کوین کونولی
خبرنگار بخش خاورمیانه‌ی بی بی سی، اربیل، شمال عراق
ترجمه از انگلیسی: سعید ریزوندی
هرجای دنیا که باشید، سرمایه‌گذاری در صنعت پارک‌های تفریحی، جرات و جربزه‌ زیادی می‌خواهد، چراکه همچون ترن هوایی بالا و پایین زیادی دارد. اما پارک "چاڤی لند" در شهر سلیمانیه‌ کُردستان عراق، نشانگر موازنه کاملن چالش‌برانگیزی از ریسک و فرصت است. از یک سو رقابت زیادی بر سر پول باد آورده‌ صنعت گردشگری عراق، دستکم تاکنون، دیده نمی‌شود. از سوی دیگر، خشونت و هرج و مرج دردناک چند دهه‌ اخیر عراق، همچنان ادامه است. بازتاب این مساله در تابلوی نصب شده‌ کنار دروازه‌ پارک که ممنوعیت حمل سلاح به داخل پارک را یادآوری می‌کند، کاملن مشهود است. چاڤی لند اما، دستاورد حیرت‌ انگیزی است. چراغ‌های نئون چرخ و فلکی غول‌آسا و ترن هوایی‌ای سر به فلک کشیده، همچون نگین‌های گرانبهای روی کوسن جواهر فروشی در آسمان سیه‌فام، سوسو می‌زند.

بهشت امن

عراقی‌ها را از شهرهای جنوبی عراق همچون بغداد و بصره به سوی خود می‌کشاند. منطقه‌ کُردنشین شمال عراق  بخاطر برخورداری از ثبات و امنیت بیشتر در مقایسه با سایر مناطق کشور، آرام آرام شهرت و آوازه‌ای به هم زده است.

چنان می‌نماید که کُردهای منطقه در اینجا آرام آرام در تلاش جهت تاسیس دولت- ملت جدیدی باشند که چالشی است برای حدود و ثغور و مرزهایی که در پایان جنگ جهانی اول از سوی قدرت‌های بزرگ ایجاد شده است.

حسن محمد دارنر، مدیرعامل چاوی لند شکی در این باره ندارد. او با افتخار می‌گوید: ''بخش شمالی عراق، کُردستان است. کُردستان امن است. مردم برای تحصیل و تجارت به اینجا می‌آیند.''

وی در پاسخ بی این پرسش که آیا جهان باید از این نیز فراتر برود و کردستان عراق را از لحاظ دیپلماتیک به رسمیت بشناسد یا خیر، با کمال صراحت می‌گوید: '' بله، البته. همین الان باید این کار را بکنند.''

واقعن درست است که هم‌اکنون زمان تحول مجدد در خاورمیانه است اما این تغییر هنوز به سطح لابی‌گری و ملت سازی پس از جنگ جهانی دوم نرسیده است.

کُردها بازنده‌ی این دوران بودند، به‌ویژه به این دلیل که توافق‌ نامه‌ای محرمانه میان بریتانیا و فرانسه موسوم به پیمان سایس‌پیکو، تشکیل کشور مستقل کردستان را مقرر نساخت.

کُردها میان سوریه، ترکیه، ایران و عراق تقسیم شدند؛ همسایگی دیپلماتیکی دشوار و سفت و سخت برای پروراندن رویای ممنوعه‌ تشکیل کشور.

جای هیچ تردیدی نیست که هرج‌ و مرج در عراق معاصر و ناتوانی دولت فدرال در بغداد دور از کردستان، دستکم این فرصت را در اختیار کردهای عراق قرار داد تا در منطقه‌ خود به خودمختاری برسند و بدون سر و صدا آن را به چیزی فراتر از آن برسانند.

خشونت‌های فرقه‌ای در سایر مناطق کشور- مانند انفجار خودروهای بمب‌گذاری شده‌‌ آخر هفته‌ - که ٥٠ کشته برجای گذاشت- نشانگر این ناتوانی است و عزم کُردها را جزم‌تر می‌نماید.

قواعد تازه‌ بازی

سولی اوزل، کارشناس سیاسی ترک این تحلیل را در خصوص اهمیت برهه‌ تاریخی کنونی در خاورمیانه ابراز می‌دارد: '' آنها عملا دولت خود را در شمال عراق دارند و احتمالن منطقه‌ای خودمختار را نیز در سوریه از آن خود خواهند کرد.''

بنابراین کُردها همچون یک ملیت اکنون بار دیگر در عرصه‌ جهانی ظهور پیدا کرده‌اند و دارند سایس‌پیکو را خنثی می‌کنند.''

در عرصه‌ سیاسی چالش‌برانگیز کنونی، گویی همگان در حال فراگیری قواعد بازی جدیدی هستند.

ترکیه، به‌عنوان مثال، چند دهه‌ برای سرکوب شورش مسلح کُردها در داخل مرزهای خود جنگید و به‌عنوان بخشی از جنگی فرهنگی کوشید تا واژه‌ی ''کُرد'' را ممنوع کند و به‌جای آن کلمه‌ مضحک'' ترک کوهستانی'' را بکار می‌برد.

عملیات نظامی ترکها در گذشته شامل تهاجم به کُردستان عراق نیز می‌شد که متهم به فراهم نمودن مکانی امن برای پیکارجویان کُرد [ترکیه] بودند.

ترکیه با خرید نفت و گاز و سرمایه‌گذاری عظیم در روند بازسازی و ساخت‌و ساز سریع کُردستان عراق نیز، مهمترین شریک تجاری کُردهای عراق به‌شمار می‌رود.

روابط دو طرف فعلن خوب است، چراکه هرکدام چیزی دارند که طرف دیگر بدان نیازمند است.

اما تنش اساسی واضحی نیز وجود دارد.

کُردستان یکپارچه؟

بسیاری از کُردها هنوز هم رویای تشکیل سرزمینی را در سر می‌پرورانند که کُردهای ساکن ترکیه، سوریه، ایران و عراق را با هم متحد کند. البته آنقدر واقع‌گرا هستند که تشخیص دهند که این فعلن رویایی دست‌نیافتنی بیش نیست.

حمایت ترکیه از کُردهای عراق تنها زمانی ادامه خواهد یافت که آمال و آرزوی ملت‌سازی فقط محدود به کُردستان عراق باشد.

حکومت اقلیم در اربیل، پایتخت اقلیم، با ورق‌های خود با مهارت تمام بازی می‌کند.

هیمن هورامی از اعضای حزب دموکرات کُردستان، بزرگترین حزب سیاسی کشور می‌گوید مهم برقراری توازن میان این اهداف سیاسی بلندمدت و واقعیات عملی سیاسی کنونی است.

وی در این باره می‌گوید:'' اگر شما از هر کُردی بپرسید که آیا می‌خواهد کُردستانی مستقل داشته باشد، بدون شک جواب مثبت به شما خواهد داد. اما راهبرد کُردستان پیگیری این خواسته به‌صورت مسالمت‌آمیز است. ما نمی‌خواهیم باعث تجزیه‌ عراق شویم.''

البته لازم نیست نابغه‌ سیاسی باشید تا بفهمید که چنین دیدگاهی این امکان را وارد می‌داند که کُردها خوشحال خواهند شد اگر عراق به دلایل دیگر تجزیه شود.

در حال حاضر چنین می‌نماید که کُردستان عراق بر آن باشد که می‌تواند بر روی تاسیس دولت‌-ملتی تازه کار کند به‌شرط آنکه صراحتا اعلام نکند که مشغول چنین کاری است.

کُردستان عراق شماری پناهنده‌ از کشور همسایه سوریه را در خود جای داده که اغلب آنها از کُردهای این کشورند. کُردستان عراق پرچم، سرود ملی و نیروهای مسلح خاص خود را داراست و از همه مهمتر نفت دارد.

 منبع :

سایت خبری_ تحلیلی روز

2/11/2013