قدرت های جهانی از تشکیل دولت انتقالی وحدت ملی در سوریه حمایت کرده اند اما نظر آنها در مورد موقعیت بشار اسد در این طرح مشخص نیست. به گفته منابع سازمان ملل متحد، قدرت های بزرگ غربی، روسیه و چین از طرح پیشنهادی کوفی عنان، نماینده مشترک سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه، برای پایان دادن به بحران سیاسی پانزده ماهه از طریق تشکیل یک دولت انتقالی با شرکت گروه ها و شخصیت های مختلف حمایت کرده اند. طرح آقای عنان با عنوان "راهبردها و اصول دولت انتقالی سوریه" برای وزیران خارجه کشورهای شرکت کننده در اجلاس گروه تماس سوریه ارسال شده است که قرار است برای بررسی راه های خاتمه دادن به ناآرامی در سوریه روز شنبه در ژنو، سوئیس، تشکیل شود. در طرح آقای عنان پیشنهاد شده است که دولت وحدت ملی با شرکت برخی از مقامات حکومت کنونی و شخصیت ها و نمایندگان گروه های سیاسی مخالف تشکیل شود و با خاتمه دادن به درگیری مسلحانه، زمینه مشارکت آزاد مردم در تعیین سرنوشت خود را فراهم آورد.
بحران سیاسی سوریه از حدود پانزده ماه پیش با حرکت اعتراضی مردم و درخواست از دولت بشار اسد، رئیس جمهوری، برای مبارزه با فساد و آزادسازی فضای سیاسی آغاز شد در حالیکه شماری از معترضان و تعدادی از کشورهای غربی همچنان انتظار داشتند آقای اسد به اجرای یک رشته اصلاحات مبادرت کند اما برخورد ارتش با مخالفان، به تشدید خشونت منجر شده و چندین هزار کشته برجای گذاشته است.
براساس اظهارات منابع نزدیک به آقای عنان، این طرح افراد خاصی را برای عضویت در دولت وحدت ملی پیشنهاد نمی کند اما تاکید دارد "کسانی که حضورشان می تواند به روند انتقال به دموکراسی آسیب رساند، یا اعتبار دولت وحدت ملی را به مخاطره اندازد یا تلاش برای حصول تفاهم را تضعیف کند" نباید عضو کابینه باشند. خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع دیپلماتیک گفته است که لحن طرح پیشنهادی عنان به گونه ای است که می توان مشارکت بشار اسد و همچنین برخی از شخصیت های مخالف را منتفی دانست هر چند دیپلمات دیگری تاکید داشته که هیچ نکته ای در این طرح "نافی مشارکت بشار اسد در دولت انتقالی نیست."
گروه تماس و مواضع روسیه و غرب؟
گفته می شود که کوفی عنان تاکید داشته است که طرح مورد نظر او باید به صورت مرحله به مرحله به اجرا درآید و در نهایت، زمینه ساز "انتقال قدرت" به دولت منتخب مردم سوریه و متضمن برخورداری آنان از یک نظام دموکراتیک باشد. این طرح برای بررسی در اجلاس گروه تماس ارائه شده است که قرار است روز شنبه با شرکت وزیران خارجه پنج عضو دایم شورای امنیت - آمریکا، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه - و قطر، عراق، کویت و ترکیه در ژنو آغاز به کار کند در حالیکه این طرح تنها در صورتی موفق می شود که روسیه و چین، به عنوان حامیان بشار اسد، و کشورهای غربی، به عنوان مخالفان او به توافقی دست یافته باشند.
تا کنون روسیه از هر اقدامی مبتنی بر الزام بشار اسد به کناره گیری حتی در چارچوب واگذاری قدرت به افراد دیگری در حکومت کنونی، مخالفت کرده و کشورهای غربی تاکید داشته اند که برخورد خشونت آمیز حکومت سوریه با شهروندان به این معنی است که آقای اسد صلاحیت تسلط بر مردم را ندارد. در حالیکه از نظر مقامات روسیه، "حوزه نفوذ و منافع" آن کشور در خاورمیانه به ایران و سوریه محدود شده، سقوط بشار اسد به معنی از دست دادن بازار ارزشمندی برای تسلیحات روسی و متحدی قابل اعتماد در منطقه است به خصوص اینکه موضع روسیه در قبال حرکت های اعتراضی اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا به بهبود وجهه آن کشور در میان مردم کمکی نکرده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، برخی از منابع دیپلماتیک در سازمان ملل تمایل روسیه به قبول طرح اخیر عنان را نشانه ای از نرمش موضع آن کشور دانسته اند در حالیکه برخی دیگر در این مورد ابراز تردید کرده و گفته اند که بعید است روسیه در حال حاضر دست از حمایت بشار اسد بردارد.
ویتالی چورگین، نماینده روسیه در سازمان ملل گفته است که تضمینی وجود ندارد که طرح عنان در اجلاس ژنو تصویب شود اما افزوده است که این طرح "مبنایی" برای مذاکره در مورد آینده سوریه است و افزوده است که ممکن است در اجلاس ژنو، این طرح تغییر و تعدیل یابد. هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا، بدون آنکه جزئیات طرح کوفی عنان را فاش کند، گفته است که آقای عنان در مورد "طرح انتقالی" با او در تماس بوده و ایالات متحده از این طرح حمایت می کند و افزوده است: "به اعتقاد ما، این طرح شامل اصولی لازم برای دستیابی به نتیجه ای مسالمت آمیز، دموکراتیک در سوریه است که منعکس کننده اراده مردم آن کشور باشد."
دیدگاه ایران
پیش از اعلام نام کشورهای شرکت کننده در ژنو در روز چهارشنبه، گفته می شد که کوفی عنان پیشنهاد کرده است ایران نیز به عضویت گروه تماس سوریه پذیرفته شود و روسیه نیز از مشارکت ایران در اجلاس این گروه حمایت می کند. در مقابل، دولت های غربی گفته بودند که جمهوری اسلامی موضع و دیدگاه مستقلی در مورد بحران سوریه ندارد و صرفا مواضع بشار اسد را منعکس می کند و در نتیجه، این خطر وجود دارد که از فرصت حضور در گروه تماس صرفا برای انحراف افکار عمومی از شرایط سوریه بهره برداری کرده و به حکومت آن کشور فرصت بیشتری برای سرکوب مردم بدهد.
روز گذشته اعلام شد که به دلیل مخالفت کشورهای غربی و احتمالا برخی دیگر از کشورهای عضو گروه تماس، ایران به اجلاس ژنو دعوت نشده است. از آنجا که سوریه به دلیل ادامه اشغال بلندی های جولان توسط اسرائیل، با روند صلح خاورمیانه مخالف است، مقامات جمهوری اسلامی حکومت آن کشور را عضوی از "جریان مقاومت اسلامی" می دانند و همواره تاکید داشته اند که مسلمانان باید از حکومت های مخالف با اسرائیل حمایت کنند.
مقامات جمهوری اسلامی با انعکاس دیدگاه های دولت سوریه، حرکت اعتراضی علیه بشار اسد را مرتبط با بیگانگان و مخالفان مسلح حکومت سوریه را "گروه های تروریستی" تحت حمایت اسرائیل و غرب دانسته و گفته اند که راه حل بحران سوریه، اجرای اصلاحات مورد نظر آقای اسد و ادامه زمامداری اوست. در مقابل، مخالفان بشار اسد، ایران را به حمایت مالی و نظامی از او متهم کرده و گفته اند که ماموران امنیتی اعزامی از ایران به طور مستقیم در سرکوب معترضان شرکت داشته اند.
روز پنجشنبه، ٨ تیر (٢٨ ژوئن)، خبرگزاری ایرنا اظهارات رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه را منتشر کرد که خواستار توقف خشونت در سوریه شده و گفته است که "دست هایی در کار است تا با ایجاد بی ثباتی در سوریه، به جریان مقاومت اسلامی در منطقه لطمه وارد کند" و افزود که "نظام سلطه" در نظر دارد با مسلح کردن مخالفان، جنگ داخلی در سوریه را دامن بزند. وی گفت که در تصمیم گیری برای حل بحران سیاسی در سوریه "رایزنی و همفکری و مشارکت کشورهای مستقل از جمله جمهوری اسلامی ایران موثر خواهد بود و مقامات روسیه هم بر این مساله تاکید دارند."
محمد خزاعی، نماینده ایران در سازمان ملل نیز گفته است ایران، از کسانی که برای مخالفان دولت سوریه پول و اسلحه ارسال می کنند انتقاد کرد و گفت که در صورت توقف حمایت خارجی از مخالفان، "می توان به روند اصلاحات آرام در آن کشور امیدوار بود." آقای خزاعی در انتقاد از محرومیت ایران از شرکت در اجلاس ژنو گفت که کسانی که توانایی ایران در کمک به حل بحران سوریه را نادیده می گیرند "اشتباه استراتژیک بزرگی" مرتکب می شوند و افزود که نمی توان نقش سازنده و محوری جمهوری اسلامی را نفی کرد.
