^{سقوط بی سابقه قیمت نفت خام در بازار جهانی طی یک سال و نیم اخیر، جای تردیدی باقی نمی گذارد و بسیاری را متقاعد کرده است که سقوط قیمت نفت خام در بازارهای جهانی با استراتژی تهاجمی عربستان در زمینه افزایش تولید و در همان حال، تلاش برای حفظ سهم بازار ارتباط مستقیم دارد. با افزایش تولید عربستان، و در همان حال افزایش تولید روسیه و آمریکا، نظم بازار جهانی نفت خام کلاً دستخوش تغییر شده و در نتیجه، بازار جهانی، از نفت خام اشباع شده است. افزایش تولید جهانی، سقوط ۷۵ درصدی قیمت را از ماه ژوئن سال ۲۰١۴ به دنبال داشته است. طی این مدت، قیمت نفت خام از بیش از ۱۱۰ دلار در هربشکه به کمتر از ۳۰ دلار در هر بشکه سقوط کرده است.}افزایش تولید و عرضه نفت خام نسبت به تقاضای جهانیبا افزایش عرضه بیش از 2 میلیون بشکه نفت خام در روز به نسبت تقاضای جهانی نفت خام در نیمه دوم سال 2014 سقوط قیمت جهانی نفت خام غیر قابل اجتناب بوده است. عربستان سعودی با افزایش تولید نفت خام خود و رسیدن به سطح تولید11.5 میلیون بشکه در روز عامل اصلی بیش از 50 درصد اضافه تولید نفت خام در بازار جهانی بوده است.

^{اضافه تولید نفت خام در بازار جهانی طی سال 2015، تداوم کاهش قیمت نفت خام را در بازار جهانی به دنبال داشته است. به رغم تقاضای های بسیار برای اینکه عربستان سعودی سطح تولید نفت خام خود را کاهش دهد، این کشور تاکنون زیر بار نرفته و بر حفظ سطح تولید خود اصرار داشته است.}

^{آژانس بین المللی انرژی پیش بینی می کند که درسال 2016 میلادی تقاضای جهانی نفت خام 1.2 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. با این وجود، مشکل اینست که در سال 2016 میزان عرضه اضافی نفت خام دربازار بیش از 2 میلیون بشکه در روز خواهد بود. این افزایش عرضه، بدون محاسبه میزان ذخایر آماده فروش نفت خام در جهان است. میزان این ذخایر، در حدود واردات 9 ماه نفت خام کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در جهان برآورد میشود.}

^{اشباع بازار نفت خام و روند کاهشی قیمت}

^{درچنین شرایطی، میتوان از اشباع بازار نفت خام در جهان سخن گفت. تداوم این حالت، با کاهش قیمت نفت خام در بازار جهانی همراه خواهد بود. با توجه به این رویکرد، بانک های بزرگ تجاری آمریکا، مانند، گلدمن ساکس و جی پی مورگان پیش تر سقوط قیمت نفت خام را تا محدوده 20 دلار در بشکه در سال 2016 پیش بینی کرده بودند.}

^{کاهش 5 درصدی سقف تولید، میتواند مانع از تداوم سقوط قیمت فت شود
در صورتیکه عرضه نفت خام کشورهای عضو اوپک و کشورهای تولید کننده غیرعضو اوپک بدون در نظر گرفتن کشورهای آمریکای شمالی( آمریکا و کانادا)، فقط به میزان 5 درصد کاهش یابد، تولید و عرضه جهانی نفت خام، میتواند به سوی یک نقطه تعادلی قیمت سوق داده شود و قیمت نفت خام با افزایش تدریجی، بین 37 تا 42 دلار در بشکه برای سال 2016 تثبیت شود.}

^{پنجشنبه گذشته، پس از اعلام وزیر انرژی روسیه در باره امکان نشست فوق العاده این کشور با کشورهای عضو اوپک برای بررسی کاهش سطح تولید به میزان 5 درصد، قیمت نفت خام در بازار های جهانی به یکباره جهش کرد. قیمت نفت برنت دریای شمال و نفت سبک دبلیو تی آی آمریکا بین 3 تا 4 دلار افزایش یافت. اما، پس از اعلام یکی از مسئولان بلند پایه اوپک مبنی بر اینکه هنوز زود است که از اجلاس فوق العاده اوپک برای کاهش تولید جهانی نفت سخن بگوئیم، قیمت نفت خام امروز با کاهش 1 تا 1.5 دلاری در بازار جهانی روبرو شد.}

^{این نکته شایان توجه است که، مشکل اصلی سقوط و تداوم سقوط قیمت نفت خام، افزون بودن میزان تولید جهانی نفت خام نسبت به تقاضا و مصرف جهانی است. این اضافه تولید ازسال 2014 میلادی آشکار گردید، تداوم این اضافه تولید، در ژوئن همان سال، نقطه آغاز سقوط قیمت نفت خام در جهان بود.}

^{دو گرایش و سه بازیگر عمده بازار نفت خام در جهان}

^{در سال 2014 میلادی، ما شاهد دو گرایش عمده و سه بازیگر اصلی در صحنه تولید نفت خام در جهان هستیم.
نخست، عربستان سعودی، به عنوان بزرگ ترین تولید کننده و صادر کننده نفت خام در جهان. این کشورعضو اوپک پس از کاهش صادرات نفت خام ایران از سال 2012 میلادی و پس از تحریم های نفتی مربوط به برنامه هسته ای این کشور در سال 2011 ، برای پر کردن بخش مهمی از جای خالی ایران در بازار جهانی نفت، تولید نفت خام خود را تدریجاً به بیش از1.7 میلیون بشکه در روز افزایش داد.
تولید نفت عربستان از 9.76 میلیون بشکه در روز در سال 2012 به 11.5 میلیون بشکه در روز در سال 2014 افزایش یافت.}

^{لازم به یادآوری است که عربستان سعودی به عنوان مهم ترین کشور تولید و صادرکننده اوپک همواره نقش تنظم کننده بازار نفت خام جهان را با همکاری با دیگر اعضای اوپک بر عهده داشته است. اجرای این نقش با کاهش و یا افزایش دوره ای سطح تولید اوپک، در صورت اقتضا و برای حمایت و تثبیت قیمت نفت خام در جهان بوده است.}

^{در همین حال، با رسیدن یک بازیگر بزرگ دیگر در صحنه بازار جهانی نفت خام، ترکیب سنتی بازار دستخوش تغییر شد. آمریکا پس از 40 سال غیبت، به عنوان کشور بزرگ تولید وصادر کننده نفت به تدریج در بازار جهانی هویدا شد. طی 5 سال اول این دهه، تولید و بهره برداری از منابع نفت و گاز شیست( نفت موجود در شکاف صخره های های عمیق زمین) در این کشور، شتاب فوق العاده ای یافت. تولید نفت خام معمولی آمریکا که در آغاز این دهه در حدود 5 میلیون بشکه در روز بود، با توسعه شتابان بهره برداری از نفت شیست به مرز 10 میلیون بشکه در روز در سال 2014 افزایش یافت.}

^{سال 2014 نخستین سالی است که پس از بحران اقتصادی سال های 2008-2009 ما شاهد کند شدن آهنگ رشد اقتصادی در کشورهای بزرگ نوخاسته صنعتی جهان، مانند چین، هند و برزیل هستیم. در همین حال، بحران اوکراین و تحریم های غربی علیه روسیه با آغاز کاهش بسیار زیاد رشد اقتصادی در روسیه همراه است.}

^{روسیه درسال 2014 به عنوان دومین تولید کننده نفت خام در جهان برای جبران کاهش تولید ناخالص ملی خود و سقوط پول ملی، روبل، تولید نفت خام خود را کمی افزایش میدهد. تولید نفت روسیه در سال 2012 با 1.3 درصد افزایش به 10.4 میلیون بشکه در روز میرسد و سپس با کمی دیگر افزایش در سال 2014 به 10.58 میلیون بشکه در روز میرسد. روسیه بزرگ ترین کشور تولید کننده نفت غیر اوپک است. این کشور نگرشی همسو با ایران در باره سوریه دارد و از رژیم بشار اسد دفاع می کند. رژیمی که عربستان سعودی خواهان سرنگونی آنست.}

^{افزایش تولید نفت شیست آمریکا، افزایش بیش از1.7 میلیون بشکه ای نفت عربستان، افزایش تولید نفت روسیه به میزان تقریبی 500 هزار بشکه در روز طی سال های 2012 تا 2014 با کند شدن روند تقاضای جهانی نفت خام همراه است. درنتیجه، افزایش تولید وعرضه و در همان حال کند شدن تقاضای جهانی نفت، بازار جهانی را به سوی عدم تعادل عرضه و تقاضای نفت خام سوق میدهد و در نیمه سال 2014 ما شاهد پیشی گرفتن تولید جهانی نسبت به مصرف نفت خام بوده و همانطور که میدانیم، سقوط قیمت نفت خام از ماه ژوئن سال 2014 آغاز میشود.}

^{سودای عربستان در طراحی استراتژی تهاجمی در بازار جهانی نفت}

^{این اولین باری نیست که عدم تعادل بین عرضه و تقاضای نفت خام موجب کاهش و یا سقوط قیمت در بازار جهانی میشود. در گذشته، اوپک و عربستان سعودی همواره با کاهش سقف تولید خود اضافه عرضه نفت در بازار جهانی را جذب کرده و بدین ترتیب از سقوط قیمت جلوگیری کرده بودند. اما این بار عربستان سعودی سودای دیگری در سر دارد. این کشور به یکباره، نقش کنترل کننده خود در بازار جهانی را رها کرده و یک استراتژی تهاجمی را دنبال می کند. دراین استراتژی تهاجمی، عربستان سعودی، دو هدف اقتصادی و ژئوپلتیک را دنبال می کند.}

^{طرح خارج کردن تولید کنندگان نفت شیست از گردونه تولید}

^{عربستان سعودی امیدوار است با تداوم کاهش قیمت نفت خام، بسیاری از تولید کنندگان غیر متداول نفت خام، از جمله تولید کنندگان آمریکایی نفت شیست را، به دلیل عدم صرفه اقتصادی، از گردونه تولید نفت خارج کند.}

^{در این رابطه، "کمال الحرمی" متخصص کویتی نفت به خبرگزاری فرانسه گفته است که عربستان سعودی اجازه نخواهد داد تا تولید کنندگان غیر متداول نفت بخشی از سهم بازار عربستان سعودی را به دست بیاورند. در نتیجه، عربستان سعودی به استراتژی خود در تولید اضافی نفت خام ادامه خواهد داد و در این رابطه برای این کشور آنچه در اولویت است، سهم بازار بوده، نه قیمت جهانی نفت خام.}

^{جنگ اقتصادی عربستان با روسیه برای سهم گیری بیشتر از بازار نفت}

^{در همان حال، عربستان سعودی جنگ اقتصادی تسلط بر بازار را با روسیه آغاز کرده است. با توجه به هزینه تولید نفت خام در منطقه سیبری روسیه که بیش از دو برابر هزینه تولید در عربستان است، این کشور تلاش می کند تا با تداوم سقوط قیمت نفت خام در جهان سهم بیشتری از بازارهای جهانی را در اختیار بگیرد.}

^{ضربه زدن به اقتصاد تحت تحریم ایران، در چهارچوب اهداف ژئوپلتیک منطقه ای}

^{از سوی دیگر، با توجه به امکان بازگشت ایران به اقتصاد جهانی، ایجاد فشار مضاعف بر اقتصاد تحت تحریم ایران، یکی دیگر از اهداف عربستان سعودی در ادامه استراتژی تهاجمی خود در بازارهای جهانی نفت است. شایان توجه است که در این رویکرد، اهداف ژئوپلتیک منطقه ای عربستان، خصوصاً در سوریه و عراق بر اهداف اقتصادی او اولویت دارند.}

^{بدین ترتیب، با وجود تداوم سقوط قیمت جهانی نفت خام، عربستان سعودی استراتژی تهاجمی خود در حفظ سهم بازار را ادامه میدهد. اصرار عربستان سعودی بر تداوم این استراتژی، قیمت جهانی نفت خام را کاهش میدهد.}

^{نافرجامی استراتژی عربستان برای کنترل بازار جهانی}

^{به رغم اینکه بازار جهانی از عرضه نفت خام اشباع شده و سطح قیمت ها که به زیر 30 دلار سقوط کرده، هنوز اکثریت تولید کنندگان نفت غیر متداو ل آمریکا، مقاومت میکنند و روسیه همچنان سهم بازار خود را در جهان حفظ کرده است.}

^{با افزایش تولید نفت خام درعراق و ایران، اضافه تولید جهانی، باز هم بیشتر شده و در بازار جهانی نفت، یک جنگ اقتصادی تمام عیار برای سهم گیری از بازار، بین تولید کنندگان نفت خام در جهان ایجاد شده است.}

^{"ژان-فرانسوا سزنک" متخصص و استاد دانشگاه آمریکایی "جرج تاون" میگوید که عربستان سعودی در این شرایط به درستی میداند در صورتیکه تولید نفت خود را کاهش دهد، این کاهش، دیگر اثر چندانی بر کاهش قیمت نفت خام نخواهد داشت. زیرا کشورهای روسیه، ایران و عراق به سرعت و با افزایش تولید خود، جایگزین عربستان در بازار خواهند شد. در نتیجه، قیمت نفت خام کماکان، روند کاهشی خواهد داشت.}

^{عربستان، قربانی اصلی استراتژی تهاجمی ساخته و پرداخته خود}

^{باری، "دامپینگ" به عنوان یک سلاح اقتصادی تهاجمی به مثابه شمشیری دو لبه است؛ این سلاح فقط رقبا را از میدان به در بین نمی برد، بلکه گاهی، نوک تیز این شمشیر به سوی دارنده این سلاح بر میگردد.}

^{در این راستا، بسیاری از ناظران جهانی اعتقاد دارند که عربستان سعودی در آینده، یکی از قربانیان اصلی این استراتژی تهاجمی اقتصادی خواهد بود که خود آ نرا طراحی و به موقع اجرا گذاشته است.
3/2/2016}