جیمز ام. دورسی
"قدرت گیری کردهای سوریه، سیاست خارجی ترکیه در قبال بحران سوریه را با چالشی مهم روبرو ساخته است". با شدت گرفتن جنگ داخلی در سوریه و گسترش آن به شهرهای مرزی، مساله ی کردها در ترکیه، بعد تازه ای پیدا کرده است. دهه هاست که ترکیه درگیر جنگی خونین با پیکارجویان حزب کارگران کردستان (پ ک ک) است که تا کنون چیزی حدود 40 هزار کشته برجای گذاشته است. علی رغم افت و خیزهای فراوان در این نبرد، با سقوط صدام در سال 2003 و شکل گیری اقلیم خودمختار کردستان در شمال عراق، مساله ی کردها در ترکیه دستخوش تغییراتی اساسی شده و به مرحله ای جدید پای گذاشت. ترکیه در رویکردی جدید و از طریق برقرای روابط نزدیک با رهبران اقلیم کردستان و سرمایه گذاری های کلان در این منطقه کوشید تا دولت اقلیم را از ترویج ایده ی خودمختاری و استقلال طلبی در میان کردهای ترکیه بازدارد. اما تصرف شهرهای کردنشین سوریه به دست افراد مسلح وابسته به حزب اتحادیه ی دموکرات (PYD)، شاخه ی پ ک ک در سوریه، ترکیه را با چالشی جدید مواجه کرده است؛ چالشی که بر خلاف مورد عراق، ترکیه راهکار و پاسخ مشخصی برای آن ندارد.
ابتکار عمل کردهای سوریه در به دست گرفتن اداره و کنترل برخی شهرهای کردنشین، این سوال را پیش می کشد که آیا ترکیه هم چنان باید به مخالفت خود با قدرت گیری کردهای سوریه ادامه دهد یا بهتر است همانند قضیه ی کردهای عراق و اقلیم کردستان، با اتخاذ سیاستی حمایتی، از آن به نفع خود بهره گیرد؟
ریسک مداخله ی نظامی
علی رغم مطرح شدن این بحث در رسانه ها، گویا زمامداران ترکیه هم چنان نمی خواهند واقعیت و تحولات صورت گرفته در سوریه را بپذیرند. این قضیه مستلزم به رسمیت شناختن حقوق کامل سیاسی و اجتماعی دموکراتیک برای کردهای ترکیه خواهد بود که به تبع باعث پررنگ تر شدن نقش و تحکیم جایگاه پ ک ک در منطقه می گردد. در همین زمینه، رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه پیشتر هشدار داده بود که: "اجازه نخواهیم داد که یک گروه تروریستی با ایجاد اردوگاه و پایگاه در مناطق شمالی سوریه، امنیت ترکیه را تهدید کند. ما برای مقابله با گروه های تروریستی، برای هرگونه اقدامی آمادگی داریم."
احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه ی ترکیه نیز از شورای ملی سوریه (SNC) خواسته تا تضمین کنند که سوریه ی بعد از اسد، هم چنان کشوری واحد باقی خواهد ماند. علاوه بر این در یک اقدام نادر، ترکیه و اقلیم کردستان در بیانیه ای مشترک هشدار دادند که با هرگونه سوء استفاده ی احتمالی هر گروه و سازمان تروریستی از خلا قدرت در سوریه مقابله خواهند کرد. هرچند در این بیانیه از سازمان یا گروه خاصی نام برده نشده بود اما گویا مخاطب اصلی این بیاینه، پ ک ک است که از قضا در هفته های گذشته بر شدت حملات خود علیه ترکیه نیز افزوده است.
چنین اقدامی شاید باعث شود که پ ک ک فعلا از مرز سوریه برای حمله به ترکیه استفاده نکند اما بی شک چنین بیانیه ای نمی تواند چاره ای برای مخالفت ها و نارضایتی های روزافزون کردهای ترکیه از سیاست های دولت ترکیه باشد. برای پ ک ک، انجام عملیات نظامی علیه ترکیه از مرز سوریه، حکم شمشیری دولبه را دارد. هر گونه اقدام تلافی جویانه ی ارتش ترکیه علیه مواضع کردهای سوریه، می تواند پای یک کشور خارجی را به جنگ داخلی سوریه باز کند؛ این امر از یک سو، می تواند باعث سرعت بخشیدن به روند انتقال قدرت در سوریه گردد و هم زمان می تواند باعث قدرت گرفتن گربه سیاه ترکیه یعنی خود پ ک ک گردد.
ترکیه نگران این است که مناطق تحت کنترل کردهای سوریه به مامنی امن برای تدارک حملات پ ک ک علیه این کشور بدل شود و به همین خاطر در هفته های گذشته، صحبت از گزینه ی نظامی برای مقابله با چنین اقداماتی دوباره مطرح شده است. در حال حاضر کردهای سوریه خیلی محتاطانه عمل می کنند. هرچند آن ها کنترل برخی شهرها به دست گرفته اند اما تقریبا موضعی بی طرف اتخاذ کرده اند و بیشتر منتظر آن هستند تا ببیند برنده ی این جنگ چه کسی خواهد بود.
تا این جا هشدارهای ترکیه تاثیر چندانی نداشته است. حزب اتحادیه دموکرات (PYD) تنها حزب طرفدار کردهای سوریه محسوب نمی شود ومتحد دیگری دارد به نام شورای مردمی کردستان غرب (PCWK) که هر دو از حمایت رهبران کردستان عراق برخوردارند. اما هیچ یک از این دو گروه به شورای ملی سوریه نپیوسته اند که دلیل عدم پذیرش مساله ی استقلال کردها از سوی شورای ملی، همراهی شورا با ترکیه و نقش اخوان المسلمین در آن است. از سوی دیگر، کردهای مسلح تاکنون اجازه ی ورود ارتش آزاد سوریه به مناطق تحت کنترل خود را نیز نداده اند.
علاوه بر این، ارتش ترکیه و رهبران کرد نتوانسته اند پایگاه های پ ک ک در کوهستان های دورافتاده و صعب العبور قندیل در شمال عراق را برچینند. به نظر می رسد که رهبران کرد به همتایان سوری خود که چیزی حدود 12 درصد جمعیت سوریه را تشکیل می دهند، توصیه کرده اند تا زمانی که اپوزیسیون خواسته های آنان را به رسمیت نشناخته، در این نبرد موضعی بی طرف اتخاذ کنند و از ورود به درگیری اجتناب کنند.
در شرایط نابه سامان و بی ثبات کنونی، کردهای سوریه باید عملکرد موفقیت آمیزکردهای عراق را سرلوحه ی خود قرار دهند؛ آن ها باید که کردهای عراق چگونه توانسته اند در آشفته بازار سیاسی عراق، ثبات و امنیت خود را حفظ کنند. برای شروع، نیروهای امنیتی اقلیم کردستان، آموزش نظامی به کردهای سوریه را آغاز کرده اند. و این اقدام تا زمانی که از مرز سوریه اقدامی علیه ترکیه صورت نگیرد، با واکنشی از جانب ترکیه مواجه نخواهد شد. در واقع مادامی که امنیت ترکیه به خطر نیافتد ترکیه موضعی بی طرف نسبت به کردهای سوریه خواهد داشت. اما نباید فراموش کرد که شکل گیری یک اقلیم خودگردان و خودمختار دیگر در جوار این کشور، بیش از هر زمان دیگری، بازنگری در سیاست ترکیه در قبال کردها را ایجای می کند؛ سیاستی که می تواند ترکیه را در خط مقدم تحولات منطق قرار داده و باعث تحکیم هرچه بیشتر نقش و جایگاه این کشور در منطقه گردد.
منبع: Euroasia / ترجمه: هادی آذری
