حسین آرین (کارشناس نظامی)

آیت الله خامنه‌ای روز یکشنبه ۱۲ اردیبهشت با رمضان عبدالله شلّح، دبیر کل جنبش جهاد اسلامی فلسطین، و هیئت همراه او دیدار و گفت‌و‌گو کرد. ^{به گزارش وبگاه خبری عصر ایران، آیت الله خامنه‌ای با تاکید به اینکه جنگ در منطقه ادامه جنگی است که از سی و هفت سال پیش علیه جمهوری اسلامی آغاز شد، گفت: «در این رویارویی، مسئله فلسطین، مسئله اصلی و محوری است و جمهوری اسلامی اسلامی ایران همانگونه که از ابتدا حمایت از فلسطین را وظیفه خود می‌دانست، در آینده نیز به این وظیفه عمل خواهد کرد.»} محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، و علی اکبر ولایتی، مشاور آیت الله خامنه‌ای در امور بین الملل، نیز روز یکشنبه با رمضان عبدالله شلّح به گفت‌و‌گو نشستند.

^{جمهوری اسلامی «عامل صلح و ثبات»}

^{به گزارش وبگاه روزنامه اطلاعات، دبیر کل جهاد اسلامی فلسطین در دیدار با علی اکبر ولایتی با بیان اینکه متاسفانه در جهان عرب حساسیتی به فلسطین و مردم مظلوم آن وجود ندارد، اظهار داشت: «کشور‌های عربی همه تلاش خود را برای نشان دادن ایران به عنوان دشمن اصلی به کار گرفته‌اند و در این راستا حتی با دشمنان اسلام متحد و هماهنگ شده‌اند و این باعث تاسف است، در حالی که جمهوری اسلامی عامل صلح و ثبانت منطقه محسوب می‌شود.»}

^{او با تشکر از بلند پایگان جمهوری اسلامی و انتقاد از بی‌توجهی کشور‌های عرب به فلسطینی‌ها با تمجید از نقش ایران گفت: «اگر جمهوری اسلامی نبود، معلوم نبود چه بر سر کشور‌های اسلامی و فلسطینی‌ها می‌آمد».}

^{رمضان عبدالله شلّح در ادامه با توصیف اسرائیل به عنوان تنها دشمن اسلام گفت این کشور تلاش دارد نام فلسطین را به فراموشی بسپارد و همه را به سوی دشمنی با ایران سوق دهد اما ما از این توطئه آگاهیم و برای حفظ و حمایت از ایران احساس تکلیف می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم که مسیر مبارزه با «رژیم صهیونیستی» منحرف شود.}

^{در این دیدار محمد جواد ظریف موضوع فلسطین را مسئله اول جهان اسلام خواند و افزود: «هر اقدامی که مسئله اول جهان اسلام و خطر رژیم صهیونیستی را کمرنگ کند قابل قبول نیست.»}

^{علی اکبر ولایتی هم در اظهاراتی مشابه به حمایت جمهوری اسلامی از «ملت مظلوم فلسطین و ملتهای تحت ستم منطقه» تاکید ورزید و گفت تلاش غربی‌ها برای تجزیه جهان اسلام و سقوط قدس محقق نخواهد شد و جمهوری اسلامی مصممانه با دشمنان اسلام مبارزه خواهد کرد.}

^{پیشینه جهاد اسلامی}

^{در اواخر دهه ۷۰ میلادی دو دانشجوی فلسطینی در مصر به نامهای فتحی شقاقی و عبدالعزیز عوده که خود عضو اخوان المسلمین مصر بودند، جهاد اسلامی فلسطین را به عنوان یک سازمان مستقل پایه گذاری کردند. فتحی شقاقی که تا حد زیادی تحت تاثیر انقلاب ۱۳۵۷ ایران و افکار آیت الله خمینی بود کتابی زیر عنوان «خمینی؛ راه حل اسلامی و جایگزین» نوشت. او در اکتبر سال ۱۹۹۵ در جزیره مالت، بنا بر ادعا، به وسیله ماموران موساد، ترور شد و بعد از او ریاست جهاد اسلامی به رمضان عبدالله شلّح رسید.}

^{ایدئولوژی و اهداف}

^{جنبش جهاد اسلامی فلسطین یک سازمان شبه نظامی است که هدف آن از میان بردن اسرائیل از طریق مبارزه مسلحانه و بر پایی کشوری به نام فلسطین با حکومت اسلامی است. این جنبش در مقایسه با دیگر سازمانهای فلسطینی کوچک و حاشیه‌ای محسوب می‌شود و مواضع آن به مراتب تند‌تر از حماس است و برخلاف الفتح و حماس، در پروسه سیاسی فلسطین شرکت نمی‌کند.}

^{جهاد اسلامی ماهیت نزاع اعراب و اسرائیل را ایدئولوژیکی و نه سرزمینی می‌داند؛ موافقتنامه‌های اسلو را قبول ندارد و زندگی مسالمت آمیز دو کشور فلسطین و اسرائیل را به عنوان دو کشور همسایه رد می‌کند؛ و در این رابطه نه تنها دولت خودگردان فلسطین را به رسمیت نمی‌شناسد که حتی خواهان انحلال آن است. این در حالی است که تشکیلات خودگردان فلسطین پذیرفته است که دولت فلسطین را در محدوده جغرافیایی بعد از ۱۹۶۷ یعنی ۲۲ درصد فلسطین تاریخی تشکیل دهد و از بقیه اراضی چشم پوشی کند. محمود عباس، رییس این تشکیلات برپایی دولت فلسطین در کنار دولت اسرائیل را قبول دارد و به تازگی به گزارش وبگاه «فلسطین الیوم» گفت: «به رسمیت شناختن اسرائیل و عادی سازی روابط با آن در» طرح صلح عربی «منظور شده و هیچکس نمی‌تواند آن را منکر شود... ما باید در بنای صلح بکوشیم... و این آسان است که فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها در دو دولت در کنار هم با آرامش و ثبات زندگی کنند.»}

^{طرح صلح عربی که در سال ۲۰۰۲ به تصویب اتحادیه عرب رسید، به اسرائیل پیشنهاد می‌کند که با بازگشت به مرزهای پیش از ۱۹۶۷ از صلح بهره‌مند شود.}

^{از نظر نظامی، عملیات جهاد اسلامی مشابه جنگهای چریکی است و برای اجرای عملیات از گروههای کوچک ضربتی و هسته‌های مستقل پنج یا شش نفره استفاده می‌کند. و در طول سالهای فعالیتش مسئولیت برخی از حملات از جمله ۳۰ بمبگذاری انتحاری را به عهده گرفته است. شاخه نظامی جهاد اسلامی گردانهای قدس نام دارد که در ساحل غربی رور اردن و نوار غزه فعالیت می‌کنند و شمار تقریبی اعضا فعال آن ۱۲۰۰۰ نفر است.}

^{آمریکا، کشور‌های اتحادیه اروپا، ژاپن، کانادا و اسرائیل جهاد اسلامی را یک گروه تروریستی می‌دانند.}

^{جهاد اسلامی که تا سال ۱۹۸۱ در مصر فعالیت می‌کرد بعد از ترور انور سادات، رییس جمهور وقت مصر، به نوار غزه انتقال یافت و در سال ۱۹۸۷ به لبنان تبعید شد و در این کشور با برقراری رابطه نزدیک با حزب الله از کمک‌های لجستیکی و آموزشی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی بهره گرفت. در سال ۱۹۸۹ دفتر این سازمان به حومه شهر دمشق گشوده شد و گروههای کوچکی از اعضا این سازمان در جنوب لبنان به فعالیت‌های خود در کنار حزب الله ادامه دادند.}

^{علل بحرانی شدن روابط، تلاش برای بازسازی}

^{جمهوری اسلامی حامی و هم پیمان سنتی جهاد اسلامی است و سفر رمضان عبدالله شلّح برای هماهنگی و تبادل نظر و همچنین دریافت کمک‌های مالی مسبوق به سابقه است. دبیر کل جهاد اسلامی در سفری به تهران در اکتبر ۲۰۱۴، متعاقب نبرد ۵۰ روزه اسرائیل و غزه (عملیات لبه حفاظتی اسرائیل - مرگبار‌ترین عملیات بعد از انتفاضه دوم) با قدردانی از حمایت‌های مادی و معنوی جمهوری اسلامی از مردم فلسطین، بر ادامه مبارزه جبهه مقاومت علیه اسرائیل تاکید کرد.}

^{اما بعد از این سفر روابط جمهوری اسلامی با جهاد اسلامی فلسطین به سردی گرایید و به تبع آن کمک‌های مالی تهران نیز به سازمان مذکور متوقف گردید و آن را مجبور کرد که به دنبال منابع و حامیان مالی دیگری در کشور‌های عربی از جمله الجزایر باشد.}

^{گرچه برخی از تحلیلگران توقف کمک‌های تهران به جهاد اسلامی را به مشکلات مالی ناشی از تحریم‌های بین المللی در ارتباط با مسئله هسته‌ای و بالا رفتن هزینه‌های ایران در منطقه پیوند زدند ولی اتخاذ این رویکرد در قبال جهاد اسلامی دلایل دیگری نیز داشت. موضع جهاد اسلامی نسبت به کل درگیریهای منطقه و التزام به بی‌طرفی یکی از دلایل اصلی کم رنگ شدن رابطه این جنبش با جمهوری اسلامی بود.}

^{در ارتباط با جنگ داخلی سوریه، به نقل از روزنامه القدس عربی، رمضان عبدالله شلّح گفته است که وی هیچ ارتباطی با درگیریهای جاری در سوریه ندارد و جهاد اسلامی در قبال بحران سوریه بی‌طرف است و هیچ طرفی را علیه طرف دیگر یاری نمی‌دهد. به نحوی مشابه، سازمان جهاد اسلامی از خواسته جمهوری اسلامی مبنی بر انتشار بیانیه‌ای در حمایت از حوثی‌ها و محکوم کردن تهاجم عربستان سعودی به یمن خوداری کرد. حماس نیز موضعی مشابه دارد که در تضاد با ایستار جمهوری اسلامی و سیاست‌های منطقه‌ای آن است. از این رو جمهوری اسلامی به تشکیل گروههای جدیدی که کاملاً وابسته و همگام با مواضع آن باشند، مانند «جنبش صابرین» در نوار غزه، روی آورده است.}

^{با اینهمه، سفر تازه رمضان عبدالله شلّح و دیدار او با با آیت الله خامنه‌ای، نشان می‌دهد که دوره بحران میان روابط جمهوری اسلامی و جهاد اسلامی فلسطین به سر رسیده است و احتمال دارد که در آینده نزدیک روابط فی مابین به روال عادی برگردد. منابع جهاد اسلامی به بهبود این روابط که پس از ماه‌ها گفت‌و‌گو حاصل شده خوش بین‌اند و به گزارش رسانه‌های غربی، جمهوری اسلامی کمک‌های مالی خود به جهاد اسلامی را در مقیاسی به مراتب کمتر از گذشته و با تعیین پیش شرط‌هایی آغاز کرده است و دیگر اینکه تلاش دارد که با میانجیگری و رفع اختلافات بین جهاد اسلامی و گروه انشعابی آن یعنی جنبش صابرین آنها را تحت یک رهبری واحد قرار دهد.}

^{جهاد اسلامی با چالش‌های متضادی روبروست. این سازمان به عنوان یک جنبش سنی از سیاست‌های جمهوری اسلامی در سوریه، یمن و عراق راضی نیست و ضمن التزام به بی‌طرفی در قبال بحرانهای منطقه مایل است از کمک‌های ایران بهره‌مند شود و رابطه نزدیکی با آن داشته باشد.}

^5/5/2016