هانا کاویانی

^{رسانه‌های ایران به نقل از وزیر کشور عراق می‌گویند ولیعهد عربستان سعودی از این مقام عراقی خواسته تا در زمینه تنش میان تهران و ریاض میانجی‌گری کند. این سخنان از سوی مقام های عربستان تأیید یا تکذیب نشده، برخی از رسانه‌های عرب‌زبان هم بخش‌هایی از گفته‌های وزیر کشور عراق را زیر سؤال برده‌اند.} اما این اولین بار نیست که مقام‌های عراقی در این باره سخن گفته‌اند.

^{ایرج مسجدی سفیر ایران در بغداد هم گفته است که عراقی‌ها علاقه‌مند هستند که روابط ایران و عربستان سعودی بهبود پیدا کند و به گفته او ایران هم نسبت به این مسئله مشکلی ندارد. اما به گفته این دیپلمات ایرانی اینکه تصور شود عراقی‌ها در حال انجام «میانجی‌گریِ مدیریت‌شده» بین تهران و ریاض هستند،‌ تصور درستی نیست.} مواجهه و حل معادلات سیاسی خاورمیانه، منطقه‌ای که مناقشات آن در هم تنیده است، همواره پیچیدگی‌های منحصر به فردی دارد. کشوری با دیگری دچار اختلاف می‌شود اما تنش میان آن دو هیچگاه محدود به خود آنها نیست و امواج آن، سایر کشورها را نیز خواسته یا ناخواسته با خود می‌برد.

^{تنش میان ایران و عربستان سعودی یک نمونه تمام عیار این گونه معادلات است. کمتر کشوری اطراف این دو قدرت خاورمیانه، پیدا می‌شود که به نوعی درگیر این تنش نشده باشد. یا به شکل قطع یا کاهش روابط با تهران؛ یا کشوری مثل لبنان که مدتی به دلیل دریافت نکردن کمک‌های نظامی عربستان متضرر شده بود. یا یمن که گروهی آن را یکی از عرصه‌های نزاع نیابتی تهران و ریاض می‌بینند.}

^{اما یک کشور است که در این موج فزاینده تنش میان ایران و عربستان سعودی، هفته‌ها و ماه‌هاست از نقش آن برای کمک به پایان این تنش سخن می‌رود.}

^{مقام‌های عراقی در ماه‌های اخیر بارها به هر دو کشور سفر کرده اند و در تازه ترین نمونه آن، وزارت کشور جمهوری اسلامی که میزبان قاسم الاعرجی وزیر کشور عراق بوده، در خبری در این زمینه از آقای العرجی نقل کرده که ولیعهد تازه عربستان محمد بن سلمان از او خواسته تا عراق واسطه بین ایران و عربستان برای کاهش تنش باشد.}

^{سخنی که هنوز مقام‌های عربستان سعودی به آن واکنش نشان نداده‌اند.}

^{آقای العرجی رابطه بسیار نزدیکی با ایران دارد، و پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ از ایران به کشورش بازگشته است. سخنان او محل اختلاف رسانه‌های منطقه هم شده و برخی از تکذیب بخشی از حرفهایش خبر داده‌اند.}

^{البته این اولین بار نیست مقام های عراقی درباره تمایل به اقدام برای کاهش تنش میان تهران و ریاض می‌گویند، سکوت مقام‌های عربستانی در این زمینه نشانه‌ای شده که تحلیلگران را بر آن داشته، با احتیاط با انتشار اینگونه اظهارات از سوی دستگاه‌های دولتی ایران یا رسانه‌های عراقی نزدیک به ایران روبه‌رو شوند.}

^{حمدی ملک تحلیلگر مسائل عراق می‌گوید دلیل انتشار این اخبار از سوی ایران این است که تهران می‌خواهد از آن به عنوان یک نوع عقب‌نشینی ریاض از مواضع پیشینش بهره‌برداری کند:}

^{«به نظر می‌رسد خیلی علاقه‌مند است که به این خبر بها داده شود. چرا که این به معنی عقب‌نشینی عربستان از سیاست‌های تندتری خواهد که در برهه اخیر در مورد ایران اتخاذ کرده است؛ به خصوص پس از به سلطنت رسیدن ملک سلمان و پسرش و همچنین پس از اینکه آمریکا روی کار آمد. »}

^{از همین رو هم تحلیلگری چون علی صدرزاده در آلمان معتقد است که آنچه به نقل از وزیر کشور عراق در رسانه‌های ایران منتشر شده، بیشتر تمایل ایران و برداشت مقام‌های ایران از صحبت‌های یک مقام عراقی است. آقای صدرزاده در عین حال دلیل دومی را برای انتشار اینگونه اخبار مطرح می‌کند:}

^{«رفتن سیاستمداران شیعه مذهب عراقی به عربستان را با این کار توجیه می‌کند. چون آقای العبادی نخست‌وزیر عراق، به عربستان رفته و مواضعی گرفته که چندان به نفع ایران نیست. آقایان مقتدی صدر و عمار حکیم هم به عراق رفتند. ایاد علاوی هم رفته و حال وزیر کشور هم رفته است. و همه اینها بیان این است که ایران چنین می‌خواهد وانمود کند که مسافرت این سیاستمداران شیعه عراقی آن طور هم که وانمود می‌شود، چندان به ضرر ایران نیست.»}

^{سفر سیاستمداران عراقی خصوصاً چهره‌های شاخص شیعه آن کشور به عربستان سعودی و کشورهای متحد ریاض، مانند سفر مقتدی صدر به امارات متحده عربی، و دیدار با مقام‌های ارشد آن کشورها در حالی انجام می‌شود، که بغداد و ریاض خصوصاً پس از حمله عراق به کویت خود روابطی پر فراز و نشیب با یکدیگر داشتند و تنها چندی است که با بازگشایی سفارت عربستان در بغداد، دو کشور در صدد بهبود این روابط بر آمدند.}

^{امروز فارغ از آنکه آیا تهران یا ریاض تمایل به نقش‌آفرینی بغداد در تنش میان خود داشته باشند یا خیر، گروهی از ناظران ازجمله حمدی ملک در بریتانیا موقعیت بغداد را برای میانجی‌گری مناسب ارزیابی می‌کنند. آقای ملک با اشاره به اینکه عراق در دوران پس از نخست‌وزیری نوری المالکی، روابط خود با جامعه بین‌الملل و غرب را بهبود داده، می‌گوید:‌}

^{«از یک سو جایگاه عراق نزد کشورهای عربی خلیج فارس، افزایش پیدا کرده، از آن سو هم ایران نمی تواند یه سمتی حرکت کند که دولت عراق را دشمن خود کند. و این شاید برای اولین بار از سال ۲۰۰۳ است که به عراق اجازه می‌دهد که رابطه متوازن‌تری را با این کشورها داشته باشد و تا حدی این جایگاه را پیدا کند که در نقش میانجی ظاهر بشود.»}

^{عراق همسایه غربی ایران، در این سال‌ها رابطه نزدیکی با ایران داشته و کشور بزرگی در خاورمیانه است و آن طور که علی صدرزاده می‌گوید،‌ به طور بالقوه می‌تواند میانجی باشد، اما شرایط کافی را ندارد:}

^{«شرایط سیاسی فعلی عراق،‌ فکر نمی‌کنم اجازه این را بدهد یا توانایی این را ایجاد کند یا این خواست را داشته باشد میان شیعیانی عراق یا شیعیانی که به عربستان سعودی رفتند،‌ که بتوانند به عنوان نماینده کل عراق وارد میانجی‌گری با ایران شوند. اگر دولت مرکزی قدرتمندی در عراق می‌بود،‌ عراق با این شرایط بالقوه، امکان میانجی‌گری بین ایران و عربستان سعودی را بهتر از هر کشور دیگری می‌داشت.»}

^{در کمتر از دو سال گذشته و از زمانی که گروهی به دفاتر دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران حمله کردند، که موجب قطع رابطه ریاض با تهران شد، در کنار عراق،‌ صحبت از میانجی‌گری کشورهای دیگری از جمله پاکستان نیز مطرح شد. اما آنچه در این میان به روشنی مشخص نشده این است که تهران و ریاض تا چه حد آماده رفع این تنش و یافتن راه حل برای این معادله پیچیده هستند.}

^15/8/2017