رامین جهانبگلو و مهرداد لقمانی

^{اميد بخش ترين انديشه ای که در سال خورشيدی جديد در اجاق خاموش خاور ميانه بارقه ی نويد دميده است، پيام صلح عبدالله اوجالان رهبر و بنيانگدار حزب کارگران کردستان(پ کا کا) به مناسبت جشن نوروز است.} رهبر زندانی پ.کا.کا نقشه راه جديدی برای صلح ميان کرد‌های ترکيه و حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طيب اردوغان پيشنهاد کرده است که نقش کليدی در پيشبرد فکر خشونت پرهيزی در منطقه و جهان خواهد داشت. کردها همواره درگير سياست های غير دمکراتيک و دوستی ميان دولت‌های خاورميانه بوده‌اند که موجب فدا شدن منافعشان و بی‌توجهی به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی آنها بوده است. ولی‌ در حال حاضر کوشش‌هايی‌ که از سوی کردهای عراق، سوريه و ترکيه برای به حداقل رساندن تنش‌های خشونت‌آميز و جست‌وجوی آينده‌ای صلح‌آميز و بدون خشونت در خاورميانه ميشود، راه را برای ترغيب و ترويج فلسفهٔ عدم خشونت در ميان اقوام و ملت‌های اين منطقه باز کرده است.

^{برای کردها پيش نياز ايجاد جامعه‌ای صلح‌آميز و بدون خشونت در خاورميانه مستلزم دست شستن از شيوه های کهنه و مرسوم در خاورميانه برای دسترسی به قدرت است؛ شيوه هايی که تنها در پی جابه جايی قدرت از يک حاکم خودکامه به ديگری است.}

^{خشونت پرهيزی تنها به دايره درونی قدرت و آنچه مرسوم است نميشود، بلکه معيار خشونت پرهيزی شيوه تعامل و همکاری با منتقدان، مخالفان و کسانی که مرزهای سنت و باورهای جامعه را به چالش ميگيرند است که به آن معنی ميدهد.
در فرايند مبارزه‌ی خشونت پرهيز، چيزی به نام «دوست» و «دشمن» وجود ندارد، بلکه فرايند گفتگو، تعامل و ميان راهکار است که جانشين شيوه های استهلاکی گذشته ميشود. در واقع شيوه ‘دشمن تراشی’ جای خود را به فرهنگ همکاری و ميان راهکارياب ميدهد. تقسيم جامعه به خودی و غير خودی ذاتا بازی مجموع-صفر است، به اين معنی که برد يکی مستلزم باخت ديگری است. در حالی که فرهنگ همکاری و مشارکت فرآيندی است که موجب ارتقا و پويايی جامعه شده و نتيجه برد-برد در پی دارد.}

^{به عبارت ديگر اختلاف نظر و کثرت قومی، مذهبی و ايديولوژيک نه به عنوان يک معضل بلکه به عنوان سرمايه ای گرانبها به کار می آيد. پويايی جوامع مدرن و مترقی مديون حفظ و پاسداری از کثرت گرايی و وسعت طيف فکری، قومی و زبانی آنان است.}

^{خشونت پرهيزی تنها به دايره درونی قدرت و آنچه مرسوم است نميشود، بلکه معيار خشونت پرهيزی شيوه تعامل و همکاری با منتقدان، مخالفان و کسانی که مرزهای سنت و باورهای جامعه را به چالش ميگيرند است که به آن معنی ميدهد. به کلام ديگر برای تبديل تهديد به فرصت بايد مفاهيم جديدی به کار گرفت. مخالفان، منتقدان و سنت شکنان را نبايد از دريچه برخورد و ملامت ديد؛ بلکه آنها را به صورت فرصتی برای برای جابه جايی مرزهای باور جامعه و ارتقا فهم آن و در نهايت پالايش قدرت ديد.}

^{دستيابی به جامعه‌ی خشونت پرهيز، بدون صبر و تحمل و بردباری به دست نمی‌آيد. بسياری از رهبران برجسته جهان که جامعه خود را دچار تحول شگرف کردند، ابتدا راهی دراز و پر مشقت را طی نمودند.}

^{با توجه به نتيجه مبارزات مردمان هند، آفريقای جوبی و جنبشهای مدنی آمريکا، شکی نيست که خشونت پرهيزی بهترين و مناسب‌ترين شيوه‌ی تعامل سياسی در جهت پيشبرد فکر دموکراسی و نهادينه کردن آن است. مبارزه‌ی خشونت‌پرهيز، فقط يک روش مقاومت مدنی و مبارزه‌ی سياسی نيست، بلکه نوعی فرايند اخلاقی کردن سياست نيز هست. برای خشونت پرهيزی بايد به فرهنگ قهر و کينه و نفرت پايان داد.}

^{در اين ميان نقش نهادهای مدنی و ساختارهای دمکراتيک و فهم شان نزول آنان بسيار مهم است. فرايند مردم سالاری و دستيابی به فردايی بهتر تنها با بر پا کردن ساختارها و سازمانها به دست نمی آيد. ايجاد اين نهادها و ساختارها نيازمند درک دليل وجودی آنان است.}

^{به عنوان مثال يکی از وظايف دستگاه قانون گذاری ، کاهش هزينه کنش ميان شهروندان از طريق فراهم آوردن مکانيزمهای خشونت پرهيز برای حل و فصل اختلافات است. بر همين اساس کنار گذاشتن سنتهای مبنی بر انتقام جويی و قصاص و جايگزينی آن با فرهنگ حقيقت جويی، ريشه يابی و درمان معضلات پيش نياز اصلی بهروزی جامعه است.}

^{به همين دليل احترام به حيات و بازشناسی «ديگری» از اهميت خاصی برخوردار است. بقای فضای مشترک و متکثر، مستلزم تعادل اخلاقی ميان افراد است. خشونت اين تعادل را به هم می‌زند، چون به معنای انهدام ديگری است.}

^{مهمترين گام در راه تغيير، فراگير کردن منش و فرهنگ تعامل و تکثر است، اين مهم نيازمند ايجاد مفاهيم نو و بعضا واژه های جديد است، تغييری که در نهايت بايد به به پی ريزی دستور زبان نوين در عرصه سياسی می انجامد. چنين تغييری در دستور زبان سياسی و فرهنگ مدنی مردمان خاورميانه ممکن نيست مگر اينکه فراسوی حس انتقام جويی و غرور و تعصب های ملی به روايت های يکديگر گوش فرادهند و سرگذشت زخم ها و دردهای يکديگر را دوره کنند.
افق استراتژيک خشونت پرهيزی، افقی است چند بعدی، در يک بعد آن گسترش انديشه و گفتگو است و در بعد ديگر آن افزايش مبادلات تجاری و شکوفا شدن خلاقيت فرهنگی و هنری. به کلام ديگر حفظ و ارتقا فضای تبادل فرهنگی، هنری و تجاری نيازمند دوری جستن از روشهای قهر آميز است. مسئله‌ی اصلی در اينجا شفافيت و مسئوليت‌پذيری جوامع آنها به منظور رويارويی آنها با اشتباهات تاريخی است و جلوگيری از رخ دادن مجدد آنها در آينده.}

^{مهمترين گام در راه تغيير، فراگير کردن منش و فرهنگ تعامل و تکثر است، اين مهم نيازمند ايجاد مفاهيم نو و بعضا واژه های جديد است، تغييری که در نهايت بايد به به پی ريزی دستور زبان نوين در عرصه سياسی می انجامد. چنين تغييری در دستور زبان سياسی و فرهنگ مدنی مردمان خاورميانه ممکن نيست مگر اينکه فراسوی حس انتقام جويی و غرور و تعصب های ملی به روايت های يکديگر گوش فرادهند و سرگذشت زخم ها و دردهای يکديگر را دوره کنند.}

^{شايد آنچه که روزی دزموند توتو به عنوان رياست کميسيون حقيقت یأب آفريقای جنوبی ميگفت برای شرايط کنونی و آتی خاورميانه درس جالب و جدی باشد. او در توصيف اين اين کميسيون ميگفت: “کوششی است برای بيان اين مطلب: اکنون ما ميفهميم چه گذشته است و به نقطه ای رسيده ايم که ميتوانيم گذشته را پشت سر گذاريم”. اکنون بايد ديد چگونه می‌توان با حرکت از چنين انديشه‌ای، مکانيسم و ساختارهايی را ايجاد کرد که به تداوم و استحکام عدم خشونت در خاورميانه کمک کند.}

^3/4/2015