اردشیر پشنگ

_{بررسی اهمیت کوبانی برای داعش و چرایی عدم مداخله ترکیه!
مرکز خبری تحلیلی وانا: به نظر می رسد ترکیه برای رسیدن به هدفی بزرگتر در چارچوب رقابتهای منطقه ای، که همانا برکناری بشار اسد و روی کار آوردن دوستان خود در سوریه است عملاً بر روی جنایات داعش در کوبانی و احتمال سقوط این شهر چشم بسته است و حتی به باور برخی از سقوط این شهر توسط داعش نیز استقبال خواهد کرد تا زمینه و بهانه لازم برای دخالت ارتش اش در سوریه بیشتر فراهم شود و تا زمان سقوط هم بتواند دیگر اعضای اصلی ائتلاف را با پیش شرطهای خود همراه سازد.
 مقدمه
طی چند هفته اخیر گروه تروریستی –تکفیری داعش حملات گسترده ای به بخش های شمالی سوریه با مرکزیت شهر کوبانی (عین العرب) انجام داده است. گروه مذکور که از تجهیزات گسترده و نیروهای قابل توجهی برخوردار است پس از تسخیر دهها روستا و دهکده سرانجام خود را به مرزهای کوبانی رساند و پس از حملات سنگین نهایتاً وارد شهر شده اند و هم اینک برای چندمین روز جنگهای خونین و شدیدی در خیابانهای کوبانی میان نیروهای داعش با مدافعین کُرد کوبانی در جریان است. در نوشتار پیش رو ضمن بررسی موقعیت جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی کوبانی، به بررسی اهمیت این شهر برای داعش و نیز چرایی سکوت ترکیه در قبال این تحولات پرداخته خواهد شد.}

_{کوبانی کجاست؟}

_{شهر کوبانی که در نقشه های رسمی سوریه از آن به نام «عین العرب» یاد می شود یکی از شهرهای شمالی این کشور واقع در استان حلب و در مجاورت مرزهای مشترک با ترکیه است. از منظر مختصات جغرافیایی این شهر در ۳۶ درجه و ۵۳-۲۳ دقیقه شمالی و ۳۸ درجه شمالی و ۲۱ – ۲۳ دقیقه شرقی و در ارتفاع ۵۲۰ متری از سطح دریا قرار دارد. کوبانی در فاصله ۲ کیلومتری از مرز رسمی با ترکیه قرار دارد و با شهر کردنشین «سوروچ» در ترکیه تنها ۱۵ کیلومتر فاصله دارد.
جمعیت این شهر زیاد نبوده و برخی از آمارها جمعیت شهر را بیش از ۵۴ هزار نفر اعلام کرده اند البته در سالهای اخیر و با توجه به بروز بحران و جنگ داخلی در سوریه و نیز با توجه به امنیت نسبی در مناطق شمالی سوریه، شاهد ورود دهها هزار نفر آواره به داخل و اطراف این شهر بوده ایم. آمارهای سازمان ملل آوارگان اسکان یافته در داخل و اطراف این شهر را تا پیش از حمله اخیر داعش بیش از ۱۶۰ هزار نفر اعلام کرده بود.
از نظر هویتی اکثریت قریب به اتفاق ساکنان این شهر را مردم کُردزبان تشکیل می دهند و از نظر مذهبی بیشتر آنها مسلمان اهل سنت بوده و البته اقلیتهای قابل توجه مسیحی و سریانی نیز دیگر گروههای مذهبی ساکن در کوبانی را تشکیل می دهند.
از نظر سیاسی از سال ۲۰۱۱ حزب اتحاد دموکراتیک (P.Y.D) که حزبی کُرد و نزدیک به حزب کارگران کردستان ترکیه (P.K.K) است دارای قدرت سیاسی در این شهر بوده است و در توافقی نانوشته که با دولت مرکزی سوریه داشته است عملاً به مانند دیگر مناطق کردنشین کنترل و اداره این شهرها را در دست گرفت. حزب مذکور در مناطق کردنشین سه کانتون سیاسی با مدیریت و پارلمان متفاوت سیاسی ایجاد کرد. و در عمل کانتون کوبانی با توجه به موقعیت جغرافیایی اش نقش کانونی و حلقه ارتباطی با دو کانتون دیگر ایفا می کند.}

_{اهمیت کوبانی برای داعش}

_{داعش طی دو مرحله زمانی مختلف تلاش وافری کرده است مرحله نخست پس از ماهها محاصره آنها نتوانستند به این منطقه ورود کرده و حتی به شهر کوبانی هم نزدیک شوند و در این زمان شاهد آن بودیم که آنها تمرکز خود را به سمت کشور عراق و تسخیر شهرهایی نظیر موصل، تکریت، شهرهای استان الانبار، تلعفر، سنجر (شنگال)، زومار و جلولا بردند. اما با متوقف شدن پیشروی داعش در عراق، شاهد تمرکز مجدد این گروه تروریستی در سوریه و بخصوص آغاز تلاش دوباره برای تسخیر کوبانی هستیم. از نیمه دوم سپتامبر ۲۰۱۴، داعشی ها شروع به پیشروی سریع در دهستانها، روستاها و مناطق اطراف کوبانی کردند و بعد از چندین روز درگیری شدید و مقاومت سرسختانه مدافعین کُرد (یگان های مدافع خلق) سرانجام در ششم اکتبر موفق شدند از بخش شرقی شهر وارد شده و برخی مناطق مهم و استراتژیک از جمله تپه «مشته نور» که بر کل شهر تسلط دارد را تسخیر کنند.
اما چرا کوبانی برای داعشیها بسیار مهم بوده و برای تسخیر آن عزم و تلاش زیادی به خرج داده و می دهند؟ در پاسخ به سئوال مذکور می توان چندین دلیل و عامل را برشمرد که به عبارت زیر هستند:}

_{۱- اهمیت ژئوپلتیک کوبانی برای داعش}

_{نزدیکی قابل توجه کوبانی به مرز ترکیه، و گلوگاه ارتباطی که با این کشور دارد یکی از انگیزه های اصلی داعش برای تصرف این شهر است. بدین ترتیب آنها با تسخیر احتمالی کوبانی هم خواهند توانست یک منطقه مهم سوق الجیشی دیگر را از آن خود کنند هم یک گلوگاه ارتباطی مهم با ترکیه را بدست آورند و با هم مرز شدن با این کشور در تقویت لجستیکی خود و نیز جذب نفرات (بخصوص هواداران داعش در ترکیه، اروپا و دیگر کشورها) موقعیت بهتر و کم دردسرتری داشته باشد.
همچنین موقعیت مرکزی کانتون کوبانی باعث قطع راهبردی ارتباط میان دو کانتون دیگر کرد می شود و این امر کار داعش برای تسخیر تدریجی آن مناطق را نیز ساده تر می کند. همچنین دو گروه رقیب دیگر یعنی «جبهه النصره» و «ارتش آزاد» را در ضلع شمال غربی سوریه بیشتر در تنگنا و تحت فشار قرار خواهد داد.}

_{۲- گسترش قلمروی خلافت خود خوانده}

_{اما هدف بدیهی دیگر داعش گسترش مرزهای خود و رساندن این خلافت خود خوانده به مرزهای مشترک با ترکیه است. اینک داعش در عراق و سوریه مجموعاً یک جغرافیای بزرگتر از کشور انگلیس را در دست دارد و عملاً منطقه وسیع تری را در مقایسه با دو دولت سوریه و عراق در کنترل خود دارد. داعشی ها (ISIS) که پس از فتح موصل دیگر خود را «حکومت اسلامی» (IS) می خوانند با انتشار نقشه هایی اهداف بلندپروازانه ای برای خود متصور شده اند اهدافی که شامل گسترش خلافت ابوبکر بغدادی از «خراسان بزرگ» تا شمال آفریقا و اندلس (اسپانیا) است. لذا ادامه پیروزی های این گروه و گسترش مرزهای جغرافیایی اش از جمله اهداف اصلی آنهاست و در نتیجه کوبانی یک هدف دیگر در این روند رو به رشد تسخیر سرزمین های جدید است.}

_{۳- شکستن مقاومت حماسی کردها و جبران شکستهای پیشین}

_{مساله دیگر به نظر تحت تاثیر عدم موفقیت های پیشین داعش در تسخیر کوبانی باز می گردد. رهبر آنان تا کنون دو بار وعده داده بوده است که نماز عید فطر و سپس عید قربان را در مسجد این شهر خواهد خواند اما هر دو بار مقاومت گسترده مدافعین شهر مانع از تحقق این وعده خلیفه خود خوانده شده است. مقاومت کوبانی که بدون پشتیبانی دولتی و یا گروهی مسلح روزهای طولانی است ادامه داشته است به نوعی در مطبوعات و رسانه های بین المللی و منطقه ای شمایی حماسی و تحسین برانگیز به خود گرفته است. بخصوص حضور پررنگ زنان مدافع و ایستادگی شان که از آنها قهرمانانی مبارز علیه سیاهی و تروریسم ساخته است. عدم تسخیر کوبانی و تداوم مقاومت از منظر اعتباری ضربه جدی برای داعشی خواهد بود که تا پیش از آن توانسته است سه ارتش نسبتاً منظم عراق، پیشمرگان کرد و سوریه را تحت الشعاع خود قرار دهد.}

_{۴- تبدیل شدن به قدرت برتر در سوریه و عراق}

_{اما از منظری دیگر غلبه بر کانتون کوبانی و تسخیر این شهر و رسیدن مرزها به ترکیه، باعث میشود تا داعش تبدیل به بزرگترین گروه ضد دولت اسد در این کشور تبدیل شود و عملاً سایر بازیگران و مخالفان اسد و اوپوزیسیون را در حاشیه بیشتر قرار دهد.}

_{چرایی عدم مداخله ترکیه در کوبانی}

_{اما در این بین سئوال دیگری مطرح است و آن اینکه چرا ترکیه به رغم تصویب پارلمانش برای اعزام نیروی زمینی نظامی به داخل عراق و سوریه، و نیز مسئولیتهای بین المللی به عنوان یک دولت عضو سازمان ملل که می بایست جلوی وقوع کشتار دسته جممعی و نقض فاحش و آشکار حقوق بشر را بگیرد؛ نه تنها هیچ کمکی به مدافعین و مردم تنهای کوبانی نمی کند بلکه عملاً با بستن کاملا مرز، آنان را در موقعیت بغرنج تری در مقابل داعش قرار داده است؟
همانطور که اشاره شد از دو هفته پیش تر ارتش ترکیه با تجهیزات سنگین از جمله تانک در مرز مشترک با کوبانی مستقر شده است و در نتیجه اجازه هیچگونه عبور و مرور و حتی رسیدن کمکهای انسان دوستانه به مدافعین داخل شهر و یا ملحق شدن هواداران مسلح کردها شده است. همچنین در حالی که احمد داود اوغلو ابتدا گفته بود ترکیه نمی گذارد کوبانی سقوط کند دو روز پس از آن در پاسخ به سئوال کریستین امانپور در مورد چرایی عدم مداخله در کوبانی گفت: «کوبانی تنها مشکل ندارد همه سوریه مشکل دارد و مشکل اصلی هم بشار اسد است.» سپس رجب طیب اردوغان ،رئیس جمهور کشور، نیز در کنفرانسی خبری گفت: «کوبانی در حال سقوط است و سقوط هم خواهد کرد.» این گفته ها و بسته گذاشتن مرز منجر به بروز اعتراضات گسترده خیابانی در اکثر شهرهای ترکیه از جمله آنکارا و استانبول شده است که دست کم ۴۰ کشته بر جای نهاده است.}

_{ترکیه پیش شرط خود برای دخالت در سوریه را اجماع ائتلاف برای تعیین استراتژی تغییر بشار اسد و همراهی نظامی آنان با ترکیه و نیز ایجاد منطقه حائل پرواز ممنوع و منطقه امن در داخل خاک سوریه قرار داده است، تاکنون فرانسه با این پیشنهاد موافقت کرده است و آمریکا نیز چندان از ابراز موافقت احتمالی دور نیست.
به نظر می رسد ترکیه برای رسیدن به هدفی بزرگتر که همانا برکناری بشار اسد و روی کار آوردن دوستان خود در سوریه است عملاً بر روی جنایات داعش در کوبانی و احتمال سقوط این شهر چشم بسته است و حتی به باور برخی از سقوط این شهر توسط داعش نیز استقبال خواهد کرد تا زمینه و بهانه لازم برای دخالت ارتش ترکیه در سوریه بیشتر فراهم شود و تا زمان سقوط هم بتواند دیگر اعضای اصلی ائتلاف را با پیش شرطهای خود همراه سازد.}

_{این مهم اما می تواند به قیمت از دست رفتن مذاکرات صلح با پ.ک.ک تمام شود چرا که عبدالله اوجالان رهبر محبوس این حزب اعلام کرده است عدم حمایت ترکیه از کوبانی و سقوط احتمالی این شهر به معنای پایان مذاکرات صلح با دولت ترکیه خواهد بود. حال باید دید روند تحولات مربوط به کوبانی چگونه به پیش خواهد رفت و سرانجام مقاومت سرسختانه و تحسین انگیز مدافعین این شهر به کجا خواهد انجامید؟}

_منبع

_14/10/2014