حسن روحانی، روز سه‌شنبه ۲۵ تير، خواستار «عبور از مشکلات و اختلافات» در ايران شد و گفت: «آنها که آماده بازگشت هستند راهشان را تسهيل کنيم، چون توبه برای همه است.» اين سخنان تنها سه روز پس از آن بيان شد که يد‌الله جوانی٬ مشاور عالی نماينده ولی فقيه در سپاه گفت که ورود آقای روحانی به موضوع رفع حصر ميرحسين موسوی٬ مهدی کروبی و آزادی زندانيان سياسی می‌تواند وی را دچار «مشکل» کند.آقای جوانی توضيح داد که طرح مسائلی از قبيل رفع حصر و يا آزادی کسانی که در سال۸۸ به زندان رفتند، «مغاير با شعار اعتدال‌گرايی و قانون‌گرايی» است؛ شعارهايی که محورهای اصلی تبليغاتی رئيس جمهور منتخب بودند. آزادی رهبران جنبش سبز و زندانيان سياسی، يکی از وعده‌های اصلی حسن روحانی، رئيس جمهور منتخب ايران در تبليغات انتخاباتی‌اش بود.
اين در حالی است که آقای روحانی پس از آنکه قول داد در صورت پيروزی در انتخابات، شرايطی را فراهم می‌کند که ظرف مدت يک سال، هم آنهايی که در حصر هستند و هم کسانی که به دنبال وقايع و اعتراضات سال ۸۸ زندانی شده‌اند آزاد شوند، توانست حمايت نيروهای اصلاح‌طلب و بخش زيادی از جنبش سبز را به خود جلب کند. حالا اما رئيس جمهور منتخب، سخنانی را بيان می‌کند که شايد خيلی‌ها انتظارش را نداشتند.
بازگشت به قبل از ۸۸
عبدالرضا تاجيک، روزنامه‌نگار در پاريس معتقد نيست که حسن روحانی به دنبال «توبه گرفتن» از ميرحسين موسوی، مهدی کروبی و زهرا رهنورد باشد که از سال ۱۳۸۹ بدون برگزاری دادگاه در حبس خانگی قرار گرفته‌اند. او اعتقاد دارد که منظور رئيس جمهور منتخب از اين سخنان اصلا رهبران جنبش سبز نبوده است. آقای تاجيک به راديو فردا می‌گويد: «روحانی نه موسوی است، نه خاتمی. او نگاه سياسی خاص خود را دارد اما دنبال اين است که با بازگرداندن فضا به قبل از سال ۸۸ مسائل موجود را از جمله درباره زندانيان سياسی و رهبران جنبش سبز حل کند.» اما مهرداد درويش‌پور، استاد جامعه شناسی دانشگاه استکهلم معتقد است که منظور حسن روحانی «آشکارا» رهبران جنبش سبز بوده است. آقای درويش‌پور با متهم کردن رئيس جمهور منتخب به «خلف وعده» و «تحقير جنبش سبز» به راديو فردا می‌گويد: «ما فکر می‌کرديم افرادی مانند آقای روحانی قبل از انتخابات يک چيز بگويند و بعد از انتخابات چيز ديگر، اما چنين خلف وعده‌ای در گام‌های نخست اصلا پذيرفتنی نيست.»
او معتقد است بسياری از مردم برای اين به آقای روحانی رأی ندادند که او «خواسته‌های ولی فقيه» را دنبال کند زيرا به اعتقاد آقای درويش‌پور، آخرين سخنان رئيس جمهور منتخب، اگرچه «ژستی آزادی جويانه» داشت اما با هدف «تمکين مردم به نظر نظام» بيان شده نه «تمکين نظام به خواست مردم.»
زمانی برای اغماض از منازعه
به دنبال اعتراض ميرحسين موسوی و مهدی کروبی، دو نامزد دوره دهم انتخابات رياست جمهوری در سال ۸۸ و هواداران آنها به پيروزی محمود احمدی‌نژاد بر مبنای نتايج اعلام شده، شمار زيادی از فعالان سياسی، مدنی و روزنامه نگار به همراه اين دو کانديدا بازداشت و زندانی شدند. بسياری از آنها تاکنون در زندان به سر می‌برند. مرتضی کاظميان، روزنامه‌نگار و فعال ملی – مذهبی، معتقد است «سقف مطالبات دموکراسی خواهان از حسن روحانی بايد واقع‌بينانه و تعديل‌شده باشد.» او با يادآوری اينکه «روحانی نه کانديدای جنبش سبز بود و نه حتی نامزد ايده‌آل اصلاح‌طلبان» به راديو فردا می‌گويد: «فراموش نکنيم آقای روحانی منتخب و نماينده رهبر جمهوری اسلامی در شورای عالی امنيت ملی و منتصب آيت‌الله خامنه‌ای در مجمع تشخيص مصلحت نظام است. او با اين ويژگی‌های امنيتی و سياسی و به عنوان رئيس جمهور منتخب تلاش می‌کند راهی برای بازگشت کسانی که به تعبير او از نظام خارج شده‌اند، باز کند.»
آقای کاظميان، رياست جمهوری حسن روحانی را يک «مصالحه نانوشته» ميان جامعه و حکومت توصيف و ابراز اميدواری می‌کند اين مصالحه «با اغماض دو سوی منازعه ۸۸ به بهترين شکل باعث گذار ايران به دموکراسی بشود.»
اين روزنامه‌نگار ملی – مذهبی در عين حال اميدوار است که «نگاه» حسن روحانی اين نباشد که «کسانی که به انتخابات ۸۸ اعتراض داشتند و هزينه دادند، عليه نظام برخاستند.»
به اعتقاد مرتضی کاظميان، رهبران جنبش سبز و بخش زيادی از معترضان «برای تحقق مطالبات دموکراتيک در چارچوب قانون اساسی عمل کرده‌اند و اينها بودند که هدف سرکوب خشونت بار حاکميت قرار گرفتند.»
درخواست برای توبه
دو روز بعد از سخنان حسن روحانی درباره «توبه»، حبيب‌الله عسگراولادی، عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی که در ماه‌های اخير چند بار تأکيد کرده ميرحسين موسوی و مهدی کروبی را «فتنه‌گر» نمی‌داند، از آنها خواست «توبه» کنند. آقای عسگراولادی البته گفت که اين خواسته را به عنوان «يک برادر» مطرح می‌کند: «از ميرحسين موسوی و حجت الاسلام کروبی درخواست دارم از ماه رمضان که ماه توبه و بازگشت است نهايت استفاده را داشته باشند و نسبت به امام و رهبری و نظام يک شرايطی را ايجاد کنند که در شب‌های قدر اين آرامشی که برای ملت پديد آمده را با دعا به جانب کمال ببرند.»
به گفته جواد کريمی قدوسی، عضو کميسيون امنيت ملی و سياست خارجی مجلس، رهبر جمهوری اسلامی در «جلسه‌ای» گفته «اگر اين افراد توبه هم کنند توبه آنها پذيرفته نيست.»
حميد رسايی، از ديگر نمايندگان مجلس هم گفته بود که آيت‌الله خامنه‌ای در آخرين ديدار با اعضای مجلس هشتم «صراحتا» تأکيد کرده بود «توبه سران فتنه پذيرفتنی نيست؛ چرا که هزينه‌هايی که آنها به نظام تحميل کردند، هزينه‌ای نيست که با عذرخواهی جبران شود.»
اين اظهارات در آن هنگام واکنشی بود به سخنان تعدادی ديگر از مسئولان ارشد جهوری اسلامی مانند علی لاريجانی، رئيس مجلس و کاظم صديقی، امام جمعه تهران بيان شده باشد که خواستار «توبه» رهبران جنبش سبز برای بازگشت آنها به جامعه شده بودند.
حسين شريعتمداری، نماينده ولی فقيه در مؤسسه و مديرمسئول روزنامه کيهان هم در اين باره نوشته بود: «توبه آنان [ميرحسين موسوی و مهدی کروبی] به رابطه ميان آنها و خدای عزوجل مربوط است و مانع از مجازات و مکافات آنان به جرم جناياتی که مرتکب شده‌اند نيست.»
ميانجی‌گری
آقای درويش‌پور می‌گويد اين نخستين بار نيست که رهبر جمهوری اسلامی و حاميانش، خواستار «توبه» رهبران جنبش سبز می‌شوند و حسن روحانی در واقع همان حرفی را زده که مسئولان حکومتی مدتهاست آن را بيان می‌کنند. مهرداد درويش‌پور و مرتضی کاظميان هر دو معتقد هستند که حسن روحانی نقشی «ميانجی‌گرانه» و «بينابينی» در نزاع ميان جامعه و حکومت را بر عهده گرفته است اما درباره موفقيت او در ايفای اين نقش ترديد دارند.
آقای درويش‌پور می‌گويد: «ميانجی‌ها در هيچ کجای دنيا، تحقير يک طرف يک اختلاف يا نزاع را راه درست ميانجی‌گری نمی‌دانند و آقای روحانی با سخنان اخيرش جنبش سبز و رهبران نمادين آن را تحقير کرده است.»
به گفته استاد جامعه شناسی دانشگاه استکهلم، اگر رئيس جمهور منتخب می‌خواهد «نمادی از برد – برد در بازی نظام و جامعه» باشد، بايد بداند «هر گامی که به طرف رهبری بردارد فاصله‌اش با مردم بيشتر می شود و هر گامی که به مردم نزديک شود، فاصله‌اش با اقتدارگرايان و آقای خامنه‌ای بيشتر خواهد شد.»
چانه‌زن خوب، بدون فشار از پايين
سعيد حجاريان که از او به عنوان يکی از تئوريسين‌های جناح اصلاح‌طلب نام برده می‌شود، اخيرا در مصاحبه‌ای گفته که «ايستادگی» حسن روحانی بر اهداف و برنامه‌های اعلامی‌اش به «انسجام و توان پايگاه اجتماعی دولت آينده» بستگی دارد. آقای حجاريان گفته «روحانی بايد بداند آرای او متعلق به هاشمی و خاتمی بوده» و افزوده که « البته روحانی چانه‌زن خوبی است اما مشکل او به اين برمی‌گردد که ابزار‌های فشار از پايين را در اختيار ندارد.»
مرتضی کاظميان می‌گويد: «اين انتظار از آقای روحانی هست که وقتی بخش بزرگی از حاميان جنبش سبز از ايشان حمايت کردند، به مطالبات آنها توجه کند.» به گفته اين روزنامه‌نگار ملی – مذهبی، موفقيت رئيس جمهور منتخب در دولت، بدون جلب نظر اين بخش از جامعه «غير ممکن» است. آقای کاظميان تأکيد می‌کند: «نه موسوی نه کروبی و نه جنبش سبز خودشان را در اين موقعيت نمی‌بينند که بخواهند برای بازگشت به نظام و ادامه پيگيری مطالبات دموکراتيک خود که همان مطالبات دموکراتيک جامعه است، توبه کنند.»
روزنامه کيهان، روز ۵ ارديبهشت ۱۳۸۹ با استناد به «اخبار موثق» نوشته بود «يکی از سران فتنه قصد دارد توبه کند.» حدود سه سال از آن «خبر موثق» می‌گذرد و اين اتفاق هنوز رخ نداده است.
21/07/2013
