رضا تقی زاده (تحلیلگر مسائل ایران)
پذیرفتن تاریخ و محل ادامه مذاکرات در سطح کار‌شناسان با گروه ۱+۵ از سوی نمایندگان اعزامی جمهوری اسلامی به مسکو، با وجود ادامه تحریم‌ها، من‌جمله آغاز تحریم نفتی روز اول ژوئیه، در نتیجه فشار روسیه و به منظور پرهیز از اعلام شکست مذاکرات اتمی صورت گرفت. روز یک‌شنبه، ۱۷ ژوئن، یک روز پیش از آغاز رسمی گفت‌وگو‌ها، لی یوچنگ، معاون وزیر خارجه و رئیس هیات نمایندگی چین در مذاکرات مسکو، ضمن حضور در سفارت ایران و دیدار با علی باقری، معاون سعید جلیلی، پیشنهاد کرد محل گفتوگوهای بعدی و تاریخ انجام گفت‌وگو‌ها تعیین شود.
علی باقری، بنا بر گزارش ایسنا و خبرگزاری مهر تاکید کرد: «با این پیشنهاد موافقت نشده و ایران مخالف ادامه گفتوگوهای برنامه‌ریزی نشده و بی‌هدف است.» در پایان دور سوم گفتوگوهای خسته‌کننده روز دوم در مسکو، ایران بعد از آخرین گفت‌وگوی سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه و رئیس هیئت نمایندگی آن کشور، با علی باقری، به انجام گفتوگوهای کار‌شناسی در استانبول رضایت داد.
وقت‌کشی و تغییر وضعیت ایران
تا سال ۲۰۱۱ و پیش از شکست مذاکرات ژنو بین ایران و گروه ۱+۵ ایران متهم به وقت‌کشی در طول مذاکرات و پرهیز از قبول تعهد بود. هشت دور گفت‌وگوی ایران و نمایندگان جامعه اروپا و گروه ۱+۵ طی شش سال گذشته با هدایت علی لاریجانی، دبیر وقت شورای امنیت ملی جمهوری اسلامی، و همچنین سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد کنونی، بی‌نتیجه مانده بود. در این فاصله ایران ضمن انباشتن بیش از چهار هزار کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۳.۵ درصد، بالغ بر ۱۴۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد نیز ذخیره کرد. با این حجم اورانیوم غنی‌شده، و مشروط به افزایش غلظت آن در حد ۹۰ درصد، ایران قادر به ساختن تا ۶ بمب اتمی است.
در زمان مشابه و در نتیجه اعمال تحریم‌های رسمی شورای امنیت و به‌خصوص تحریم‌های یک‌جانبه دو سال گذشته آمریکا و جامعه اروپا، ایران تدریجا ظرفیت تولید نفت خام، بهره‌برداری از منابع گاز و توسعه صادرات نفت و درآمدهای صادراتی را از دست داده است. محروم ساختن ایران از درآمدهای صادراتی، هدف اصلی تحریم‌های تنبیهی علیه ایران و بخش اساسی سیاست خارجی اوباما در رابطه با برنامه اتمی ایران بوده است.
تصویر ۸ ماه آینده
در مرحله کنونی و در نتیجه ادامه وضع موجود، ایران قادر خواهد بود در کمتر از ۸ ماه ذخیره اورانیوم غنی‌شده با غلظت ۲۰ درصد خود را به دو برابر افزایش دهد. اما در عمل داشتن قابلیت تولید ۸ بمب به جای ۶ بمب اتمی در موقعیت نظامی یا امنیتی یا اعتبار ایران در منطقه کمترین تغییری نخواهد داد. ولی در زمان مشابه و در طول ۸ ماه آینده در نتیجه ادامه تحریم‌ها، صادرات نفت ایران حتی به نسبت کاهش یافته کنونی، تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد. مفهوم این کاهش صادرات از دست دادن ۲۰ میلیارد دلار درآمد ارزی برای جمهوری اسلامی است! از این لحاظ جامعه جهانی، آمریکا و اروپا ادامه وضع موجود را که تداوم گفتوگوهای کار‌شناسی بخشی از آن است، در جهت خود و خلاف مصالح ایران می‌بینند.
پرهیز از جنگ
در عین حال تا زمانی که گفت‌وگو‌ها، در سطح سیاسی یا کار‌شناسی، در حال انجام است خطر مبادرت به حمله نظامی نیز به حداقل خواهد رسید. خنثی شدن این خطر به دلایل مختلف مورد استقبال ایران و مورد حمایت دولت کنونی آمریکا، جامعه اروپا و مصرف‌کنندگان نفت، به‌خصوص چین قرار دارد. از این لحاظ ایران بدون گرفتن کمترین امتیاز سیاسی یا اقتصادی در مسکو و در نتیجه طراحی و هدایت یک دیپلماسی هوشیارانه از سوی غرب، ناگزیر به عقب‌نشینی در برابر فشار‌های روسیه و تن دادن به ادامه مذاکرات در استانبول شده است.
پیش از تن دادن به دیدار‌های کار‌شناسی سوم ژوئیه در استانبول که سعید جلیلی به‌حق در پایان مذاکرات مسکو از آن به عنوان تنها نتیجه گفتوگوهای دوروزه اخیر یاد کرد، ایران پنج بار به انجام مذاکرات کار‌شناسی، پیش از انجام دیدار‌های رسمی مسکو، اصرار ورزیده و در روز اول مذاکرات مسکو نیز از عدم انجام گفتوگوهای مقدماتی انتقاد کرده بود. از این جهت مخالفت هیئت ایرانی با مفاد تقاضایی که خود به انجام آن اصرار می‌ورزید در ظاهر چندان قابل توجیه نمی‌نمود.
به این ترتیب با قبول ادامه مذاکرات در سطح کار‌شناسی، طی ماه‌های نزدیک به انجام انتخابات در آمریکا، خطر جنگ علیه ایران معلق خواهد ماند، اوباما متهم به انعطاف در برابر ایران نخواهد شد، بازار‌های نفتی از خطر نوسان‌های تند مصون می‌مانند، و روسیه نیز به عنوان میزبان مدعی موفقیت مذاکرات مسکو و نجات آن از شکست خواهد شد. ایران در بازگشت از مذاکرات، ضمن پذیرفتن وضع موجود و اجبار در پرداختن هزینه‌های ادامه آن، با تاکید بر ایستادگی در جبهه حقوق اتمی، مدعی پیروزی در مقابل فشار‌های غرب می‌شود.
