به عنوان باربر، نگهبان، خبرچین یا جنگجو هستند.»
به گفته این گزارش «بعضی از کودکان به زور برای شرکت در فعالیت های نظامی استخدام می شوند و در برخی موارد کودکان هشت ساله حتی به عنوان سپر انسانی استفاده شده اند.»
براساس گزارش «یکی از گروه های دیده بان وابسته به مخالفین، مرکز اسناد تخلفات سوریه، مرگ دستِ کم 17 کودک وابسته به گروه های مسلح را از زمان آغاز جنگ به سندیت درآورده است. بسیاری از کودکان دیگر عضو گروه های مسلح به شدت زخمی و برخی برای همیشه معلول شده اند.»
تلاش برای متوقف کردن استخدام کودکان
طارق عبدو، یکی از بنیان گذاران «استخدام یا استفاده از کودکان در عملیات نظامی در سوریه دیگر بس است»، یکی از طرح های جوانان سوری برای محدود کردن این روش، گفت: «سرباز کودکان سوری یک پدیده واقعی و آشنا در مناطق تحت کنترل مخالفین شده اند.»
وی گفت: «در آغاز، موارد نادر و مجزای ناشی از نیاز سرپرست خانواده به جابجایی و محافظت از خانواده خود بود که به پسر خانواده که توانایی حمل سلاح را داشت به دید یک محافظ نگریسته می شد.»
عبدو گفت که با مسلح شدن گروه های افراطی به ویژه گروه های وابسته به القاعده مانند «حکومت اسلامی عراق و شام»، جبهه النصره و احرار الشام، وضعیت به طور چشمگیری تغییر کرده است.
وی افزود که این گروه ها کودکان حتی 9 ساله را استخدام کرده اند و به طور آشکار از کودکان یتیمی که والدین خود را در جنگ از دست داده اند، بهره برداری می کنند.
عبدو گفت که پسران، به ویژه آنها که متعلق به خانواده هایی هستند که دارای دیدگاه های مذهبی افراطی می باشند، از راه دروس مذهبی که پسران اعضای گروه های افراط گرا نیز در آنها شرکت می کنند، مورد هدف قرار می گیرند.
او گفت: «براساس آموزه های دینی که شامل اشباع ذهن کودکان از تفکرات تکفیری می باشد، روند غربالگری برای وظایفی مانند گردآوری اطلاعات تا حمل سلاح آغاز می شود.»
چالش های مورد رویارویی
عبدو گفت که طرح جوانان سعی می کند در بین مردم محلی آگاهی را بالا ببرد و آنها را از اثرات منفی آنچه که در حال اتفاق است، مطلع نماید.
وی گفت: «با این وجود، به دلیل چیرگی تفکر افراط گرایانه، فعالیت تقریباً ناممکن است. هر فردی که به این مسائل بپردازد، برچسب خوارجی به او می خورد و مورد قضاوت کمیته شریعت قرار خواهد گرفت که احکامی مانند مجازات زندان و شلاق خوردن را در پی دارد.»
او گفت: «مناظره با این گروه ها در مورد تعریف کودکی تقریباً ناممکن است، چرا که آنها باور دارند که پسران در سن 18 سالگی بالغ نمی شوند، بلکه آنها در سن 12 یا 13 سالگی بالغ می شوند، سنی که دین تشخیص داده است.»
عبدو گفت که این مسئله تنها محدود به مناطق تحت کنترل مخالفین در سوریه نیست، بلکه به اردوگاه های پناهندگان در کشورهای همسایه مانند اردن، لبنان و ترکیه نیز گسترش یافته و در این اردوگاه ها مشاهده شده است که از شرایط سخت زندگی بسیاری از خانواده ها بهره برداری شده و آنها با پول اغوا می شوند تا موافقت کنند کودکان خود را برای شرکت در جهاد بفرستند.
وی گفت: «دیده شده است که پس از تکمیل حفظ قرآن و مرحله تعالیم دینی و القای اصل جهاد در ذهن کودکان، آنها در اردوگاه های آموزشی گوناگون از جمله اردوگاه حکومت اسلامی عراق و شام درغوطه، دمشق پذیرفته می شوند.»
وی افزود: «در مناطق روستایی و شمال حلب شمار زیادی از کودکان سرباز در گروه هایی با نام های گوناگون مانند شیر بچه های الزرقاوی و پیش قراولان حکومت اسلامی عراق و شام، وجود دارند.»
پیشینه القاعده در استخدام کودکان
سرلشکر عبدالکریم احمد، بازنشسته ارتش مصر و کارشناس امور القاعده، گفت: «از سال 2004 القاعده به دنبال استخدام کودکان بوده است، در آن زمان با نام پرندگان بهشت این کار را انجام می داد.»
وی گفت که پرندگان بهشت شامل گروه های کودکان بین 9 تا 17 ساله است که القاعده برای انجام وظایف گوناگون از آنها استفاده می کند، از گردآوری و انتقال اطلاعات گرفته تا جابجایی پول، مهمات و سلاح، جاسوسی و حتی حملات انتحاری.
احمد گفت: «این گروه در مناطق گوناگون عراق و همچنین پاکستان و افغانستان فعال بوده است. بستن کمربندهای انفجاری به کودکان و حمل بسته های انفجاری روش های ابتدایی هستند که القاعده برای گسترش وحشت در مناطقی که حضور دارد، استفاده می کند.»
احمد افزود که گروه های مسلح افراط گرا کودکان را برای اهداف گوناگون استخدام می کنند.
وی گفت: «کودکان می توانند به آسانی و چابکی در مناطق مهم حرکت کنند و مورد سوء ظن دشمن یا ارتش های منظم قرار نگیرند. به علاوه، با استخدام کودکان گروه های جانشین افراط گرا با عوامل جهادگرا به وجود می آیند و این کودکان با ذهنیتی که ایدئولوژی تکفیری القاعده در آن حک شده بزرگ می شوند که این بزرگترین تهدید برای سوریه با توجه به این امر است که جنگ اکنون مدت سه سال است که جریان دارد.»
وی افزود که این تهدید محدود به سوریه نمی باشد بلکه فراتر از منطقه و در جهان گسترش یافته است.
وی گفت که افراد وابسته به القاعده تنها گروه هایی نیستند که از کودکان در جنگ سوریه بهره برداری می کنند، رژیم سوریه نیز با «اتحادیه جوانان انقلابی» از کودکان استفاده می کند.
او گفت که این گروه ها هزاران کودک را با القای افکار میهن دوستانه در آنها و سازمان دادن فعالیت های جوانان و پیشاهنگی گرد می آورند، اما در واقع از آنها در جنگی که در جریان است بهره برداری می کنند.
اثرات ویرانگر بر کودکان
اینس الجمل، روانشناس کودکان و استاد دانشگاه عین شمس، به الشرفه گفت که استخدام کودکان سرباز در زمان جنگ دارای اثرات ویرانگر بر روان کودک است.
وی گفت: «کودک با خشونت و استفاده از زور بزرگ می شود و پس از خروج از جنگ خواه از لحاظ جغرافیایی یا روانی و ورود به سنین بزرگسالی، ترس درونی خود را که می تواند در هر زمانی بروز کند، سرکوب می کند.»
او افزود: «به طور خلاصه، اثرات روانی یا جسمی شرکت در جنگ بر این کودکان همچنان باقی خواهد ماند.»
الجمل گفت که کودکانی که به استخدام در آمده اند نیازمند مراقبت ویژه روانپزشکی و بازپروری هستند.
وی گفت: «با این وجود، مشکلی که در بازپروری آنها وجود دارد ناشی از این حقیقت است که آنها مورد شستشوی مغزی فراگیر قرار گرفته اند که آنان را به صورت ماشین های کشتار درآورده و به مشروعیت قتل و کشتار و خودکشی از راه بمب گذاری های انتحاری متقاعد شده اند.»
استاد حقوق جزای بین الملل دانشگاه قاهره، وائل الشریمی، به الشرفه گفت که استخدام کودکان وقتی که آنها در زیر سن 18 سالگی وادار به حمل سلاح در جنگ های مسلحانه می شوند، به موجب حقوق بین الملل یک جنایت جنگی به شمار می رود.
وی گفت که در حقوق بین الملل همچنین تصریح شده است که تمام اشکال بهره برداری از کودکان که آسیب های جسمی یا روانی به آنها می زند یا موجب مرگ آنها می شود در صورتی که با قصد استخدام به منظور شرکت در عملیات نظامی یا جاسوسی صورت بگیرد، در زُمره جنایات جنگی می باشد.
17/11/2013
