عماد آبشناس
شکی نیست که اگر امروزه درمورد سیاستمداران در ایران رای گیری شود آقای محمد جواد ظریف از نظر محبوبیت می تواند در صدر لیست محبوب ترین سیاستمداران قرار گیرید. دیپلماتی کارکشته ، خوش تیپ که با متانت و خوشرویی هدایت تیم مذاکره کننده ایرانی را به عهده دارد، همراه با هیات مذاکره کننده خود یک طرف میز می نشیند و نمایندگان قدرت مند ترین کشورهای جهان در مقابل او، علیرغم اینکه در حال جدال با آنها است اما در رسانه ها و مجامع بین المللی چهره ای بشاش و سخنوری حاذق مدافع حقانیت ایران به حساب می آید. دیپلمات کهنه کار ایرانی که حتی نشست و برخواست خود را بگونه ای تنظیم می کند که نمایش سطح عالی دیپلماسی ایرانی باشد امروزه با سخت ترین آزمون زندگی خود مواجه می باشد.
مذاکرات با آمریکا.
دیگر همه اذعان دارند که مذاکرات ایران با 1+5 به مذاکرات ایران و آمریکا تبدیل شده و امروزه همه اختلاف نظر های موجود در مذاکرات میان این دو گیر کرده. البته از ابتدا هم برای همه واضح بود که کل ماجرای هسته ای بهانه ای بیش نیست و آمریکایی ها از آن به عنوان وسیله ای برای فشار آوردن بر ایران استفاده می کنند. و آقای ظریف هم از اول کار مشخص کرد که نمی خواهد وقت خود را تلف کند و سراغ کدخدا، همان آمریکا رفت.
در حالی که آمریکایی ها تلاش داشتند مذاکرات را به سمت حل و فصل و توافق بر سر همه اختلافات خود با ایران پیش ببرند. دیپلمات کهنه کار ایرانی چون می دانستند حل و فصل همه اختلافات با ایالات متحده به راحتی امکان پذیر نمی باشد مذاکرات را به سمت و سوی حل و فصل یکی- یکی اختلافاتات با اولولیت مساله هسته ای پیش برد.
مهم ترین چالشی که آقای ظریف امروزه با آن مواجه می باشد این است که نتیجه مذاکرات بدون برداشتن تحریم ها از بالاسر ایرانی ها ، هر چه بخواهد باشد، از نظر ایرانی ها بی معنی به حساب می آید و از سوی دیگر آمریکایی ها چون می خواهند از ابزار تحریم ها برای اختلافات دیگر خود با ایران استفاده کنند نمی خواهند این حربه را از دست بدهند.
ربط دادن رفع تحریم ها به تایید سازمان بین المللی انرژی هسته ای هم خود به معنای برداشته نشدن آن می باشد چرا که طی سالهای گذشته تجربه نشان داده این سازمان همیشه ابزاری در دست ایالات متحده و یارانش بوده.
مهم ترین برگه ای که امروزه در اختیار تیم مذاکره کننده ایرانی است پیشرفت های هسته ای ای که ایران به آن رسیده می باشد. و تیم مذاکره کننده ایرانی بخوبی می داند که طرف مقابل در تلاش است این برگه را از چنگ آنها در بیاورد. این پیشرفت ها هم شامل پیشرفت های سخت افزاری که بیشتر به چشم می آید است و هم نرم افزاری که همان تکنولوژی و فناوری هایی است که ایران به آنها دست یافته. اکثر رسانه ها و مردم معمولا بر پیشرفت های سخت افزاری توجه دارند. اما آنهایی که در زمینه های علمی و فنی فعالیت می کنند می دانند که پیشرفت های ایران در زمینه رسیدن به انواع و اقسام فناوری های مدرن چندین برابر مهم تر از پیشرفت های سخت افزاری می باشد. رئیس جمهوری آمریکا نیز چندین بار به این مساله اذعان کرد. شاید بتوان با یک حمله نظامی برخی تاسیسات هسته ای را منهدم کرد اما وقتی یک کشور به مرحله ای رسیده باشد که چرخه فناوری را در اختیار دارد دیگر با حمله نظامی نمی توان توانمندی آن را نابود کرد. دلیل اصرار آمریکایی ها بر مصاحبه با دانشمندان هسته ای ایران هم همین مساله است. جاسوسان آنها از کانال سازمان انرژی هسته ای هم در تلاش هستند بفهمند ایرانی ها تا چه سطحی از فناوری پیش رفته اند و هم اینکه در تلاش هستند دانشمندان هسته ای ایرانی را شناسایی کنند تا آنها را ترور کنند و آنهایی را که می توانند در هر صورت ساختار هسته ای ایران را در زمانی کوتاه به هر مرحله ای بخواهند برسانند از بین ببرند. بازسازی و ساخت یک نیروگاه ظرف چند ماه تا چند سال امکان پذیر است اما بدست آوردن مغز متفکر چند دهه نیاز دارد. فناوری هسته ای یک فناوری قدیمی که به بیش از یکصد سال پیش بر می گردد می باشد. ایرانی ها ضمن دست یابی به این فناوری توانسته اند به فناوری های نوین و عالی (مصطلحا HiTec) مثل فناوری های نانو — هوافضا — سایبری و… دست یابند و این فناوری ها را با هم ادغام کنند. این هم یکی از مسایلی است که سازمان های اطلاعاتی ایالات متحده سخت در تلاش هستند که زیروبم آن را بیرون بیاورند. چون صنایع نظامی معمولا اولین وبزرگترین سرمایه گذاران در زمینه فناوری های نوین می باشند (برای ساده کردن مساله باید بگویم مثلا همه می دانند که اینترنت در ابتدا یک طرح نظامی بوده و بعدها در اختیار عموم قرار گرفت) آمریکایی ها می خواهند از طریق جاسوسان خود در سازمان بین المللی انرژی هسته ای و یا سازمان های دیگر بین المللی به مراکز حساس مخصوصا نظامی دسترسی داشته باشند.
تهدید های نظامی بر علیه ایران هم حرف های پوشالی بیش نیست هم شرایط ایالات متحده و غرب اجازه چنین قماری را به آنها نمی دهد و هم ایران افغانستان و عراق نیست که براحتی بتوان به آن حمله کرد و از منجلاب آن خارج شد.
هم ایالات متحده و هم یاران منطقه ای آن بخوبی می دانند که یوزپلنگ ایرانی دندان های خود را نه برای لبخند بلکه برای گاز زدن نشان می دهد. ایرانی ها هم که بچه دیپلمات به مذاکرات نفرستاده اند تا گول چنین تهدید ها و یا خواسته هایی را بخورند.
حدود دو سال پیش که مذاکرات شروع شد تحریم ها در واقع اقتصاد ایران را به مرحله فوق العاده سختی رسانده بود اما با گذشت زمان و تغییر شرایط بین المللی امروزه ایرانی توانسته اند راهکارهای برون رفت از تحریم ها را به دست بیاورند، از سوی دیگر تحریم های ایالات متحده و اوروپای غربی بر علیه روسیه منجر به آن شده که تعداد زیادی از کشور ها مثل چین — هند — برزیل و… از بیم رفتار های قلدر معابانه ایالات متحده و کشورهای اوروپای غربی به فکر راهکار مبارزه با چنین مساله ای در آینده باشد و در صدد راه اندازی یک اتحادیه اقتصادی و بانک جهانی می باشند که خارج از محدوده یورو و دلار فعالیت کند و ایران با پیوستن به این مجموعه به راحتی می تواند از چالش فشارهای اقتصادی کشورهای غربی خارج شود.
در واقع اگر بخواهم خلاصه کنم ماموریت آقای ظریف رسیدن به راهکاری جهت رفع کامل تحریم ها می باشد در حالی که ماموریت تیم آمریکایی از بین بردن برگه های ایران بدون رفع تحریم ها از طریق مذاکرات می باشد. از سخنرانی اخیر رهبر جمهوری اسلامی می توان به این مساله پی برد که چون شرایط فعلی ایران دیگر شرایط دو سال پیش نیست آقای ظریف هم دیگر در فشار نیست که اگر نتواند به نتیجه ای برسد آینده سیاسی وی و دولتش در خطر می باشد. این بار ایستادگی وی و خودداری از باختن منافع ملی او را به یک قهرمان ملی تبدیل خواهد کرد. اگر وی بتواند کل تحریم ها را رفع کند که چه بهتر وگر نه فعلا ایران نیاز به توافقی که نتیجه اش مشخص نیست ندارد. به همین دلیل هم بود که مسئولین وزارت خارجه ایران از رهبری تشکر کردند چون به این ترتیب وی یک پشتیبانی و دلگرمی بزرگ به آنها داد، به این معنا که اگر هم به توافقی نرسیدند پشت آنها هست. حال باید دید چانه زنی ها چه مقدار از خواسته ایران و چه مقدار از خواسته آمریکایی ها را تامین می کند و آیا طرفین می توانند به نقطه وسط برسند یا نه.
به این ترتیب اینبار آقای ظریف با شرایطی به مذاکرات خواهد رفت که بتواند توافقی مبنی بر رفع یکجای تحریم ها را امضاء کند طرف غربی هم نباید توقع داشته باشد که آقای ظریف بدون رسیدن به این هدف آمادگی داشته باشد توافقی را به امضاء برساند چون چنین توافقی برای وی "غیر ممکن " خواهد بود. حد اکثر چیزی که ممکن درغیر اینصورت ظریف بپذیرد تمدید مذاکرات تا رسیدن به نقطه مشترک خواهد بود.
27/6/2015
