مهرداد فرهمند بی بی سی

 نیروهای دولت اسلامی عراق و شام (داعش) برخی روستاهای اطراف  شهر کردنشین کوبانی (عین العرب) را در سوریه تصرف کرده و در حال پیشروی بسوی این شهرند. همزمان فعالان کرد در شبکه های اجتماعی و رسانه ها کارزاری تبلیغاتی برای جلب توجه به کوبانی راه انداخته و هشدار داده اند که فاجعه ای انسانی در راه است و جنگ در غزه نباید چشمها را به روی «غزه دیگری» که در خاورمیانه در شرف شکلگیری است ببندد. کوبانی شهری است که درست بر مرز ترکیه و سوریه قرار گرفته و بخشی از آن در خاک ترکیه قرار دارد. نام رسمی اش عین العرب است اما همیشه نزد کردها به نام کوبانی شناخته شده است.دو سال پیش این شهر به تصرف نیروهای حزب اتحاد دموکراتیک (پ ی د) درآمد که شاخه سوری حزب کارگران کردستان (پ ک ک) به شمار می رود. بدین ترتیب کوبانی بخشی از اقلیم عملاً خودگردان کرد در شمال شرق سوریه شد و از سه ماه و نیم پیش که این اقلیم به پیروی از الگوی نظام سیاسی سوییس، نظام کنفدراسیون تشکیل داد، کوبانی در کنار عفرین و جزیره، یکی از سه کانتون این اقلیم شد. حاکمان کرد نام کانتون (استانهای سوییس) را بر این سه بخش نهادند،‌ گویی به این قصد که نشان دهند می خواهند کشوری با اوصاف سوییس در خاورمیانه برپا کنند.

اقلیم کردنشین در سوریه بدون جنگ با ارتش دولت مرکزی تشکیل شد و همان دو سال پیش هم گزارش هایی از نوعی توافق پشت پرده میان پ ک ک و دولت سوریه در دست بود که بنابرآن، ارتش از این منطقه عقب نشینی می کرد تا کنترل آن به جای اینکه به دست ارتش آزاد سوریه بیفتد، در دست کردهای وابسته به پ ک ک قرار گیرد. پ ک ک سالیان سال مورد حمایت دولت قرار داشت و عملاً این کشور را پایگاهی برای فعالیتهایش در ترکیه کرده بود.
در این دو سال نه نیروهای کرد سوری با ارتش سوریه درگیر شده اند و نه ارتش سوریه تلاشی برای بازپس گیری مناطق کردنشین به خرج داده است. به جای آن، در این دو سال ارتش سوریه و نیروهای کرد بارها به صورت همزمان با اسلامگرایان مسلح درگیر شده اند.
در این دو سال در حالی که سوریه در آتش جنگ می سوخته، مناطق کردنشینش در آرامشی نسبی زیر سایه دولتی خودگردان به سر برده، اما روابطش با همسایه شرقی اش، دولت خودگردان کردستان عراق تحت تاثیر رقابتهای حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی با حزب کارگران کردستان ترکیه به رهبری عبدالله اوج آلان، پر از افت و خیز و تنش بوده است.
حزب دموکرات کردستان عراق خواستار آن بوده که هوادارانش در اداره کردستان سوریه سهمی مساوی با هواداران پ ک ک داشته باشند و حتی نیروی نظامی جداگانه ای برای خود تشکیل دهند. شاخه سوری پ ک ک این خواسته را رد کرده و در پی آن، مسعود بارزانی حاضر نشده نظام کانتونی برپاشده در کردستان سوریه را پذیرد. تنش میان دو اقلیم کرد بویژه در ماههای اخیر بشدت بالا گرفته تا جایی که مسعود بارزانی متهم شده که کردستان سوریه را در محاصره اقتصادی قرار داده است.
پاییز گذشته که مسعود بارزانی به شهر دیاربکر ترکیه رفت تا با نخست وزیر این کشور دیدار کند، صالح مسلم رهبر پ ی د (شاخه سوری پ ک ک)، از توافقی سخن گفت که به گفته او میان مسعود بارزانی و رجب طیب اردوغان علیه کردستان سوریه منعقد شد. در ماههای اخیر هم که کردستان سوریه صحنه چند انفجار انتحاری شد، صالح مسلم علنا مسرور بارزانی فرزند آقای بارزانی را به دست داشتن در این انفجارها و تلاش برای برهم زدن امنیت کردستان سوریه متهم کرد.
اکنون نیز صداهای منتقد از جانب کردستان سوریه علیه مسعود بارزانی اوج گرفته و او متهم شده که با سیاستی که در قبال داعش در پیش گرفته، عملاً به پیشروی داعشیان بسوی کوبانی و بروز فاجعه انسانی در آن یاری می رساند.
سیاست رسمی ریاست اقلیم کردستان عراق در قبال داعش، سیاستی تدافعی است. از آغاز پیشروی داعش در خاک عراق، پیشمرگان کرد تنها برای حفاظت از مناطقی که کردها (چه به عنوان اقلیت و چه اکثریت) در آنها زندگی می کنند علیه داعش وارد عمل شدند و پس از تثبیت مواضع خود در این مناطق، وارد هیچ نوع درگیری با داعش نشدند. با اینکه این سیاست درون اقلیم کردستان هم مورد انتقاد قرار گرفته، آقای بارزانی به عنوان رئیس اقلیم هیچ نشانه ای از اینکه بخواهد تغییری در این سیاست اعمال کند بروز نداده است.
اکنون منتقدان آقای بارزانی در کردستان سوریه می گویند که حتی اگر سیاست او تنها حمایت از مناطق کردنشین هم باشد، باید این سیاست تدافعی را کنار بگذارد و با درگیر کردن نیروهای پیشمرگ علیه داعش در عراق، توان نظامی شان را بکاهد تا نتوانند در جبهه دیگری در سوریه، تهدیدی برای کردها شوند.
اینکه آقای بارزانی با وجود سر و صدایی که بر سر پیشروی داعش بسوی کوبانی برپا شده همچنان بر سیاست خود در عدم گشودن جبهه ای علیه داعش پابرجاست گمانه هایی را در مورد نیت او در ورای این سیاست برانگیخته است.
یکی از گمانه ها این است که هدف او فشار آوردن بر پ ی د برای از میان به در کردن این رقیب است تا آنکه به خواسته خود که مسلط کردن هوادارانش بر کردستان سوریه و تشکیل نیروی نظامی از جانب آنان است جامه عمل بپوشاند.
گمانه دیگری که مطرح می شود، همپیمانی آقای بارزانی و ترکیه در فشار بر پ ی د است. بر اساس این نظریه، ترکیه که روابط نزدیکی با مسعود بارزانی دارد ترجیح می دهد به جای شاخه سوری پ ک ک که تهدیدی برایش به شمار می رود، نیروهای هوادار مسعود بارزانی بر کردستان سوریه مسلط شوند.
صالح مسلم رهبر پ ی د در گفتگویی با شبکه تلویزیونی کردی مد نوچه (ماد خبر) ترکیه را متهم کرده که در هجوم به کوبانی به داعش کمک می کند چرا که به گفته او، موقعیت جغرافیایی کوبانی به گونه ای است که داعش تنها از طریق خاک ترکیه می تواند این تعداد نفرات و سلاح در اطراف این شهر گرد بیاورد.
برای پی بردن به اینکه این موضعگیری آقای مسلم تا چه اندازه از اختلاف میان دو اقلیم کرد در عراق و سوریه حکایت می کند کافی است سخنان او را از سویی در کنار اظهارات غیررسمی و پشت پرده برخی مقامهای بلندپایه عراقی قرار دهیم که می گویند پیشروی داعش در عراق توطئه ای است که ترکیه و عربستان سعودی طرحریزی و با همکاری مسعود بارزانی اجرا کرده اند، و از سوی دیگر در کنار سخنان نوری مالکی نخست وزیر عراق که علنا اربیل را پایگاهی برای داعش قلمداد کرده است.
بدین ترتیب، به نظر می رسد کوبانی برگه ای شده در دست رقیبان سیاسی و سرنوشت آن را بده بستانهای محافل قدرت تعیین می کند، نه کارزار تبلیغاتی آنانی که نگرانند کوبانی زیر گرد و خاک غزه به چشم نیاید.

25/07/2014