هانا کاویانی

^{کمتر از چهار ماه از آغاز درگیری‌های نظامی در یمن بین شیعیان حوثی و نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی می‌گذرد. درگیری‌هایی که تا کنون دو هزار کشته در یمن بر جای گذاشته که نیمی از آنها غیرنظامی بوده‌اند. در طول این ماهها تنها چند روز آتش بس بشردوستانه برقرار و سپس حملات از سر گرفته شد. حال قرار است در ژنو گفت‌وگوهایی آغاز شود که در ابتدای آن دبیرکل سازمان ملل از دو طرف می‌خواهد که به مناسبت ماه رمضان، دو هفته آتش بس برقرار شود. بان کی مون می‌گوید که «حتی یک دقیقه زمان هم برای تلف کردن وجود ندارد». وی یمن را به یک «بمب ساعتی» تشبیه کرد. هیاتی که از یمن از سوی اپوزیسیون نزدیک به علی عبدالله صالح رییس جمهوری پیشین راهی ژنو شد، در جیبوتی با مشکل لجستیکی مواجه و ورودش با تاخیر روبرو شد. وزیر خارجه دولت در تبعید یمن هم در آستانه این گفت‌وگوها اعلام کرد که پیشنهاد برقراری آتش بس محدود در صورتی پذیرفته می‌شود که شورشیان حوثی از شهرهای تحت تصرف‌شان عقب نشینی کنند، بیش از شش هزار زندانی را آزاد کرده و قطعنامه شورای امنیت درباره این بحران را اجرا کنند.}

^{با چنین توصیفی از این کشور جنگزده، بسیاری از ناظران گفت‌وگوها و تحلیلگران، درباره بحران یمن خوشبین نیستند.}

^{از جمله این ناظران و تحلیلگران، گیدو اشتاینبرگ در موسسه علم و سیاست در برلین است که می‌گوید شکست گفت‌وگوهای ژنو و ادامه بحران جاری در یمن می‌تواند مقدمه‌ای بر جنگ داخلی طولانی‌تری باشد.}

^{آقای اشتاینبرگ دراین زمینه به رادیو فردا می‌گوید: «من درباره آمادگی طرفین برای گفت‌وگو خیلی تردید دارم. خصوصا درباره سعودی‌ها و متحدانش. برای من اصلا روشن نیست که اهداف اینها در یمن چیست. این مشخص شده که با حملات هوایی نمی‌توان حوثی‌ها را حداقل از صنعا و شمال بیرون راند. به نظرم حوثی‌ها آماده مصالحه هستند چرا که خوب می‌دانند با توجه به اینکه اقلیتی را نمایندگی می‌کنند، نمی‌توانند جنوب یمن را کنترل کنند. از سوی دیگر سعودی‌ها اگرچه نمی‌توانند به اهداف‌شان برسند اما آشتی‌ناپذیر به نظر می‌رسند. در نتیجه به نظرم سعودی‌ها و متحدان‌شان مشکل بزرگتری در این بحران هستند».}

^{بحرانی که گیدو اشتاینبرگ در برلین به حل زودهنگام آن امیدوار نیست، موضوعی است که بسیاری آن را نه مشکل چند ماه اخیر، بلکه آن را در تحولات چند سال اخیر در منطقه خاورمیانه جستجو می‌کنند.}

^{داوود هرمیداس باوند، استاد روابط بین‌الملل در تهران، با اشاره به آنچه که بهار عربی خوانده و حدود پنج سال پیش آغاز شد می‌گوید: «مسئله بحران یمن، یک بحران درونی بود. مسئله حوثی‌ها بود، مسئله عدن، یمن جنوبی بود که در هر حال جنبشی مجدد برای جدایی فعال شده بود، از سوی دیگر القاعده فعال شده بود و حتی آمریکا اقداماتی علیه فعالیت‌های القاعده در آنجا انجام می‌دادند».}

^{اگرچه آقای باوند در تهران، ریشه مشکلات یمن را در سال‌های پیش از آغاز بحران اخیر جستجو می‌کند اما برخی از تحلیلگران، آنچه در این ماه‌ها در این کشور مشاهده شده را، به نوعی جنگی نیابتی بین ایران و عربستان سعودی، دو رقیب اصلی در خاورمیانه، توصیف کرده‌اند.}

^{آمریکا درباره اقداماتی که ثبات منطقه را به هم می زند، به تهران هشدار داده و مقام‌های سعودی و دولت در تبعید یمن، ایران را به حمایت از حوثی‌ها متهم کرده‌اند.}

^{گیدو اشتاینبرگ در برلین معتقد است که آنچه هم اکنون در خاورمیانه در جریان است، الزاما هنوز جنگ نیابتی بین ریاض و تهران نیست.}

^{آقای اشتاینبرگ درباره ارزیابی‌اش در این باره می‌گوید: «هنوز شبیه آن‌گونه جنگ نیابتی که مثلا بین هواداران آمریکا و شوروی سابق می‌دیدیم، در اینجا دیده نشده است. البته اگر تنش به زودی متوقف نشود، شاید شاهد این جنگ نیابتی هم باشیم. همچنین سعودی‌ها باید متوجه شوند که حوثی‌ها در راستای هژمونی شیعه ایرانی اقدام نمی‌کنند بلکه برای جایگاه خود در سیاست یمن مبارزه می‌کنند. در نتیجه بیشتر از یک جنگ نیابتی این یک مناقشه داخلی در یمن است که سعودی‌ها در آن دخالت کرده و ایرانی‌ها نیز از فرصت استفاده کرده‌اند تا برای عربستان مشکل ایجاد کنند».}

^{برخی ناظران می‌گویند یکی از دلایل کامل نبودن برنامه گفت‌وگو در ژنو، غیبت بازیگران منطقه‌ای از جمله ایران در این گفت‌وگوهاست. البته حسین امیرعبدالهیان، معاون وزیر امور خارجه ایران، در سفری غیرمنتظره روز دوشنبه به جده عربستان سعودی رفت تا در اجلاس فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی پیرامون بحران یمن شرکت کند. سفری که از زمان آغاز حملات هوایی نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان، در یمن، سابقه نداشته است. البته داوود هرمیداس باوند در تهران،‌ معتقد است که علیرغم این تلاش‌های بین‌المللی، باید فرصت داد تا خود یمنی‌ها مشکل‌شان را حل کنند.}

^{آقای باوند می‌گوید: «به نظر من مصلحت در این است که اجازه دهند خود گروه‌های اصلی یمن، مذاکرات را در پیش بگیرند و با مشارکتی نسبی برای آینده کشورشان و نظم در این کشور اقدام کنند. رییس جمهوری یمن این کشور را ترک کرده به کشوری دیگر رفته، و اگر عربستان فکر می‌کند که مثلا او را به قدرت بازگرداند، حتی اگر هم موفق بشوند، ‌این نظامی که اعاده خواهد شد،‌ نظام پایداری نخواهد بود یعنی مجبور می‌شود حکومتی پلیسی و سرکوبگرانه علیه مخالفین اعم از حوثی‌ها و غیره در پیش بگیرد، و آن جامعه نه تنها به صورت بالقوه مشکل خواهد داشت بلکه بالفعل هم آرامش کسب نخواهد کرد».}

^{بحران در یمن تا کنون بیش از دو هزار کشته بر جای گذاشته که نیمی از آنها غیر نظامی بودند. آرامشی که آقای باوند در تهران از آن صحبت می‌کند، تنها با پایان درگیری نظامی نیز به دست نخواهد آمد. در کشوری که حتی پیش از آغاز درگیری‌های نظامی اخیر، حدود نیمی از کودکان زیر پنج سال با مشکل سوءتغذیه روبرو بوده و تنها نیمی از جمعیت به آب آشامیدنی دسترسی دارند.}

^16/6/2015