سامان رسول پور روزنامه نگار

در گوشه و کنار شهر کوچک کوبانی، در کردستان سوریه، این روزها درگیری‌های سنگینی جریان دارد. یک طرف این درگیری‌ها نیروهای مهاجم دولت اسلامی عراق و شام موسوم به «داعش» است و طرف دیگر، «یگان‌های مدافع خلق» که نیروی نظامی کردهای سوریه است. این نبرد که یکی از شدیدترین درگیری‌های دو سال گذشته در کردستان سوریه است، نگرانی‌هایی را پیرامون احتمال وقوع یک فاجعه انسانی دامن زده است. ریشه این درگیری‌ها کجاست؟ داعش در کوبانی چه می‌خواهد؟ نگرانی‌ها از کجا ناشی می‌شود؟کردهای سوریه از همان آغاز بحران این کشور، یک استراتژی سوم را در پیش گرفتند. آن‌ها اعلام کردند که نه با بشار اسد می‌جنگند، و نه با اپوزیسیون سوریه. از یک سو، بشار اسد که در مناطق دیگر سوریه به‌شدت تحت فشار بود، در یک اقدام تاکتیکی نیروهایش را از کردستان سوریه خارج کرد و از سوی دیگر، نیروهای حزب اتحاد دموکراتیک، که به عنوان شاخه سوری حزب کارگران کردستان [پ ک ک] شناخته می‌شود، خلا به وجود آمده را پر کردند و به مرور هم نیروهای نظامی خود را سازمان دادند و هم سیستم سیاسی جدیدی برای کردستان سوریه ایجاد کردند. این سیستم سیاسی «خودمدیریتی دموکراتیک» نام گرفت و در عمل سه کانتون یا ایالت کنفدرال در کردستان سوریه شکل گرفتند.درست زمانی که حرکت کردها به سمت ایجاد سیستم «خودمدیریتی دموکراتیک» شتاب گرفت، نیروهای دولت اسلامی عراق و شام، حملات نظامی خود علیه کردهای سوریه را آغاز کردند. بخش عمده ای از این درگیری‌ها در منطقه سرکانی [رأس العین] صورت گرفت. کردهای سوریه به‌ مرور توانستند داعش را به عقب برانند و تا حدودی موقعیت نیروهای جهادی را در کردستان سوریه تضعیف کنند. اما داعش، از هر فرصت و امکانی برای تشدید حملاتش استفاده کرد. در این میان علاوه بر نیروهای نظامی دو طرف، شمار زیادی از غیرنظامیان کرد نیز هدف حملات داعش قرار گرفتند. همچنین به گزارش دیدبان حقوق بشر سوریه، در یکی از آخرین اقدامات نیروهای دولت اسلامی عراق و شام علیه غیرنظامیان کرد، ۱۵۰ دانش‌آموز کرد توسط این گروه اسلام‌گرای افراطی ربوده شدند. هنوز از سرنوشت آن‌ها خبری در دست نیست.پرسش این است: چرا داعش به کردها حمله می‌کند؟ در واقع دلیل مشخص این حملات، همپوشانی دو سیستم بود. از یک سو داعش به دنبال ایجاد خلافت اسلامی در بخش‌هایی از خاک سوریه بوده و از سوی دیگر، بخش‌هایی از مناطقی که در قلمرو «خلافت اسلامی» داعش باید می‌بودند، جزو قلمرو طبیعی کردستان سوریه هستند. به عبارتی داعش با نیروهایی می‌جنگند که ساکن شهر و منطقه خود هستند. برخلاف نیروهای جهادی که اعضای آن عمدتاً از کشورهای دور و نزدیک منطقه به سوریه گسیل شده‌اند.*نیروهای داعش و «یگان‌های مدافع خلق» در ابتدا از لحاظ تجهیزات و امکانات نظامی در یک سطح بودند. هرچند به نظر می‌رسد نیروهای نظامی کرد، از لحاظ نظامی، سازمان‌یافته تر و منسجم‌تر عمل کرده‌اند. اما این معادله در یک ماه گذشته تغییر کرد. داعش، بعد از تسخیر موصل، هم از لحاظ مالی و هم تجهیزات نظامی، به‌مراتب قدرتمند شد.*نیروهای داعش و «یگان‌های مدافع خلق» در ابتدا از لحاظ تجهیزات و امکانات نظامی در یک سطح بودند. هرچند به نظر می‌رسد نیروهای نظامی کرد، از لحاظ نظامی، سازمان‌یافته تر و منسجم‌تر عمل کرده‌اند. اما این معادله در یک ماه گذشته تغییر کرد. داعش، بعد از تسخیر موصل، هم از لحاظ مالی و هم تجهیزات نظامی، به‌مراتب قدرتمند شد. اگر تا دیروز تنها با سلاح سبک می‌جنگیدند، این بار صاحب توپخانه و تانک و سلاح‌های سنگین شدند؛ سلاح‌هایی که آن‌ها بعد از فرار ارتش عراق، به غنیمت گرفته بودند. داعش به‌سرعت بخشی از این سلاح‌ها را به جبهه سوریه منتقل کرد. و در اولین اقدام، حملاتش را علیه کردهای سوریه شدت بخشید. تمرکز آن‌ها این بار روی شهر کوبانی بود. شهری پنجاه‌هزار نفر در شمال شرقی سوریه. این بار، نبرد تبدیل به جنگی نابرابر شد. جنگی که هنوز هم در گوشه و کنار کوبانی ادامه دارد و روزانه تلفات انسانی بر جا می‌گذارد.کردهای سوریه، اعلام وضعیت فوق‌العاده کرده‌اند. مقامات سیاسی «کانتون کوبانی» از همه شهروندان بالای ۱۸ سال درخواست کرده‌اند برای جلوگیری از سقوط شهر، به «یگان‌های مدافع خلق» ملحق شوند. دراین‌بین حتی شمار قابل‌توجهی از سالمندان نیز برای دفاع از شهرشان دست به اسلحه برده‌اند. از سوی دیگر، صدها تن از کردهای ترکیه با عبور از مرز، خود را به کوبانی رسانده‌اند تا با ملحق شدن به کردهای سوریه، از سقوط این شهر جلوگیری کنند.

تضاد ایدئولوژیک کردها و داعش

جدال کردها و داعش تنها بر سر جغرافیا یا قلمرو سیاسی نیست. این دو نیرو از لحاظ ایدئولوژیک هم دو پارادایم کاملاً متضاد را دنبال می‌کنند. داعش یک گروه بنیادگرای افراطی است که به آزادی زنان عقیده ای ندارد. محدودیت‌های افراطی برایشان ایجاد می‌کند. آن‌سوتر به پلورالیسم و دموکراسی و مفاهیمی که ارزش‌های دنیای مدرن هستند نیز باورمند نیست. به علاوه در دو سال گذشته نشان داده‌اند که خشونت آن‌ها هیچ حدومرزی نمی‌شناسد.*کردهای سوریه این نگرانی را مطرح می‌کنند که از یک سو به دلیل درگیری‌های نظامی گسترده با داعش و از سوی دیگر به دلیل تضاد ایدئولوژیکی که با این جریان دارند، در صورت از دست دادن کوبانی، مردم این شهر با خطر کشتار دسته‌جمعی مواجه خواهند بود. آن چیزی که از دید کردهای سوریه به این نگرانی بیشتر دامن می‌زند، سکوت و بی‌تفاوتی بین‌المللی نسبت به رویدادهای اخیر کوبانی است."*آن طرف تر اما کردهای سوریه یک نیروی سکولار هستند. «برابری جنسیتی» یکی از ارزش‌های پررنگ در جامعه کردستان سوریه است. حدود نیمی از نیروهای نظامی کردها را زنان تشکیل می‌دهند. زنانی که بارها تاکید کرده‌اند مطالباتشان را موکول به فرداها نخواهند کرد و همزمان با دفاع از شهر و سرزمینشان برای آزادی جنسیتی نیز مبارزه می‌کنند. در کردستان سوریه ازدواج دختران زیر ۱۸ سال ممنوع است. به علاوه اینکه سربازگیری از افراد زیر ۱۸ سال غیرقانونی است. به علاوه کردهای سوریه، در سیستم سیاسی خود، اقلیت‌های دیگری همچون آشوری‌ها و مسیحیان را هم مشارکت داده‌اند. کردهای سوریه می‌گویند به دنبال ایجاد سیستمی هستند که حقوق و آزادی‌های خودشان و اقلیت‌های دیگر آن منطقه را در چهارچوب سوریه تضمین کند. مطالباتی که چندین دهه است که با انکار و نادیده گرفته شدن روبرو بوده است.از همین روست که کردهای سوریه این نگرانی را مطرح می‌کنند که از یک سو به دلیل درگیری‌های نظامی گسترده با داعش و از سوی دیگر به دلیل تضاد ایدئولوژیکی که با این جریان دارند، در صورت از دست دادن کوبانی، مردم این شهر با خطر کشتار دسته‌جمعی مواجه خواهند بود. آن چیزی که از دید کردهای سوریه به این نگرانی بیشتر دامن می‌زند، سکوت و بی‌تفاوتی بین‌المللی نسبت به رویدادهای اخیر کوبانی است.

26/07/2014