کاوه خضری

^{در تاریخ دیاکونوف در خصوص شهر موساسیر می گوید این شهر یکی از شهرهای مهم آشوری هزارهٔ یکم پیش از میلاد است. این شهردژ که دارای یکی از معابد کهن بود، همیشه مورد منازعهٔ دولت آشور ، اورارتو و ماننا قرار داشت...
سال ها باستان شناسان شهیر دنیا به دنبال یافتن منطقه ی گمشده ی به نام موساسیر یا شهر آفتاب بودند.اغلب باستان شناسان آمریکایی و آلمانی اعتقاد داشتند دولت آفتاب یا آردینی را باید در عراق یا ترکیه جستجو کرد. در ابتدا، گروهی از باستان‌شناسان آلمانی تصور می‌کردند که موساسیردر یکی از روستاهای عراق است؛ اما پس ‌از کاوش، متوجه شدند که در آنجا نیست. هم‌چنین باستان‌شناسان دیگری تصور می‌کردندموساسیردر جنوب ترکیه است. یکی از قدیمی ترین کتیبه هایی که در آن نام موساسیر به وضوع دیده می شود کتیبه ی آشوری مربوط به زمان حکومت شلمنصر(شلمانصر) سوم است که مانند اغلب کتیبه های آشوری جریان یک حمله را شرح می دهد به این ترتیب که در سال 34- 835 ق.م حاکم مذبور یکی از سرداران خود به نام دایان آشور را به منطقه شمال غرب ایران و جنوب شرقی ترکیه روانه می کند این فرمانده به زیرتا (shurdira)حمله می کند و پس از دریافت خراج راهی ایالات پارسوا و آشور شد در سال بعد نیز با گذر از خوبوشکیه، موصاصیر، قلمرو اورارتو و گیلزانو (کرانه غربی دریاچه اورمی) به ماننا وغرب ایران لشکر کشید با توجه به این کتیبه، کتیبه سارگون، کتیبه دورشارکین و سایر کتیبه های بر جا مانده که اغلب در مورد مسیر حرکتی فاتحان آن دوران به نام مکان ها به ترتیب اشاره می کنند باستان شناسان مدت ها در پی یافتن موقعیت دقیق جغرافیایی شهرهای مهمی چون موصاصیر بودند اما این کار دشواری فراوانی به همراه داشت زیرا با توجه به حالت تقریبی اطلاعات بدست آمده شهر موساسیر ممکن است در شمال غربی ایران، کردستان عراق نزدیکی رواندوز و یا در ترکیه واقع باشد. این کند و کاو ها ادامه داشت تا این‌که در سال 1384 پس‌از انجام نخستین فصل کاوش تپه‌ی باستانی ربط در شهرستان سردشت در آذربایجان غربی، این یقین حاصل شد که نشانه‌های موساسیر را در این تپه می‌توان جست‌وجو کرد و اکنون به احتمال نزدیک‌به یقین مشخص شده که موساسیر همان جایی (ایزیرتو)، دولت ماناش (سرزمین ماننایی ها)، حارونا با مرکزیت ماساشورو، شوردیرا است که تپه ربط 2 قرار دارد.}

^{شهر ربط خواستگاه موساسیر}

^{ربط خاستگاه دولت شهر موساسیر یکی از مراکز مهم حکومتی فدراسیون ماناها می‌باشد، همچنین ربط نقطه اتصال تمدن آشور، اورارتو با دولت مانایی بوده است. ربط تا سال 1342 همراه با شهر سردشت از بخش‌های تابعه شهرستان مهاباد بوده‌اند. شهر ربط محل عبور کاروانهای باری از شهرهای اربیل و سلیمانیه کردستان عراق می باشد.مردم ساکن در این شهر بیشتر از عشایر گورک - ملکاری -بریاجی و منگور هستند و به زبان کردی سورانی و با با لهجه مکریانی صحبت می کنند. تپه ربط در شهرستان سردشت استان آذربایجان غربی و در کنار رودخانه‌ی «زاب» قرار دارد. این تپه در سال 1364 توسط دکتر کارگر شناسایی شد و در سال 1384، باستان‌شناسان نخستین فصل کاوش این محوطه‌ی 25 هکتاری را به‌پایان رساند و آثار ارزشمندی از دوره‌ی عصرآهن در آن به‌دست آوردند. آنگونه که خبرگزاری میراث خبر گزارش می دهد نخستین فصل کاوش در تپه ربط شهر ربط به کشف نشانه های دولت آفتاب با واکنش محافل علمی کشورهای مثل ترکیه، عراق و آمریکا منجر شد و به دنبال آن سایت نیو آشور آمریکا گزارش کاوش های این فصل از کاوش را به نقل از میراث خبر ترجمه و چاپ کرد. وسعت تپه مذبور بعد از بررسی 25 هکتار دارای سه تپه مجزا است در تپه مرکزی آن ورودی قصری با سقف شیروانی مشخص شده است همچنین آثار دیگری مانند آجر منقوش به خط میخی آشوری، ٱجرهای لعابدار با اشکال هندسی، گیاهی، حیوانی، شیر و انسان بالدار و نقوشی از اساطیر کهن بدست آمده که شباهت آن ها با سفالینه های یافت شده در تپه ی زیویه سقز و قلایچی بوکان وسعی بر اثبات رابطه ی فرهنگی و احتمالا سیاسی آنهاست در بین آجرهای یافته شده موردی که بیشتر جلب توجه می کند تصویر مردی بالدار با سر تزئینی و ریش بلند است بال ها به اطراف باز شده و دست ها به نشانه نیایش بالا رفته از پوشش وی می توان فهمید که مربوط به دوران قدرت ماننای ها است آجر مذبور70سانتی متر طول و 45 سانتی متر عرض دارد همچنین محوطه ای سنگ فرش شده با سنگهایی رودخانه ای به شکل دوایر متحد المرکز و گیس بافت باستان شناسان را مطمئن کرد در یکی از شهرهای مهم جهان باستان پا نهاده اند.}

^{در تاریخ دیاکونوف در خصوص شهر موساسیر می گوید این شهر یکی از شهرهای مهم آشوری هزارهٔ یکم پیش از میلاد است. این شهردژ که دارای یکی از معابد کهن بود، همیشه مورد منازعهٔ دولت آشور ، اورارتو و ماننا قرار داشت. ظاهراً سلمنسر چهارم جانشین آداد نراری سوم پادشاه آشور از سال‌های - 781 تا 778 پ. م. - در جنگی بی‌سرانجام با اورارتو توفیقی حاصل نکرد. در آن زمان اورارتو برای آشور خطر جدّی بشمار می‌رفت. حتی در پایان قرن  « نُهم پیش از میلاد اورارتوییان موصاصیر» را در بخش علیای زاب بزرگ اشغال کردند و مستقیماً خاک آشور را مورد تهدید قرار دادند. گفته می شودموساسیرمحل مورد علاقه‌ی پادشاهان اورارتویی بوده است؛ زمانی‌که سارگون دوم ـ پادشاه آشور ـ در حمله‌ی خود که به «حمله‌ی هشتم» معروف است، سرزمین‌های تحت تصرف اورارتوها را فتح کرد، تپه ربط یکی‌از مناطقی بود که توسط سارگون فتح شد.}

^{ویژگی های شهر موساسیر}

^{شهرموساسیربزرگترین معبد خدای هالدی در دولت آردین با شهر آفتاب است که نشان دهنده هم دوره بودن آن با حکومت اورارتوها ، ماناها و آشوریها بوده است . گفته می شود "موصاصیر" دولتی همزمان با "اورارتو" و "آشور" بوده است. این حکومت از سوی آشورها آردینی یا کشور آفتاب خوانده می شد. موصاصیرها بر اساس شرایط سیاسی منطقه گاهی با آشورها و گاه با اورارتو ها هم پیمان میشدند. باستان شناسان در تپه ربط ، سنگ فرش هایی با تزئینات منحصربه فرد کشف کردند. این یافته تا کنون در محوطه های اورارتویی سابقه نداشته است..
این نقش از دایره های متحدالمرکز تشکیل شده است. هرکدام از این نقش ها سه دایره تو در تو است که بزرگترین دایره به رنگ فیروزه، دایره وسط به رنگ سفید و دایره مرکزی فیروزه ای یا سبز است. کمرنگ شدن این رنگ ها به مرور زمان تشخیص آن را دشوار کرده است. در اطراف هر یک از این دایره ها هلال زرد رنگی کشیده شده است و دایره ها به وسیله خط افقی به هم وصل شده اند. قطر دایره بزرگ 8 و عرض آن 3 سانتی متر است. این دایره ها به وسیله سنگ های رود خانه بیضی شکل کنار هم چیده شده است. در نهایت این سنگ فرش ها با آجرهای پخته شده کادر بندی شده است. » شهر موساسیر یکی از زیباترین عجایب طبیعی را در خود جای داده است که همه ساله گردشگران زیادی را به خود می کشاند {گراوان} در یک کیلومتری موساسیرِ، چشمه ای است که از آن آب معدنی با املاح فراوان بیرون میزند.با جاری شدن این آب املاحش بر روی زمین رسوب میکند که سبب به وجود آمدن منظره ی زیبایی شده است(به شکل یک کوه).هر سال بر توده کوه مانند آن افزوده میشود.شهر ربط یکی از محدود شهرهایسیت که برنامه نوروز در آن همه گیر است و در آنجا با شکوه بسیار زیادی برگزار می گردد.}

^{آثار کشف شده در موساسیر}

^{تاکنو بیش از 13 هزار و 500 قطعه شی باستانی از این محوطه کشف شده است بعضی از آثار کشف شده در شهرموساسیر به شرح زیر است:}

^{آجر های رنگی لعابدار منقوش به نقش حیوانات والهه های اساطیری بالدار از جمله آجری با تصویرانسان بالدار که دارای سربند تزیینی و ریش بلند است}

^{چندین درخت زندگی با گلهای نیلوفری متعدد}

^{کتیبه‌های خط میخی لعاب دار با خطوط آشوری}

^{گل میخهای سنگی با نقشهای متنوع}

^{سفالینه های متعدد … و سنگ فرش های منحصر بفرد در طرح های لوزی و دایره آن است .}

^{تا کنون حدود 13000 قطعه آثار از این منطقه کشف شده است}

^منابع:

^{1-بهزادی، رقیه،1386٫ قوم های کهن در آسیای مرکزی و فلات ایران. انتشارات طهوری چاپ سوم}

^{2- تابانی، حبیب الله .1380٫ وحدت قومی کرد و ماد منشاء نژاد و تاریخ تمدن کردستان. نشر گستره}

^{3- دیاکونوف، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، 1345.}

^{4-دیاکونوف، گذرگاه‌های تاریخ، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران، 1380.}

^{5- مقاله «شهر آفتاب» از بخش فرهنگی سازمان میراث,}

^25/8/2016