رضا تقی زاده

^{چند روز پس از آنکه کره شمالی اعلام کرد یک بمب هیدروژنی آزمایش کرده است، مباحث مراکز علمی و امنیتی جهان پیرامون واقعیت و تحلیل کم و کیف این اقدام تاثیرگذار بر صلح جهانی ادامه دارد. انتظار می‌رود این مباحث به دلایل متعدد در ایران از نزدیک تعقیب شود.} ایران و کره شمالی در سال ۲۰۰۵ یک پیمان همکاری‌های نظامی مشترک به امضاء رسانده‌اند و ظرفیت موشکی ایران که تنها لایه دفاعی جوان در مقایسه با دیگر نیروهای نظامی سالمند کشور بشمار می‌رود نتیجه مستقیم همکاری‌های تهران – پیونگ‌یانگ طی سه دهه گذشته است. بعد از انجام آزمایش اتمی پیشین کره شمالی در فوریه سال ۲۰۱۳، برخب منابع خبری، منجمله نشریه واشنگتن پست، با اشاره به پخش محدود ذرات رادیو اکتیو در فضا، انفجار یاد شده را با استفاده از اورانیوم غنی‌شده و نتیجه «همکاری ایران و کره شمالی» معرفی کردند.

^{آزمایش‌های پیشین اتمی کره شمالی با استفاده از پلوتونیوم فرایند شده صورت گرفته بود.}

^{در ساخت بمب هیدروژنی که آنرا بمب «اتمی حرارتی» و بمب «دو مرحله‌ای» نیز می‌خوانند، پلوتونیوم و اورانیوم هر دو مورد استفاده قرار می‌گیرند.}

^{بلوف یا واقعیت؟}

^{به دلیل پیچیده بودن مهارت فنی مورد نیاز در ساخت بمب هیدروژنی، ادعای مبادرت به انفجار بمب هیدروژنی توسط کره شمالی با تردید‌هایی روبرو بوده است.}

^{موسسه علوم و امنیت بین المللی (آی-اس-آی-اس) یک روز بعد از اعلام آزمایش بمب هیدروژنی کره شمالی، روز ۶ ژانویه جاری طی گزارشی طبیعت دو مرحله‌ای بمب حرارتی-اتمی یاد شده را که از آن به عنوان بمب هیدروژنی یاد می‌کنند مورد تردید قرار داد.}

^{در عین حال موسسه یادشده تائید کرد که انفجار انجام گرفته از سوی کره شمالی حداقل می‌تواند طرح پیشرفته‌ای باشد که در آن میزان حرارت ناشی از انفجار اتمی به ده‌ها برابر بمب‌های اتمی متعارفی (پلوتونیومی یا اورانیومی) افزایش یافته است؛ مشابه طرحی که آفریقای جنوبی پیش از تسلیم زرادخانه اتمی خود در ابتدای دهه ۹۰ تعقیب می‌کرد و بعد از ساخت ۶ بمب اتمی آماده استفاده، بدنبال ساخت بمب هیدروژنی بود.}

^{بمب هیدروژنی نتیجه طراحی مشترک دو دانشمند فیزیک‌دان آمریکایی بنام ادوارد تلر و استانیسلاو اولما (متولد لهستان) است که در سال ۱۹۵۲ به نتیجه رسید و ایالات متحده را به مخرب‌ترین سلاح جهان مجهز ساخت.}

^{در این گونه بمب‌ها، حرارت ناشی از انفجار اتمی اولیه «شکافت» به ایجاد حرارت زیاد منجر شده و حرارت آزاد شده «خود جوشی» در قسمت اصلی بمب را موجب گردیده و به ایجاد حرارت خارق العاده (مانند پرتو‌های سطح خورشید) منجر می‌شود که صد‌ها برابر قدرت انفجاری و انرژی آزاد شده در بمب‌های اتمی است.}

^{در ماه اوت سال ۱۹۵۳ ابتدا اتحاد شوروی سابق با استفاده از فن آوری مشابه نخستین بمب هیدروژنی خود را آزمایش کرد و متعاقباً چین، فرانسه و بریتانیا نیز در این مسیر گام برداشتند.}

^{در ابتدای سال ۲۰۰۰ گزارش‌هایی پیرامون تلاش هند و پاکستان برای ساخت بمب هیدروژنی منتشر شد. اگرچه انتظار می‌رود فن آوری ساخت بمب و مبادرت به آزمایش آن در دسترس هر دو کشور قرار داشته باشد، هیچ‌یک از آن دو تاکنون به اقدامی مبادرت نکرده‌اند.}

^{ادوارد تلر بعد از بازدید از اسرائیل طی اظهاراتی تلویحا پذیرفت که امکان تولید بمب هیدروژنی در اختیار اسرائیل نیز قرار دارد.}

^{به این ترتیب فرض بر دسترسی کره شمالی بر فن‌آوری ساخت بمب هیدروژنی ده سال پس از انجام نخستین آزمایش اتمی به هیچ وجه قابل رد کردن نیست.}

^{یکی از تفاوت‌های با اهمیت بمب هیدروژنی با بمب‌های اتمی متعارف، حجم بسیار کوچک آن است که حمل بمب توسط هواپیمای بمب‌افکن و یا نصب آن بر دماغه موشک را بسیار آسان می‌سازد.}

^{سیاست منع گسترش سلاح‌های اتمی}

^{آزمایش اتمی اخیر کره شمالی در شرایطی انجام گرفته که توافق اتمی با جمهوری اسلامی به منظور محدود کردن برنامه اتمی آن کشور «برنامه جامعه اقدام مشترک» هنوز به مرحله عملی و اجرا وارد نشده است.}

^{بعد از خارج ساختن نزدیک به ۱۲ هزار کیلوگرم مواد اتمی ایران در روزهای پایانی سال گذشته، وزیر خارجه آمریکا اعلام داشت که فاصله ایران با بمب اتمی در نتیجه اقدام یاد شده، دست کم سه برابر افزایش یافته است.}

^{با استفاده از جلب توجه جهانی به موضوع توافق اتمی با تهران، کره شمالی با گام بر داشتن به سمت ساخت بمب هیدروژنی با قدرت کشتار صد‌ها برابر بیشتر از بمب عادی اتمی، عملا طرح منع گسترش سلاح‌های اتمی را که یکی از ستون‌ها سیاست خارجی دولت اوباما محسوب می‌شود، به حاشیه رانده است.}

^{بدون شک شکست تلاش‌های آمریکا برای مانع شدن حرکت کره شمالی به سمت توسعه زرادخانه سلاح‌های کشتار جمعی، و در خطر قرار دادن امنیت جهانی از این راه، موفقیت واشینگتن در طرح تکمیل نشده محدود ساختن برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی را تحت تاثیر قرار داده و آنرا کم رنگ می‌سازد، بخصوص که همکاری‌های نظامی نزدیک دو کشور مسیر دست یابی دو متحد به تجارب و دستاورد‌های نظامی متقابل را باز نگاه خواهد داشت.}

^13/1/2016