بهزاد خوشحالی
٢١سپتامبر ٢٠١٣ یکی از روزهای درخشان برای ملتی است که اکنون می‌توان به جرأت ادعا کرد یکی از دمکراتیک‌ترین حوزه‌های سیاسی در منطقه‌ی خاورمیانه باشد. روزی که شاید بیش از یک موفقیت برای حزب پیروز و نامزدهای راه یافته به پارلمان، یک پیروزی عمده برای "آزادی"، "دمکراسی" و "ملت کُرد" در یک بخش از کُردستان است. اما چرا می‌توان گفت انتخابات کُردستان، نمود روشن یک انتخابات دمکراتیک در بالاترین سطوح است؟ ابتدا به بررسی یکی از نظریه‌ها در مورد ویژگی‌های انتخابات دمکراتیک می‌پردازیم و در ادامه، با نشان دادن برخی شواهد قطعی، نشان خواهیم داد آنچه در انتخابات سپتامبر ٢٠١٣ کُردستان گذشت انتخاباتی است دمکراتیک و البته قابل اتکا و اعتماد که حتی می‌تواند به نمونه‌ای بسیار خوب برای کشورهای همسایه و منطقه تبدیل و نیز الگویی فراگیر و قابل تعمیم برای حکومت‌ها و کشورهایی باشد که خود را برای گذار به دمکراسی آماده می‌کنند و یا کوشندگان سیاسی مخالف، در تلاش برای عبور از حاکمیت‌های غیردمکراتیک کنونی و تعریف مدلی برای یک آینده‌ی کشور خود هستند.
ویژگی‌های انتخابات دمکراتیک
یک انتخابات دمکراتیک، دستکم از ٧ ویژگی برخوردار است:
- آزاد باشد (یعنی افراد، گروه‌ها، نهادها و احزاب سیاسی با گرایش‌های مختلف بدون ضرورت گذر از یک فیلترینگ خاص، بتوانند فعالیت و مشارکت کنند)
- سالم باشد(ننتیجه‌ی انتخابات با آراء ریخته شده به صندوق‌ها یکی باشد)
- عادلانه برگزار شود (شرایط و فرصت‌های برابر برای تبلیغ به همه‌ی نامزدها داده شود)
- یک نهاد ناظر بی‌طرف از ابتدا تا انتها بر پروسه‌ی انتخابات نظارت کامل داشته باشد.
- حق رأی عمومی وجود داشته باشد.
- انتخابات به صورت متناوب و منظم برگزار شود.
اکنون به برخی از شواهد در انتخابات ٢١ سپتامبر ٢٠١٣ اشاره می‌کنیم که در آن، نامزدهای تمامی احزاب کُردستانی برای دستیابی به کرسی‌های پارلمان رقابت کردند.
پیش از ارائه‌ی شواهد، باید به برخی آمار اشاره شود:
- سن قانونی حق رأی، ١٨ سال تمام
- جمعیت تقریبی واجدان حق رأی ٢٧٠٠٠٠٠ تا ٢٨٠٠٠٠٠ نفر
- تناوب انتخابات ٤ سال یک بار
- تعداد کرسی‌های پارلمان١١١رأی(از این تعداد، ١١ کرسی مربوط و
متعلق به اقلیت‌های ملی و مذهبی ساکن کُردستان نظیر ترکمن‌ها،
آسوری‌ها، کلدانی‌ها و....است)
- به طور تقریبی، به ازای هر١٨٠٠٠ نفر از جمعیت، یک کرسی تعریف می‌شود(مهمترین استثنا در این مورد، اقلیت‌های ملی و مذهبی هستند که با هر تعداد رأی، می‌توانند نماینده‌ی اقلیت متبوع خود شوند).
مشاهدات
- همگرایی و هم آوایی همه‌ی نیروهای سیاسی بر پایه‌ی قانون و حضور و مشارکت احزاب راست، چپ، میانه و رفرم‌خواه
- فراحزبی، فرا سازمانی و مدنی بودن پروسه‌ی انتخابات با رویکرد ملی اندیشی (وحدت در عین کثرت)
- غلبه‌ی گفتمان‌های سیاسی دمکراتیک در میان مام نیروها و نهادها
- انجام انتخابات به صورت کاملاً آزاد و منصفانه براساس معیارها و موازین بین‌المللی
- تبدیل شدن موضوع انتخابات به یک گفتگوی ملی و عدم احساس گسل‌ها و تنش‌های سیاسی و اجتماعی
- تفاهم و توافق تمامی گروه‌ها و نهادهای سیاسی در جهت احترام به قانون، مدارای سیاسی و پذیرش نتیجه‌ی انتخابات
- فقدان خشونت، تبلیغ خشونت و برنامه‌ریزی سازمان یافته‌ی فراقانونی و غیرمشروع به منظور جذب آرای بیشتر
- فقدان هرگونه تبعیض جنسیتی، آیینی و عقیدتی در قانون انتخابات
فقدان هرگونه انحصار گفتمانی علیرغم دایره‌ی گسترده‌ی قدرت و نفوذ نزد دو حزب حاکم (اتحادیه ی میهنی و حزب دمکرات کردستان)
- انتخاب هیأت مستقل نظارت بر انتخابات بدون قایل شدن هرگونه اختیارات قانونی یا دریچه‌های نفوذ برای تأثیرگذاری بر نتایج
- حضور گسترده‌ی هیأت‌های سیاسی و حقوقی از کشورهای مختلف جهان به عنوان "ناظران انتخابات"
- برتری گفتمانی شامل نظریه، تبیین، تحلیل و تبلیغ در تمامی مراحل پروسه‌ای که در نهایت به حضور مردم در پای صندوق‌ها منجر شد
- وجود و احساس برنامه‌ریزی و انسجام در احزابی که مصمم به شرکت در انتخابات بودند
- موفقیت درخشان رهبران و نامزدهای انتخاباتی در جلب افکار عمومی مردم
- آزادی روزنامه‌ها، مطبوعات و رسانه‌ها در نقد یا تبلیغ یک جریان، فرد و یا یک نهاد خاص و به عبارتی"آزادی رسانه‌ای"
- تا ساعت نوشتن یادداشت، بیش از ٨٠ درصد از واجدان حق رأی در انتخابات شرکت کرده‌اند
- پس از اعلام اولیه‌ی آرا، احزاب پیروز با حضور در خیابان‌ها و میادین اصلی شهرها به جشن و پایکوبی پرداختند
- رهبران احزاب پیروز و احزابی که به موفقیت دست نیافته‌اند در نخستین ساعات اعلام اولیه‌ی نتایج، با حضور در تلویزیون و همچنین در خیابان‌ها، طرفداران خود را به رعایت نظم و حفظ آرامش و پرهیز از هرگونه "عدم رواداری" و احترام کامل به قانون فراخواندند.
برخی کاستی‌ها
- استاندارد نبودن برخی مفاهیم
- مشاهده‌ی برخی بلندپروازی‌ها در برنامه‌ی رسمی برخی احزاب
- مشاهده‌ی برخی اغراق گویی‌ها در برنامه‌های تبلیغاتی نامزدها
- عدم استفاده از روش‌های مدرن در تیلیغات و رسانه و استفاده‌ی نسبتاً کم از شبکه‌های اجتماعی
- محرومیت استان‌های کرکوک دیاله و همچنین منطقه‌ی "شنگار" از انتخابات به دلیل تداوم اختلافات دولت مرکزی با حکومت اقلیم(این استان‌ها مجموعاً بین ٣٣تا٣٨درصد جمعیت کُردهای ساکن در عراق را تشکیل می‌دهند و با وجود تلاش‌های بسیار، به دلیل موانع قانونی و همچنین اجرایی هنوز نتوانسته‌اند به حفرافیای اقلیم کُردستان بپیوندند)
- مشاهده‌ی برخی رفتارهای غیراخلاقی و توهین‌آمیز سازماندهی شده از سوی برخی کانال‌های تلویزیونی تحت نفوذ احزاب علیه یکدیگر
- عدم تمدید ساعت انتخابات برای رأی دهندگانی که به هر دلیل نتوانستند تا ساعت١٧روز٢١سپتامبر ٢٠١٣رأی خود را به صندوق بیاندازند
- وقوع چند مورد بسیار کم از خشونت علیه خبرنگاران و شهروندان در مقاطعی خاص از پروسه‌ی انتخابات
براساس آنچه در ابتدای بحث به عنوان ویژگی‌های یک انتخابات دمکراتیک گفته شد می‌توان به این قناعت بسیار با اهمیت دست یافت که "گذار به دمکراسی" منطقه‌ی "اقلیم کُردستان" در عراق، اکنون تحقق یافته است و با خروج دو حزب عمده‌ی "اتحادیه‌ی میهنی کُردستان" و "حزب دمکرات کُردستان" از "هم پیمانی" ١٠ ساله، و مشارکت هر یک از این دو حزب در انتخابات به صورت مستقل و در قالب "لیست جداگانه"، این منطقه از خاورمیانه، حرکت خود به سوی نهادینه شدن و درونی‌سازی دمکراسی را با شتاب قابل قبول آغاز کرده است. حرکتی که شاید در نهایت، به یک نقطه‌ی شروع خوب برای تعریف یک "دمکراسی خاورمیانه‌ای" و به الگویی برای گذار کشورهای غیردمکراتیک منطقه به مردم سالاری تبدیل شود....
23/09/2013
