^{چرا جمهوری اسلامی ایران با عدم مشارکت شبه‌نظامیان شیعه عراقی نزدیک به خود (حشد الشعبی) در عملیات آزادسازی موصل از تصرف گروه «حکومت اسلامی» موافقت کرد؟ و این موضع با طرح‌های قدیمی تهران در ایجاد جاده ارتباطی با دریای مدیترانه چه ارتباطی دارد؟} روزنامه بریتانیایی گاردین هفته گذشته در گزارشی نوشت که شبه‌نظامیان شیعه «حشد الشعبی» آخرین مراحل نقشه مشارکت خود را در عملیات موصل طرح‌ریزی می‌کنند.

^{این گزارش خاطرنشان می‌کند که شبه‌نظامیان شیعه، نقش مستقیمی در حمله به موصل به منظور آزادسازی آن از تصرف «حکومت اسلامی» نخواهند داشت تا به ساکنان سنی‌مذهب شهر این اطمینان داده شود که هدف از این عملیات، انگیزه مذهبی نیست.} شبه‌نظامیان «حشد الشعبی» (بسیج مردمی) نقش ایجاد مانع را از طرف غرب موصل ایفا خواهند کرد به گونه‌ای که جلوی فرار شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی» را به آخرین پایگاه بزرگ خود یعنی شهر رقه سوریه، بگیرند.

^{گاردین نوشته است که شبه‌نظامیان شیعه با وارد نشدن به شهر موصل، دستشان برای تحقیق یکی از برجسته‌ترین اهدافشان باز خواهد بود که عبارت است از، تامین منطقه نفوذی در عراق و سوریه که به دریای مدیترانه منتهی می‌شود.}

^{پس از ۱۲ سال جنگ در عراق و همچنین جنگ‌های خونین چند سال اخیر در سوریه، ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری، به تامین جاده‌ای زمینی نزدیک شده که قدم‌هایش را در منطقه تثبیت کند؛ جاده‌ای که شاید شیوه حضور جمهوری اسلامی را در مناطق عربی تغییر دهد.}

^{یک مقام اروپایی که نقش ایران را در جنگ‌های پنج سال اخیر رصد می‌کند، در این باره می‌گوید: «آنها با جدیت برای محقق کردن این هدف تلاش می‌کنند».}

^{این مقام مسئول که خواسته نامش فاش شود، افزوده است: «ایرانی‌ها قادر خواهند بود هر زمان که بخواهند، نیرو و مهمات را میان دریای مدیترانه و تهران، انتقال دهند و این کار را از راه‌های امنی انجام خواهند داد که خود یا نمایندگانشان، امنیت آنها را تامین می‌کنند».}

^{حلب و کُردها}

^{گفت‌وگوها با مسئولان منطقه‌ای، افراد ذی‌نفوذ عراقی و ساکنان شمال سوریه، نشان از آن دارد که این جاده زمینی، به شکلی آهسته از سال ۲۰۱۴ در حال شکل‌گیری است. این جاده پیچیده است، از بخش عربی عراق می‌گذرد، به شمال سوریه می‌رود و با عبور از شمال حلب که در آن ایران اکنون نیرو مستقر کرده، به شمال شرق سوریه می‌رسد.}

^{ترکیه مخالف این طرح ایران است؛ بیشتر به دلیل رابطه ایران با حزب کارگران کردستان (پ. کا. کا) زیرا بخش بزرگی از طرح ایران، با مناطق کُرد سوریه مرتبط است.}

^{به نوشته گاردین، مسئولان بلندپایه دولتی و امنیتی از تهران، بغداد و دمشق که تابع سیاست‌های خارجی ایران و سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسدران هستند، جزئیات این طرح را وضع کردند. این طرح شامل تغییراتی جمعیتی در بعضی از مناطق است که شاهد روی دادن آن در مرکز عراق هستیم و در شمال سوریه هم روی خواهد داد. اجرای این طرح به شدت به حمایت مجموعه‌ای بزرگ از متحدان تکیه دارد که بسیاری از آنها، با اصل طرح آشنایی ندارند.}

^{کمک آمریکا}

^{جاده از مناطق عبوری آغاز می‌شود که ایران از آن برای ارسال نیرو و اسلحه به عراق طی ۱۲ سال گذشته استفاده کرد. این همان راهی است که سپاه قدس از آن برای راه اندازی جنگ خیابانی علیه نیروهای آمریکایی در عراق با استفاده از متحدانش به کار برد و همین متحدان هستند که اکنون در جنگ با «حکومت اسلامی» نقش ایفا می‌کنند.}

^{مسئولان آمریکایی می‌گویند گروه‌های «عصائب اهل الحق» و «حزب‌الله عراق» که از سوی جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌شوند، مسئول حدود ۲۵ درصد از تلفات آمریکا در عراق هستند. این گروه‌ها از زمان خروج نیروهای آمریکایی از عراق، پرنفوذتر هم شده‌اند.}

^{از تناقضات جالب در جنگ‌های نوین این است که پس از بازگشت نیروهای آمریکایی به عراق برای جنگ با گروه «حکومت اسلامی»، همین گروه‌های شبه‌نظامی شیعه گاهی عملیات خود را با پشتیبانی هوایی آمریکا، انجام دادند.}

^{جاده مد نظر ایران، از بعقوبه، مرکز استان دیالی واقع در ۶۰ کیلومتری شمال بغداد عبور می‌کند. ترکیب جمعیتی بعقوبه از صدها سال پیش، شیعی-سنی است. این شهر یکی از مناطق تنش اصلی در جنگ‌های داخلی اخیر عراق بود. جاده سپس از راه جاده‌ای که شبه‌نظامیان شیعه (حشد الشعبی) آن را تامین می‌کنند، به شمال غرب عراق، یعنی مناطقی که در ماه‌های گذشته در تصرف «حکومت اسلامی» بود، می‌رود.}

^{شهرک شرقاط در استان صلاح‌الدین، یکی از مناطق مهم در این طرح است. این شهر ۲۲ سپتامبر گذشته به کنترل نیروهای عراقی و شبه‌نظامیان حشد الشعبی در آمد.}

^{شمار زیادی از شبه‌نظامیان شیعه اکنون در شهرک شرقاط حضور دارند و خود را برای حرکت به غرب موصل آماده می‌کنند؛ منطقه‌ای که در حدود ۸۰کیلومتری جنوب شرق سنجار قرار دارد. میان این منطقه و سنجار، شهرک تلعفر واقع است، شهرکی که همچنان در تصرف «حکومت اسلامی» است و در گذشته، وطنی تاریخی برای ترکمن‌ها، سنیان و شیعیان بود.}

^{نقش حزب کارگران کردستان}

^{یک مقام اطلاعاتی بلندپایه عراقی می‌گوید که منطقه میان تلعفر و سنجار، برای طرح بسیار مهم است.}

^{سنجار، سکونت‌گاه تاریخی ایزدی‌ها به شمار می‌آید که سال ۲۰۱۴ با حمله شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی»، اکثر آنها یا کشته شدند یا فرار کردند. نیروهای کُرد نوامبر ۲۰۱۵ شبه‌نظامیان «حکومت اسلامی» را از شهر بیرون راندند. از آن هنگام شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان (پ.کا.کا) که در سوریه حضور داشتند، به سنجار منتقل شدند.}

^{به نوشته گاردین، دولت عراق به شبه‌نظامیان حزب کارگران کردستان، حقوق پرداخت کرده و آن را به واحدهای «حشد الشعبی» پیوند داده است. مسئولانی اطلاعاتی از عراق و غرب می‌گویند که فلاح فیاض مشاور امنیت ملی دولت عراق، با این اقدام موافقت کرده است.}

^{عبدالرحیم الشمری، یکی از رهبران قبایل برجسته عراق است که در مناطق نزدیک به گذرگاه ربیعه منتهی به سوریه، بسیار با نفوذ است. او از سوی شبه‌نظامیان شیعه حمایت می‌شود و به نظام بشار اسد در دمشق نزدیک است.}

^{الشمری به روزنامه آبزرور می‌گوید: «باور ندارم که ایران تاثیر بزرگی در منطقه ما داشته باشد». او ادامه می‌دهد: «هیچ نیروی بزرگی وجود ندارد که به ما کمک تسلیحاتی کند، اما از لحاط ایدئولوژیکی حزب کارگران کردستان، به کُردهای این منطقه رسیدگی می‌کند و مشکلی در حضورشان نیست».}

^{جاده مورد نظر، پس از گذرگاه ربیعه، از شهرهای قامشلی و کوبانی عبور کرده و به عفرین می‌رود. این مناطق در کنترل یگان‌های مدافع خلق (ی.پ.گ) هستند. در طول جنگ یگان‌های مدافع خلق، هم‌پیمانی‌های متقاوتی داشتند. گاهی با ایالات متحده آمریکا علیه «حکومت اسلامی» متحد بودند و گاهی در کنار نظام سوریه ایستادند.}

^ترکیه

^{یک مقام اروپایی می‌گوید: «ایران معتقد است که واحدهای مرتبط با خود را در مناطقی مستقر کرده که لازم است، اما مطمئن نیستیم حجم حضور و قدرت ترک‌ها را به طور دقیقی ارزیابی کرده باشد».}

^{ترکیه از چندی پیش مداخله خود را در شمال سوریه آغاز کرده و چه بسا آن را توسعه دهد. در اطراف موصل هم حضور دارد و می‌گوید اقدامش برای «جلوگیری از تغییر ترکیب جمعیتی منطقه» است.}

^{در میان تمام مناطق از تهران تا ساحل سوریه، ایران بیشترین توان خود را در حلب متمرکز کرده است. حدود ۶ هزار شبه‌نظامی حمایت شده از سوی ایران که اکثر آنها عراقی هستند، در اطراف حلب حضور دارند و خود را برای کنترل کامل شهر آماده می‌کنند.}

^{آنهایی که حضور قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس را در جبهه‌های مقدم جنگ در سوریه و عراق، یا مشارکتش در جلسات در دمشق و بغداد پی‌گیری کرده‌اند، می‌گویند که او بیشترین سرمایه‌گذاری را در سوریه کرده است.}

^{احمد چلبی سیاستمدار درگذشته عراقی، سال ۲۰۱۴ به روزنامه آبزرور گفته بود: «در دیداری که با سلیمانی داشتم، به من گفت که اگر سوریه را از دست بدهیم، تهران را از دست خواهیم داد»، او به نقل از سلیمانی افزود: «هر آشوبی را به فرصت تبدیل خواهیم کرد».}

^{کنترل حلب، ایستگاه مهمی در مسیر شکل دادن به این جاده خواهد بود. این جاده از نزدیکی دو روستا در شمال سوریه می‌گذرد که به صورت تاریخی، شیعه‌نشین بودند.}

^{یک مقام مسئول بلندپایه و دیگر مسئولان عراقی می‌گویند که جاده مورد نظر تهران، به سمت حومه حمص، چهارمین شهر بزرگ سوریه پیش می‌رود؛ سپس به شمال می‌رود و از پایگاه علوی‌های سوریه عبور می‌کند؛ منطقه‌ای که در یک سال گذشته، امنیت آن را نیروی هوایی روسیه برای اسد تامین کرده است.}

^{این جاده که ایران برای ایجاد آن بسیار تلاش کرده و هزینه داده است، در بندر لاذقیه پایان می‌یابد. این بندر در طول جنگ از کنترل نیروهای نظامی سوریه خارج نشد.}

^12/10/2016