سرگی لاوروف ، وزیر امور خارجه ی روسیه ضمن صحبت در خصوص تصمیم ارسال سامانه ی موشکی اس- 300 روسی به تهران بیان داشت: " روسیه نمی خواهد که در ارتباط با ایران ، نیروها به طور نامشروع و غیرقانونی استفاده شوند. آنچه که در یمن و به طور کل در منطقه اتفاق می افتد ، بیانگر وجود خطرات جدی است و ما نمی خواهیم که ایران به وسیله ای برای استفاده از قدرت های غیر قانونی تبدیل شود. سرگی لاوروف در گفتگوی مستقیم با رادیو اسپوتنیک ، اخو مسکو، و صدای مسکو ضمن پاسخ به پرسش شیرزی شازادا در خصوص حمایت روسیه از ایران که در صفحه فیس بوک اسپوتنیک فارسی بود این مطلب را ذکر نمود. در عین حال وزیرامور خارجه ی روسیه یکبار دیگر خاطر نشان نمود که ارسال اس-300 به ایران حق روسیه است و مسکو در حال حاضر هیچ قانونی را نقض نمی کند. وزیر امور خارجه ی روسیه توسعه ی همکاری فن آوری ، نظامی بین روسیه و ایران را بعید ندانست. چشم اندازهای توسعه ی این ارتباطات چگونه است ؟ همکاری نظامی، فن آوری روسیه و ایران ، ریشه های تاریخی عمیقی دارد. در آغاز سالهای 60 قرن گذشته مسکو و تهران توسعه ارتباطات خود را در زمینه ی نظامی آغاز کردند. طی 15 سال پیش از انقلاب اسلامی ، صدها متخصص نظامی شوروی به ایران کمک کرده و بیش از 500 افسر ایرانی در اتحاد جماهیر شوروی تحصیل کردند.
مسکو فن آوری برای نیروی زمینی ، نیروی مهندسی و توپخانه ها را به ایران فرستاد. از جمله آنها خودروهای زرهی ، سیستم های ضد هوایی ، سیستم های موشکی کوتاه برد چند گانه ، توپها، کامیون های ماز، تانکهای مخصوص پل گذر، تور مین جمع کن و چیزهای دیگر بود. در اصفهان و شیراز با کمک اتحاد جماهیر شوروی ، کارخانه هایی برای تعمیر فن آوری نظامی شوروی و تسلیحات، احداث و افتتاح شد ، جایی که متخصصین شوروی از کارخانجات تولیدی آمده و کار می کردند. برای تعمیر اساسی سلاح توپخانه ، فن آوری زرهی و اتومبیلی در اطراف تهران با همکاری طرف شوروی مجتمع کارخانه جات عظیم " بابک" ساخته شد. در آن آزمایشگاه ها و کارگاه های امروزی ، میدان های آموزش تکنیک زنجیردار و چرخدار و میدان تیرتوپخانه قرار گرفت. ایران به یکی از شرکای اصلی اقتصادی، تجاری روسیه در خاور میانه و خاور نزدیک تبدیل شد.
در سال های 90 پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، همکاری فن آوری — نظامی ایران و روسیه یکبار دیگر آهنگ رشد خود را بازیافت. در سالهای 1989، 1990، 1991 ، 4 توافق بین دولتی در زمینه ی همکاری فن آوری — نظامی منعقد گردید. بر پایه ی آنها دو سیستم موشکی ضد هوایی دوربرد اس-200 ، 24 هواپیمای شکاری میگ —29 ، 12 هواپیمای بمب افکن سو —24 به قیمت کلی 1.3 میلیارد دلار به ایران ارسال شد. ایران ده ها هلی کوپتر با اصلاحات مختلف و صدها سیستم موشکی ضد هوایی قابل حمله " ایگلا" خریداری کرد.
ایران سه زیردریایی پروژه ی " ورشاویانکا" (بر اساس طبقه بندی ناتو — Kilo) را دریافت کرد. روسیه 126 تانک Т-72 و همچنین مجتع هایی برای مونتاژ 300 ماشین ارائه نمود.
بعدا تهران 6 هواپیمای تهاجمی سی-25 و 29 سیستم موشکی ضد هوایی " Тор-М1" را خرید. قیمت قراردادها میلیاردها دلار بود. ایران در آن سالها به جایگاه سوم در لیست شرکای فن آوری ، نظامی روسیه بعد از چین و هند رسید.
در عین حال بر طبق توافق آمریکا و روسیه که در یادداشت تفاهم بین معاون رئیس جمهور آمریکا گور و نخست وزیر روسیه چرنومیردین در ژوئن سال 1995 امضاء شد ، روسیه موظف بود اجرای تمامی قراردادهای نظامی خود را با ایران تا 31 دسامبر سال 1999 خاتمه دهد و قرارداد جدیدی را نیز منعقد نکند. همکاری نظامی متوقف شد.
از سر گیری آن به سرعت به خاطر اوضاع دشوار در ارتباط با عدم تمایل برای حل مشکل هسته ای ایران توسط رئیس جمهور سابق کشور احمدی نژاد غیر ممکن بود و متعاقبا تنش های شدیدی حول آن وجود داشت. این امر به اجرای تحریم های بین المللی منجر شد که امکان توسعه ارتباطات با ایران و از جمله در زمینه ی نظامی را فراهم نمی کرد. لازم به یادآوری است که تصمیم مسکو در سال 2010 برای عدم ارسال اس-300 به ایران اقدام تکمیلی یک طرفه بود که در چهارچوب وظایف قطع نامه ی شورای امنیت سازمان ملل متحد جای نمی گرفت اما تهران را مجبور ساخت که سیاست هسته ای عملگرایانه تری داشته باشد. بنابراین روسیه خودش تصمیم گرفت که چه زمانی این تحریم را لغو کند.
و سرانجام در آوریل سال 2015 این زمان فرارسید. امروز به واسطه ی سیاست موثر و ماهرانه دولت رئیس جمهور روحانی و گروه 5+1 ، مشکل هسته ای ایران شانس واقعی برای حل و فصل دارد. چشم اندازهای خوبی گشوده شده است. و روسیه بدون شک سعی خواهد کرد که مواضع خود را در همکاری های فن آوری- نظامی با ایران توسعه دهد.
در جریان دیدار وزیر دفاع روسیه سرگی شایگو از ایران در ژانویه سال 2015 ، توافق مربوط به همکاری فن آوری ، نظامی امضاء شد. مشکلاتی در اینجا وجود دارد. اولا تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد است که ارسال تسلیحات تهاجمی سنگین و فن آوری نظامی به ایران را ممنوع می کند. ثانیا سیستم و نحوه ی پرداخت ها بر اساس انعقاد قراردادیست که در ارتباط با خروج ایران از سیستم بانکی بین المللی SWIFT از بین رفته اند. و سوما مشکلات حل نشده ای با نقض قرارداد مربوط به ارسال سیستم های موشکی ضد هوایی روسی اس-300 وجود دارد. فرمان امروز رئیس جمهور پوتین در خصوص اس-300 یک مشکل را از بین برده و امکانات واقعی برای توسعه ی ارتباطات نظامی ایران و روسیه فراهم می کند. و این درواقع حاکی از آمادگی روسیه برای بازگشت به بهترین زمان همکاری فن آوری نظامی با ایران است.
ایران همچنین آماده است که همکاری با روسیه را احیا کند. ضمنا در سطح بالاتری نسبت به سال های نود. مسائل قرارداد ، جهات ، طرح ها و برنامه های همکاری نظامی ، فن آوری ممکن است امروز به طور کامل بررسی شوند. و کاملا بدیهی است که این امر توسط مسکو و تهران انجام شود. و اجرای پروژه های مذکور تنها طی لغو تمامی تحریم های بین المللی ممکن است ، که روسیه هم به آن پیوسته است.
بدین ترتیب، حتی آنالیز سطحی شرایط گواه آن است که هم روسیه و هم ایران به همکاری فن آوری — نظامی علاقه مندند. مسئله تنها یک چیز است ، حل نهایی و همه جانبه ی مشکل هسته ای ایران با انعقاد قرارداد بین المللی مرتبط و لغو تحریم های اقتصادی و مالی علیه ایران. هم تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد و هم تحریم های یکجانبه که توسط برخی از کشورها وضع گردید.
بدون شک ، تا سی ام ژوئن یعنی تاریخ تعیین شده طرفین برای تالیف توافق ، کار سخت ، الگوریتم ، مکانیزم لغو تحریم ها لازم است و یکی از مسائل مورد مناقشه ی حال حاضر محسوب می شود. اما حل دقیق و به موقع آن لازم و ضروریست.
27/4/2015
