عماد آبشناس

^{مصافحه ای که اخیرا میان محمد جواد ظریف و عادل الجبیر، وزرای امور خارجه ایران و عربستان سعودی، در ترکیه بوقوع پیوست خیلی ها را بر آن داشت که تحلیل کنند آیا امید آشتی میان ایران و عربستان سعودی زنده شده یا نه؟ البته خود آقای ظریف اظهار داشتند که دوستی قدیمی ای میان این دو وزیر از زمانی که هر دو در سازمان ملل مشغول بودند وجود داشته و به همین دلیل وقتی به هم رسیدند به یاد گذشته با یکدیگر دست دادند و تصمیم سیاسی ای پشت پرده نیست.}

^{آنهایی که با تشریفات دیپلماتیک آشنایی دارند و مقداری هم در دستگاه های دیپلماتیک کار کرده اند بخوبی می دانند که در سیاست چیزی به نام دوستی وجود ندارد مگر اینکه تصمیمی عالی تر وجود داشته باشد مبنی بر اینکه این دوستی برای منافع سیاسی کشورها استفاده گردد. گو اینکه برخی دیپلمات ها باور دارند که هیچ وقت نباید رابطه ای را قطع کرد و همیشه باید رابطه ها را برای وقت مبادا بگونه ای نگاه داشت اما رفتار مسئولین جدید سیاست خارجی عربستان سعودی نشان داده که به هیچ وجه حاضر نیستند از چنین دیدگاهی تبعیت کنند و با کوچکترین تنش رابطه های سیاسی را از بیخ و بن منفجر می کنند.}

^{اگر اینگونه نبود در مورد اتفاقی که در حج دو سال پیش در منا پیش آمده بود موضع دیگری اتخاذ می کردند، و قبل از اعدام آیت الله نمر النمر چند بار فکر می کردند و متوجه می شدند هر چه قدر که دولت میانه روی آقای روحانی تمایل داشته باشد که تنش ها را رفع کند اما در شرایطی امکان میانه روی از دست آن خارج می شود و حتی اگر رابطه دوستی ای میان وزرای خارجه دو کشور وجود داشته باشد هر کدام مجبور خواهند بود از موضع حکومت خود حمایت کنند.
البته قطع رابطه میان کشورها مخصوصا آنهایی که همسایه هستند هیچوقت ابدی نیست و با تغییر برخی شرایط ممکن است مجددا این رابطه برقرار گردد و چه بسا شاید رابطه صمیمی ای نیز برقرار گردد.}

^{شاید بتوان از رابطه ایران و عراق در این زمینه اشاره کرد که زمانی هشت سال با هم جنگ داشتند ولی پس از آتش بس مجددا رابطه سیاسی شان کامل برقرار شد و جالب اینکه حتی با اینکه هشت سال با هم جنگ داشتند در حین جنگ هم نمایندگانی از وزارت خارجه های هر دو طرف در پایتخت طرف مقابل حضور داشتند، پس از سقوط صدام حسین هم که امروزه رابطه ایران و عراق فوق العاده استثنایی و صمیمی شده.
علیرغم اینکه بسیاری اظهار می دارند که ماجرای حج هیچ ارتباطی به روابط دو کشور ندارد اما قطعا آب شدن یخ های رابطه فیما بین دو کشور در پی اعزام حجاج می تواند زمینه باز شدن راه حل دیگر اختلافات را نیز باز کند.}

<sup>صحبت های اخیر آقای ظریف مبنی بر اینکه برنامه دولت آتی جمهوری اسلامی حل اختلافات فیما بین ایران و عربستان سعودی بصورت دیپلماتیک خواهد بود می تواند به عنوان پالسی برای سعودی ها تلقی گردد.
سوالی که اینجا مطرح است این است که آیا زمینه برقراری مجدد روابط فیما بین ایران وعربستان سعودی فراهم شده؟

قطعا همیشه زمینه برقراری مجدد روابط وجود دارد اما نکته ای که اینجا مطرح است اراده طرفین مخصوصا در این مورد اراده طرف سعودی مطرح است چون طرف ایرانی چندین بار اراده خود مبنی بر اینکه تمایل دارد اختلافات خود با عربستان را حل وفصل کند مطرح کرده.</sup>

^{تا به حال به دلیل اینکه برخی سیاستمداران در عربستان سعودی باور داشتند که از راه جنگ می توانند دست بالاتر در مذاکرات با ایران را داشته باشند و بعد متصور بودند با به قدرت رسیدن آقای ترامپ موقعیت آنها قویتر خواهد شد اما بن بست جنگ یمن و ناکامی آنها در وادار کردن قطر به تبعیت از آنها با حمایت ترامپ نشان داد که به هیچ کدام از این دو باور نمی توان اعتماد کرد.
مضاف بر اینکه شاهزاده محمد بن سلمان برای رسیدن به نایب السلطنه ای عربستان نیاز داشت موضعی تندرویانه و قوی از خود نشان دهد اما امروزه پس از اینکه به جایگاه مد نظر خود رسیده نیاز دارد که شرایط سیاسی آرامی را برای مملکت خود ایجاد کند.}

^{حال اگر طرف عربستانی به این نتیجه رسیده باشد که وقت گفتگو با ایران است و با توجه به اینکه ایران با آغوش باز از آنها استقبال کرده ممکن است بتوان امیدوار بود که گقتگو میان ایران وعربستان، حال یا بصورت پشت پرده و یا علنی، شروع شود اما نمی توان امیدوار بود که نتیجه این گفتگو ها به حل همه اختلافات ایران و عربستان سعودی بیانجامد چون بسیاری از این اختلافات ایدئولوژیک و استراتژیک است و امکان حل آنها حد اقل در حال حاضر وجود ندارد ولی به هر حال این گفتگو ها می تواند شرایط بحرانی منطقه را آرام کند.}

^13/8/2017