با گذشت سه سال از بحران مناسبات ترکيه و اسرائيل، با ميانجيگری باراک اوباما رييس جمهوری آمريکا، نخست وزيران اين دوکشور روز آدينه دوم فروردين، بيست و دوم مارس، با انجام يک مکالمه تلفنی، پايان تنش و ازسرگيری مناسبات کامل ديپلماتيک را اعلام کردند.
باراک اوباما رييس جمهوری آمريکا که از چهارشنبه سی ام اسفند تا شامگاه دوم فروردين در نخستين سفر رسمی خود به اسرائيل بود، دقايقی پيش از ترک اورشليم به سوی اردن، خبرگفت وگوی تلفنی موفقيت آميز ميان نخست وزيران اسرائيل و ترکيه را تاييد کرد.
ناظران می گويند که ازسرگيری مناسبات دوستانه اسرائيل و ترکيه که تا پيش از بحران سه سال قبل، همپيمان نظامی و امنيتی و ياوران مهم منطقه ای يکديگر محسوب بودند، بزرگترين دستآورد فوری سفر باراک اوباما به اسرائيل است.
به گفته باراک اوباما، بنيامين نتانياهو نخست وزير اسرائيل و رجب طيب اردوغان همتای ترکيه ای وی در تماس تلفنی خود، با تاکيد بر پشت سرگذاشتن بحران سه سال اخير، گفتند که رو به آينده دوخته اند.
گزارشهای رسانه های اسرائيل تاکيد دارد که بنيامين نتانياهو برخی نابخرديها در عملکرد نيروهای نظامی کشورش در برخورد بهار سه سال پيش با سرنشينان کشتی ترکيه ای «ماوی مرمره» را پذيرفت و بخاطر آن پوزش خواست و دربرابر، رجب طيب اردوغان با پذيرش اين پوزشخواهی، اعلام کرد که ترکيه از تعقيب قضايی نيروهای ارتش اسرائيل و فرماندهان آنها در دادگاههای ترکيه و جهان عدول می کند.
ترکيه از درخواست خود برای رفع حصر غزه نيز دست کشيد.
نخست وزيران اسرائيل و ترکيه در اين مکالمه تلفنی که با حضور باراک اوباما در کنار بنيامين نتانياهو در هتل «کينگ ديويد»، محل اقامت رييس جمهوری آمريکا در اورشليم با دفتر نخست وزيری ترکيه در آنکارا صورت گرفت، موافقت کردند که سفيران خود را سريعاً به کشور مقابل بازگردانند تا مناسبات به سطح کامل بازگردد.
مکالمه تلفنی نتانياهو- اردوغان در جريان سومين نشست کاری نخست وزير اسرائيل و رييس جمهوری آمريکا صورت گرفت. قرار بود اين نشست ظهر روز جمعه تنها يکساعت طول بکشد اما زمانی که بيش از دوساعت ونيم به درازا کشيد، رسانه های اسرائيل گفتند که ظاهراً سخن از يک تحول مهم است، و بعداً معلوم شد که طولانی شدن اين جلسه بخاطر تماس تلفنی رهبران اسرائيل و ترکيه بوده است.
تلاش برای تجديد مناسبات اسرائيل و ترکيه به سطح پيشين، ماه گذشته در جريان سفر جان کری وزيرخارجه آمريکا به آنکارا شدت گرفت، که او توانست رجب طيب اردوغان را به برداشتن گامی در ارتباط با اسرائيل تشويق کند به گونه ای که آمريکا بتواند اين امر را به عنوان دستآورد مهم سفر اوباما به اسرائيل ارائه کند.
سه سال پيش با حمايت دولت ترکيه يک نهاد اسلامگرای ترکيه ای حامی حماس به نام «اينسانی يارديم وقفی» يک فروند کشتی را با بيش از ششصد سرنشين راهی غزه کرد تا حصر غزه را بشکند.
اسرائيل با اخطاردادن در طول چند روز به اين کشتی که از تلاش برای ورود به آبهای غزه خودداری کند، زمانی که کشتی هنوز در آبهای بين المللی بود، به کشتی حمله کرد و درصدد منحرف کردن مسير آن برآمد.
در آن برخورد خشونت بار نه نفر از سرنشينان کشتی که همگی تابعيت ترکيه را داشتند، کشته شدند.
اين امر به بحرانی بزرگ در مناسبات ترکيه و اسرائيل مبدل شد و ترکيه عملی کردن سه شرط را از اسرائيل درخواست کرد: پوزشخواهی رسمی، پرداخت غرامت به قربانيان، زخمی ها و آسيب ديدگان و رفع حصر غزه. ترکيه اصرارداشت که نيروهای نظامی و آمران سياسی اين رخداد نيز محاکمه شوند.
هرچند ترکيه يک روز پس از آن ماجرا سفيرخود را از تل آويو بيرون برد اما اسرائيل کاردار خود را در آنکارا حفظ کرد ولی ميليونها اسرائيلی سفرهای گردشگری خود را به ترکيه لغو کردند.
با گذشت زمان، نتانياهو که ابتدا همه درخواست های ترکيه را رد می کرد، به مرور زمان حاضر به نشان دادن نوعی نرمش شد اما تاکيد داشت که هيچيک از نيروهای نظامی و مسئولان سياسی اسرائيل نبايد تحت پيگرد قضايی در ترکيه يا دادگاههای جهانی قرار گيرند.
به گزارش رسانه های اسرائيل، بنيامين نتانياهو در مکالمه روز جمعه به همتای ترکيه ای خود گفت، کشته شدن نه شهروند آن کشور اقدامی عامدانه با برنامه قبلی از سوی تکاوران دريايی اسرائيل نبود بلکه ماجراهای ناخواسته بروی عرشه کشتی، وضع را به اين سو کشاند و اسرائيل به خانواده های کشته ها، غرامت خواهد پرداخت.
نتانياهو و اردوغان همچنين موافقت کردند که برای ارتقای سطح زندگی فلسطينی ها درغزه برنامه های مشترکی را عملی کنند.
گفتنی است کشور ترکيه از زمانی که بحران داخلی سوريه شدت گرفت با تاکيد بر لزوم کناررفتن حکومت بشار اسد در سوريه، موجب نزديکی عملی دوباره خود به اسرائيل شد هرچند که اسرائيل صريحاً درمورد پايان حکومت سوريه موضعی نگرفته است.
برخی از ناظران امور اسرائيل و ايران می گويند، تجديد مناسبات کامل ديپلماتيک ترکيه و اسرائيل با تلاشهای مشترک اسرائيل و آمريکا درمقابله با برنامه های هسته ای ايران ارتباط دارد و بويژه حال که ترکيه با سردشدن دوباره روابط خود با ايران هرچه بيشتر به آمريکا و قدرتهای اروپايی نزديک شده است، تمايل خود را به تجديد دوستی گذشته با اسرائيل از طريق تماس تلفنی «دوستانه» رجب طيب اردوغان در مکالمه روز جمعه خود با بنيامين نتانياهو نشان داد.
ناظران امور ايران و اسرائيل می گويند که دستآورد اوباما در تجديد مناسبات کامل اسرائيل و ترکيه زمانی اهميت می يابد که درنظر گرفته شود تنها يک روز قبل از آن، آيت الله علی خامنه ای رهبر ايران، در اظهاراتی بی سابقه در حرم امام رضا گفت «اگر اسرائيل غلطی کند، جمهوری اسلامی ايران تل آويو و حيفا را با خاک يکسان می کند».
باراک اوباما در سخنان مختلف خود در سفربه اسرائيل گفت «هدف آمريکا تنها مهار ايران هسته ای نيست زيرا زمانی که ايران، هسته ای شود به خطری غير قابل مهار مبدل می شود».
اوباما گفت اسرائيل حق دارد براساس ارزيابی های خود عمل کند و نتانياهو نيز گفت که کشورش دفاع از خود را به هيچ کشوری، حتی ابرقدرتی مانند آمريکا که بهترين همپيمان و دوست اسرائيل است، نمی سپارد.
ترکيه از مدتی پيش با استقرار سپردفاعی موشکی آمريکا و ناتو در خاک خود موافقت کرد که ايران نيز از آن ابراز نگرانی کرد. ناظران می گويند اين سپردرترکيه برای زمانی که تنش نظامی احتمالی بين اسرائيل و ايران درگيرد، دردفاع از اسرائيل موثر خواهد بود.
23/03/2013
