حامد فرمند
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، روز سه شنبه، ۱۹ بهمن، در جمع فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و قرارگاه پدافند هوایی ارتش گفت: «در آمریکا الان هم با این کارهایی که می‌کند، بچه پنج ساله را دستبند می‌زند، نشان می‌دهد حقیقت حقوق بشر آمریکایی یعنی چه."
اشاره مستقیم او به خبر توقیف کودک پنجساله ایرانی-آمریکایی در فرودگاه دالاس واشنگتن دی سی، در روزهای نخست صدور فرمان منع ورود شهروندان تعدادی از کشور‌های عمدتا مسلمان بود. دیروز، یکی از فرماندهان ارشد سپاه نیز با اشاره به این کودک، از مردم خواست به احترام او با کودکان پنج ساله خود در روز راهپیمایی بیست و دو بهمن حاضر شوند. اما آیا سخنان رهبر ایران و فرمانده ارشد سپاه، بر اخبار درستی تکیه دارد؟ آیا واقعا کودکی را در فرودگاه‌های آمریکا دستبند زده‌اند؟ واقعیت پشت اخبار مرتبط با اجرای فرمان ترامپ در روزهای نخست صدور آن چیست؟
سرنخ خبر دستبند زدن به کودک
نشریه ایندیپندنت یکی از اصلی‌ترین منابع کسانی است که از «دستبند» زدن به کودک پنج ساله صحبت می‌کنند. ایندیپندنت ضمن پوشش خبر مرتبط با کودک پنجساله ایرانی، که همراه یکی از آشنایانش در حال بازگشت به آمریکا بود، به نقل از «برخی گزارش‌ها» از دستبند زدن به این کودک اشاره کرده است. البته اغلب نشریاتی که این خبر را بازنشر کردند یا افرادی که آن را در شبکه‌های مجازی منتشر کردند، خبر را نه بر اساس «برخی شنیده‌ها» که به صورتی قطعی فرض کردند، شنیده‌هایی که در هیچ یکی از منابع خبری، اشاره مستفیمی به آن‌ها نمی‌شود.
مخاطبان ایرانی و غیرایرانی این اخبار، برای صحه گذاشتن بر این شایعه، ویدیوی گفت‌وگوی سخنگوی کاخ سفید با یک خبرنگار را که در گزارش ایندیپندنت نیز آمده بود، مبنا قرار دادند. ویدیویی که در آن، سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به خبرنگار در مورد توقیف کودک پنج ساله گفت: «تصور غلطی است که فکر کنیم فردی به خاطر سن و جنسیت نمی‌تواند تهدیدی برای امنیت باشد.» گرچه اظهارات این مقام ارشد دولتی می‌تواند از منظر حقوق کودک و توجه به منافع او در مواجهه با مسایل مرتبط با امنیت ملی و داخلی بررسی شود، اما تاییدی بر دستبند زدن بر این کودک نیست. نه خبرنگار در سوالش به دستبند اشاره‌ای دارد و نه این مقام مسئول به این موضوع می‌پردازد.
با این‌حال منتشر کنندگان اخبار مرتبط با ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور که در میان مخالفان به «فرمان منع ورود مسلمانان» مشهور شد، اشاره مستقیم تعداد زیادی از نشریات رسمی و نیمه رسمی خبری به دستبند زده شدن به افراد توقیف شده در فرودگاه‌های آمریکا را تاییدی بر این خبر می‌دانند. به نظر می‌رسد، تکرار این خبر، دلیلی بر صحت آن فرض شده است.
بازتاب خبر توقیف کودک پنجساله در منابع فارسی
در شبکه‌های مجازی فارسی زبان، فیلم و عکسی منتشر شد که کودکی را که گفته می‌شد پنج ساله است، از پشت سر نشان می‌داد که توسط پلیس، دستبند زده می‌شود. در فیلم کاملا مشخص است که این ماجرا مربوط به دستبند زدن به دست کودکی در مدرسه و در سال ۲۰۱۵ می‌شود. گرچه برخی از افرادی که این ویدیو و عکس مرتبط با آن را منتشر کردند، در واکنش به قدیمی و غیرمرتبط بودن عکس و فیلم، تلویحا به تزیینی بودن آن‌ها اشاره کردند، اما استفاده بدون ذکر تزیینی بودن عکس، هیچ‌گاه متوقف نشد. از طرف دیگر استفاده از عکس آرشیوی برای خبری که درستی آن زیر سوال است، جای تردید دارد.
گروهی حتی استدلال کردند «مخالفت با استفاده از این عکس به معنای موافقت با نقض آشکار حقوق بشر و کودک در آمریکاست.» هرچند این گفت‌وگوها در شبکه‌های مجازی در جریان بود، اما تاثیر خود را در بازتاب ویدیوی اظهارات سخنگوی کاخ سفید در مورد توقیف این کودک پنج ساله در رسانه‌های رسمی فارسی زبان هم گذاشت.
نوع بازتاب اخبار مرتبط با توقیف مسافران ورودی به خاک آمریکا در هفته اول ماه فوریه، در رسانه‌های خبری رسمی فارسی زبان، از دیگر دلایلی بود که استفاده از دستبند توسط ماموران مرزی را واقعی جلوه می‌داد. اغلب اخبار مرتبط با این حوادث، به «دستگیری» مهاجران یا دارندگان ویزای آمریکا در مرزهای هوایی ورودی آمریکا اشاره کردند. «دستگیری» معادل detain که در اخبار انگلیسی زبان استفاده شده بود در نظر گرفته شده است. همچنان که در زبان انگلیسی افعال arrest و detain دو معنای متفاوت حقوقی دارند، در زبان فارسی نیز افعال دستگیر کردن و توقیف کردن، برای توضیح شرایط متفاوت و نه لزما معادل یکدیگر استفاده می‌شوند. در توضیح توقیف کردن یا detain به طور مشخص در فرودگاه‌ها یا مرزهای ورودی، باید گفت شرایطی است که افراد برای بازرسی، تحقیق و تصمیم‌گیری برای دادن اجازه ورود یا بازگرداندن به مبدا، از ورود به کشور منع می‌شوند.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، روز سه شنبه، ۱۹ بهمن، در جمع فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و قرارگاه پدافند هوایی ارتش گفت: «در آمریکا الان هم با این کارهایی که می‌کند، بچه پنج ساله را دستبند می‌زند، نشان می‌دهد حقیقت حقوق بشر آمریکایی یعنی چه."
اشاره مستقیم او به خبر توقیف کودک پنجساله ایرانی-آمریکایی در فرودگاه دالاس واشنگتن دی سی، در روزهای نخست صدور فرمان منع ورود شهروندان تعدادی از کشور‌های عمدتا مسلمان بود. دیروز، یکی از فرماندهان ارشد سپاه نیز با اشاره به این کودک، از مردم خواست به احترام او با کودکان پنج ساله خود در روز راهپیمایی بیست و دو بهمن حاضر شوند. اما آیا سخنان رهبر ایران و فرمانده ارشد سپاه، بر اخبار درستی تکیه دارد؟ آیا واقعا کودکی را در فرودگاه‌های آمریکا دستبند زده‌اند؟ واقعیت پشت اخبار مرتبط با اجرای فرمان ترامپ در روزهای نخست صدور آن چیست؟
سرنخ خبر دستبند زدن به کودک
نشریه ایندیپندنت یکی از اصلی‌ترین منابع کسانی است که از «دستبند» زدن به کودک پنج ساله صحبت می‌کنند. ایندیپندنت ضمن پوشش خبر مرتبط با کودک پنجساله ایرانی، که همراه یکی از آشنایانش در حال بازگشت به آمریکا بود، به نقل از «برخی گزارش‌ها» از دستبند زدن به این کودک اشاره کرده است. البته اغلب نشریاتی که این خبر را بازنشر کردند یا افرادی که آن را در شبکه‌های مجازی منتشر کردند، خبر را نه بر اساس «برخی شنیده‌ها» که به صورتی قطعی فرض کردند، شنیده‌هایی که در هیچ یکی از منابع خبری، اشاره مستفیمی به آن‌ها نمی‌شود.
مخاطبان ایرانی و غیرایرانی این اخبار، برای صحه گذاشتن بر این شایعه، ویدیوی گفت‌وگوی سخنگوی کاخ سفید با یک خبرنگار را که در گزارش ایندیپندنت نیز آمده بود، مبنا قرار دادند. ویدیویی که در آن، سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به خبرنگار در مورد توقیف کودک پنج ساله گفت: «تصور غلطی است که فکر کنیم فردی به خاطر سن و جنسیت نمی‌تواند تهدیدی برای امنیت باشد.» گرچه اظهارات این مقام ارشد دولتی می‌تواند از منظر حقوق کودک و توجه به منافع او در مواجهه با مسایل مرتبط با امنیت ملی و داخلی بررسی شود، اما تاییدی بر دستبند زدن بر این کودک نیست. نه خبرنگار در سوالش به دستبند اشاره‌ای دارد و نه این مقام مسئول به این موضوع می‌پردازد.
با این‌حال منتشر کنندگان اخبار مرتبط با ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور که در میان مخالفان به «فرمان منع ورود مسلمانان» مشهور شد، اشاره مستقیم تعداد زیادی از نشریات رسمی و نیمه رسمی خبری به دستبند زده شدن به افراد توقیف شده در فرودگاه‌های آمریکا را تاییدی بر این خبر می‌دانند. به نظر می‌رسد، تکرار این خبر، دلیلی بر صحت آن فرض شده است.
بازتاب خبر توقیف کودک پنجساله در منابع فارسی
در شبکه‌های مجازی فارسی زبان، فیلم و عکسی منتشر شد که کودکی را که گفته می‌شد پنج ساله است، از پشت سر نشان می‌داد که توسط پلیس، دستبند زده می‌شود. در فیلم کاملا مشخص است که این ماجرا مربوط به دستبند زدن به دست کودکی در مدرسه و در سال ۲۰۱۵ می‌شود. گرچه برخی از افرادی که این ویدیو و عکس مرتبط با آن را منتشر کردند، در واکنش به قدیمی و غیرمرتبط بودن عکس و فیلم، تلویحا به تزیینی بودن آن‌ها اشاره کردند، اما استفاده بدون ذکر تزیینی بودن عکس، هیچ‌گاه متوقف نشد. از طرف دیگر استفاده از عکس آرشیوی برای خبری که درستی آن زیر سوال است، جای تردید دارد.
گروهی حتی استدلال کردند «مخالفت با استفاده از این عکس به معنای موافقت با نقض آشکار حقوق بشر و کودک در آمریکاست.» هرچند این گفت‌وگوها در شبکه‌های مجازی در جریان بود، اما تاثیر خود را در بازتاب ویدیوی اظهارات سخنگوی کاخ سفید در مورد توقیف این کودک پنج ساله در رسانه‌های رسمی فارسی زبان هم گذاشت.
نوع بازتاب اخبار مرتبط با توقیف مسافران ورودی به خاک آمریکا در هفته اول ماه فوریه، در رسانه‌های خبری رسمی فارسی زبان، از دیگر دلایلی بود که استفاده از دستبند توسط ماموران مرزی را واقعی جلوه می‌داد. اغلب اخبار مرتبط با این حوادث، به «دستگیری» مهاجران یا دارندگان ویزای آمریکا در مرزهای هوایی ورودی آمریکا اشاره کردند. «دستگیری» معادل detain که در اخبار انگلیسی زبان استفاده شده بود در نظر گرفته شده است. همچنان که در زبان انگلیسی افعال arrest و detain دو معنای متفاوت حقوقی دارند، در زبان فارسی نیز افعال دستگیر کردن و توقیف کردن، برای توضیح شرایط متفاوت و نه لزما معادل یکدیگر استفاده می‌شوند. در توضیح توقیف کردن یا detain به طور مشخص در فرودگاه‌ها یا مرزهای ورودی، باید گفت شرایطی است که افراد برای بازرسی، تحقیق و تصمیم‌گیری برای دادن اجازه ورود یا بازگرداندن به مبدا، از ورود به کشور منع می‌شوند.
حق نشر عکس Getty Images
آن‌چه واقعا می‌دانیم
بر اساس افعال به کار رفته در زبان انگلیسی و معادل‌های فارسی آن و تعریف حقوقی این واژه‌ها، به جرات می‌توان گفت هیچ کس در فرودگاه‌های آمریکا، دستگیر نشده‌است. وارد شدگان به خاک آمریکا، بر مبنای دستور رییس جمهور این کشور و توسط ماموران اجرایی مرزی، برای بررسی شرایط‌شان و تصمیم‌گیری در مورد ورودشان به خاک آمریکا یا بازگردانده شدن به کشور مبدا، توقیف شده و در قرنطینه نگهداری شدند. آن‌چه سخنگوی کاخ سفید و سایر مقامات ارشد آمریکایی تایید می‌کنند نیز همین موضوع است. این رویه معمول در تقریبا تمام فرودگاه‌ها در سراسر جهان، دقیقا بر مبنای همان تعریفی ایجاد شده که رییس جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، تکرار می‌کند: امنیت داخلی این کشور. به کار بردن معادل‌های نادرست، تنها مسیر بحث‌ها را منحرف می‌کند.
از سوی دیگر، علی رهنما، وکیل دادگستری ساکن دی سی و از اقوام این کودک که در زمان آزاد شدن و ورودش به خاک آمریکا در فرودگاه دالاس ویرجینیا حضور داشته، در گفت‌وگو با نگارنده دستبند زدن به کودک را تکذیب کرده‌است.
به این ترتیب یقین داریم که کودک همانند سایر واردشدگان به خاک آمریکا و مشمولان فرمان ترامپ، ساعت‌های طولانی در قرنطینه بوده و توسط ماموران مرزی توقیف شده بود. اینکه این رفتار از نظر حقوقی مورد نقد باشد یا حتی از منظر حقوق کودک قابل بررسی باشد، موضوع دیگری است که پیگیری آن، تنها با تکیه بر واقعیتی که از آن اطمینان داریم قابل انجام است. اما با توجه به اظهارات یکی از نزدیکان کودک، در طول ساعات انتظار برای ورود به خاک آمریکا، به کودک دستبند زده نشده است.
آن‌چه از زاویه منافع کودک قابل طرح است، بی‌توجهی برخی مقامات اجرایی به خصوص در حوزه‌های امنیتی به منافع عالیه کودک است. این موضوع در اغلب مواردی که پای «امنیت» به میان می‌آید دیده می‌شود و دستورالعمل مشخصی برای نحوه مواجهه با کودک وجود ندارد و در شرایطی مانند توقیف کودک در فرودگاه یا دستبند زدن به کودک در مدرسه، به نقض حقوق کودک یا نادیده گرفتن حقوق او منجر می‌شود. البته برای مقابله با این موضوع و دفاع از حقوق کودک، نیازی به تغییر واقعیت در سایر خبرها نیست.
آن‌چه مقامات ارشد حکومت ایران در سخنان‌شان مطرح کردند، یعنی دستبند زدن به کودک در فرودگاهی در آمریکا، بر مبنای شایعات و اخبار تغییر شکل یافته‌ای است که به دلیل حساسیت برانگیز بودن و جلب نظر و ترحم مخاطب، به شکلی وسیع بازنشر یافت.
11/2/2017
