رضا تقی زاده
دولت ائتلافی بریتانیا، پیش از داخل شدن ایران در هر نوع سازش موضوعی با غرب پیرامون بخش‌های حساس برنامه اتمی خود و همچنین موافقت با قطع تدریجی کمک‌های نظامی به دولت اسد، عادی‌سازی مناسبات تهران– واشنگتن را گامی سازنده و در جهت تقویت امنیت منطقه‌ای تلقی نمی‌کند. تعیین «کاردار غیرمقیم» به جای گشایش بدون پیش‌شرط سفارت بریتانیا در تهران، نشانه رفتار محتاطانه لندن در رابطه با دولت تازه جمهوری اسلامی است. دولت دیوید کامرون از «ابتکار سیاسی» جک استراو، وزیر خارجه پیشین بریتانیا، برای شرکت در مراسم تحلیف حسن روحانی و توسل به «دیپلماسی خط دوم» برای عادی‌سازی سریع‌تر مناسبات با تهران حمایت نکرد. دیدار وزیران خارجه ایران و بریتانیا در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل دیدار ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا، با جواد ظریف در حاشیه نشست شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک نیز، در زمانی بسیار کوتاه‌تر از وقت دیدار جان کری وزیرخارجه آمریکا، با وزیر خارجه جمهوری اسلامی برگزار شد.
از زمان حمله آذر ماه سال ۹۰ لباس‌شخصی‌ها به سفارت بریتانیا در تهران، که به تعطیل فوری سفارت واخراج تبیهی کادر دیپلماتیک و کلیه کارکنان جمهوری اسلامی از لندن منجر شد، مناسبات سیاسی ایران و بریتانیا به پایین‌ترین سطح ممکن تنزل یافته است. مناسبات تجاری و اقتصادی دو کشور نیز، در مقایسه با ظرفیت‌های موجود، در اندازه‌هایی اندک و بسیار کمتر از مناسبات تجاری ایران با دیگر کشورهای عمده اروپایی ادامه داشته است.
وضعیت انتقالی در تهران
لندن مطمئن نیست که جناح‌های سیاسی در درون جمهوری اسلامی پیرامون عادی‌سازی مناسبات با واشنگتن و لندن، به توافق و اجماع رسیده‌اند. از این لحاظ دادن هر نوع امتیاز به دولت تازه تهران، از جمله حرکت به سوی عادی‌سازی مناسبات سیاسی، را موکول به تغییر روش عملی تهران و ترک رفتارهای چالشی آن ساخته‌اند.
انتظار نمی‌رود که عادی‌سازی روابط تهران با واشنگتن، پیش از سرگیری مناسبات سیاسی عادی مابین تهران و لندن عملی شود. دو کشور بریتانیا و آمریکا دارای مناسبات راهبردی با یکدیگرند، و در رابطه با تهران کم و بیش از سیاست‌های مشابه پیروی می‌کنند.
بریتیش پترولیوم، از جمله شرکت‌های بریتانیایی پیشگام در موضوع تحریم‌های ایران
لندن در اجرای تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران، و اعمال تحریم‌های مشابه از سوی جامعه اروپا، نقش کلیدی و پیش گام داشته است. شبکه بانکی بریتانیا که مهم‌ترین ظزفیت مالی جامعه اروپا محسوب می‌شود، مجموعه بیمه لویدز لندن و همچنین شرکت‌های نفتی بریتانیا، به‌خصوص بی پی، و شل که دارای مالکیت مشترک بریتانیایی هلندی است، هر یک به سهم خود در اعمال تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران سهم مؤثری داشته‌اند.
با وجود قیمت‌های بالای گاز مایع، شرکت بی پی در اجرای تحریم‌های یک‌جانبه، حتی طرح بهره‌برداری از میدان مشترک گازی در دریای شمال با ایران را به حال تعطیل در آورد.
در جمع کشورهای موسوم به ۱+۵، سیاست‌های بریتانیا نسبت به ایران، با واشنگتن همسوتر از سایرین و در جهاتی حتی سختگیرانه‌تر از آن بوده است. قطعنامه‌های تنبیهی شورای امنیت علیه ایران اغلب توسط هیئت نمایندگی بریتانیا تنظیم و پس از مشورت با آمریکا پیشنهاد شده‌اند. از این لحاظ بریتانیا در به نتیجه رسیدن تلاش‌های تهران برای عادی‌سازی محتمل مناسبات با آمریکا دارای نقشی کلیدی است.
لندن سیاست داخلی ایران را بعد از بروی کار آمدن دولت روحانی در وضعیت انتقالی ارزیابی می‌کند. از این لحاظ، و تا رسیدن به ثبات نسبی، کمترین تعجیل در از سر گرفتن مناسبات کامل با تهران، از جمله تجدید خدمات کنسولی، نخواهد داشت.
مخالفت با لغو تحریم‌ها
در مورد لغو احتمالی پاره‌ای از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا علیه ایران، که تهران به حصول توافق پیرامون آن با دولت آمریکا علاقه‌مند است، مقاومت و مخالفت دولت بریتانیا کمتر از کنگره آمریکا نخواهد بود.
دولت بریتانیا محتاطانه به دولت اوباما هشدار می‌دهد که به جای تعجیل در دادن امتیازهای سیاسی و یا اقتصادی به دولت تازه تهران، تا دست یافتن به نتایج موضوعی و لمسی در مذاکرات اتمی و تغییر روش ایران در قبال سوریه تنها به تقویت بخش‌های تبلیغاتی کمک به دولت روحانی، از جمله مبادلات ورزشی و ادامه چهره‌سازی مثبت از او در رسانه‌ها، بسنده کند.
بریتانیا، احتمالاً شریک راهبردی خود آمریکا را در گشودن باب مناسبات عادی با تهران، به صبوری و رعایت احتیاط دعوت خواهد کرد.
بریتانیا، احتمالاً شریک راهبردی خود آمریکا را در گشودن باب مناسبات عادی با تهران، به صبوری و رعایت احتیاط دعوت خواهد کرد.
دولت بریتانیا به دولت اوباما یادآور خواهد شد که حتی در صورت عبور سیاست داخلی جمهوری اسلامی از وضعیت انتقالی کنونی، داخل شدن دوباره در وضعیت افراطی همیشه امکان‌پذیر خواهد بود، به این معنی که مفهوم گشایش احتمالی نمایندگی سیاسی «شیطان بزرگ» در تهران، گشوده ماندن همیشگی و برخورداری آن از مصونیت‌های متعارف دیپلماتیک نیست!
در آذرماه سال ۹۰ خبرگزاری فارس، منسوب به سپاه پاسداران، در رابطه با حمله لباس‌شخصی‌ها به سفارت بریتانیا در تهران نوشت: « دانشجویان معترض به سیاست‌های ضد ایرانی انگلیس که خود را "شورای متحصنین لانه فتنه‌گری روباه پیر" نامیده‌اند، در آخرین بیانیه خود با ناکافی خواندن مصوبه کاهش روابط با رژیم انگلیس خواستار قطع کامل مناسبات ایران با این رژیم شدند».
در همان گزارش آمده است: «دانشجویان انقلابی بارها و بارها در ایام فتنه قصد تسخیر این لانه فتنه‌گری را داشته‌اند و این دستگاه‌های انتظامی بوده‌اند که مانع از این اقدام شده‌اند. اما این بار مقاومت این نیروها هم مانع از خشم انقلابی دانشجویان نشد و این پرچم ابی‌عبدالله الحسین است که امروز و همزمان با ایام محرم به جای پرچم کشور انگلستان و در سفارت این کشور به اهتزار در آمده است... و انگلیس باید منتظر اقدامات بعدی باشد. ما دانشجویان تسخیرکننده لانه فتنه‌گری روباه پیر اقدام اخیر مجلس در کاهش رابطه با انگلیس را به هیچ وجه متناسب با دشمنی‌های انگلیس نمی‌دانیم و خواهان قطع رابطه کامل با این دولت خبیث هستیم و اعلام می‌کنیم از مطالبات به حق خود کوتاه نخواهیم آمد».
با در نظر داشتن این تجربه‌ها، بریتانیا تغییر دولت در تهران را در اندازه واقعی آن و تنها حد تغییر دولت ارزیابی می‌کند و نه تغییر در مجموعه نظام حاکم بر ایران. از چنین دیدگاه محتاطانه‌ای است که بریتانیا، شریک راهبردی خود آمریکا را در گشودن باب مناسبات عادی با تهران، تا کسب اطمینان خاطر از تغییر در رفتارهای جمهوری اسلامی، به صبوری و رعایت احتیاط دعوت خواهد کرد.
14/10/2013
