نادر صدیقی
در آستانه اجلاس کشورهای عضو «جنبش غیرمتعهدها» در روزهای نهم و دهم شهریور ماه، دو روزنامه چاپ تهران، از حضور نمايندگان یکصد کشور در اجلاس غيرمتعهدها و آماده باش نيروی انتظامی خبر دادند. مقام های جمهوری اسلامی از اعلام کامل لیست رهبرانی که در کنفرانس تهران شرکت خواهند کرد، خودداری کرده اند. تنها روزنامه تهران امروز از «حضور قطعی نمايندگان ۱۰۰ کشور برای شرکت در اجلاس غير متعهدها در تهران» خبر داده و از قول مشاور احمدی نژاد نوشته که «۴۰ کشور در سطح عالی» در اين اجلاس حاضر می شوند.
جنبش عدم تعهد از دیروز تا امروز
۵۱ سال پيش به سال ۱۹۶۱ ميلادی تولد سازمان کشورهای غير متعهد در بلگراد، پايتخت يوگسلاوی پيشين به طور رسمی پایه گذاری شد و پنج تن از سران کشورهای يوگسلاوی، هند، مصر، غنا و اندونزی به عنوان بنيانگذاران اين جنبش از ساير کشورها دعوت کردند که به اين سازمان بپيوندد. امروزه سازمان کشورهای غير متعهد ۱۲۰ عضو دارد با ۲۱ کشور به عنوان ناظر.
علی گرانمايه، ديپلمات پيشين و پژوهشگر روابط بين الملل در دانشگاه لندن در گفت و گو با راديو فردا می گويد که هدف های اين سازمان پس از پايان دوران جنگ سرد بين اتحاد شوروی سابق و جهان غرب به رهبری آمريکا، دگرگون شده و عملا به هدف های اقتصادی محدود گشته است. علی گرانمایه: در دوران جنگ سرد تا پايان دهه ۱۹۸۰ می شود گفت که جنبش غير متعهدها به عنوان يک وزنه سياسی که البته تاثير عملی چندانی هم ندارد بين پيمان های شرق و غرب اظهار وجود می کرد و تا آن جايی که می توانست نظراتش را مطرح می کرد در حمايت از حقوق کشورهای عضو. ولی بعد از پايان جنگ سرد عملا هدف هايش را به هدف های اقتصادی محدود کرده است. يعنی به دنبال کاهش فاصله بين شمال و جنوب و يا کشورهای غنی و فقير است.»
کنفرانس تهران که شانزدهمين گردهمايی مقام های سازمان کشورهای غير متعهد محسوب می شود، هنگامی تشکيل می شود که ميزبان آن با تنش های بين المللی و انزوای سياسی گسترده ای دست به گريبان است. آقای گرانمايه می گويد که دولت جمهوری اسلامی ايران می کوشد تا با بهره گيری از اجلاس تهران، انزوای خود را بی رنگ و يا دستکم، کمرنگ کند. ولی حتی در دستيابی به چنين هدفی هم ترديد وجود دارد. علی گرانمایه: اینکه ايران چه هدف هايی را دنبال می کند، دو موضوع در سياست خارجی ايران فعلا در راس امور قرار دارد. مسئله محکوم کردن تحريم های بين المللی از سوی ايران و همين طور موضوع حمايت ايران از حکومت سوريه که ايران روياروی دیگر کشورهای دنيا قرار گرفته است. من ترديد دارم که در مورد هيچ يک از اين دو مورد در جامعه کشورهای غير متعهد اتفاق نظری وجود داشته باشد. همان طور که ديديد در کنفرانس جده حتی کشورهايی مثل الجزاير، سودان و عراق هم از نظر و موضع ايران جانبداری نکردند. تمام اعضای کنفرانس اسلامی به غير از ترکيه عضو جنبش غير متعهدها هستند و همه آنها بر خلاف نظر ايران رای داده اند و ايران در مسئله سوريه فقط رای خودش را به تنهايی داشت.»
علاوه بر پراکندگی آراء در بين کشورهای عضو، کشورهای بسياری و در راس آنها ايالات متحده آمريکا، در شرايط کنونی تهران را محل مناسبی برای تشکيل چنين کنفرانسی نمی دانند. در واشينگتن، سخنگوی وزارت امور خارجه آمريکا روز دوشنبه در واکنش به برگزاری اجلاس غير متعهدها در تهران از موضع تندتری سخن گفت و اظهار داشت که جمهوری اسلامی لياقت ميزبانی سران کشورهای غير متعهد را ندارند. خانم نولاند پيش از اين نيز در يک کنفرانس مطبوعاتی نظر مشابهی را اعلام کرده و در اشاره به احتمال شرکت دبيرکل سازمان ملل در اجلاس تهران، از وی خواسته بود تا موارد نقض تعهدهای بين المللی را به رهبران جمهوری اسلامی يادآور شود.
ايران در سال ۱۹۷۹ ميلادی مصادف با ۱۳۵۸ خورشيدی، پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی به سازمان کشورهای غير متعهد پيوست. ولی عضويت يوگسلاوی، يکی از پيشگامان بنيانگذار اين سازمان در سال ۱۹۹۲ – ۲۰ سال پيش- به حال تعليق درآمد. چرا که ديگر کشوری به نام يوگسلاوی وجود نداشت. برخی ديگر از کشورها مانند مالت و قبرس هم هشت سال پيش از اين سازمان کناره گرفتند. در اروپا تنها بلاروس عضو اين سازمان باقی مانده است.
