ر حالی که برای پنجمین روز درگیریهای نظامی میان ارمنستان و آذربایجان ادامه دارد گزارشها حاکی از گلولهباران شدید میان نیروهای دو طرف است. دو کشور از عقبنشینی خودداری کرده و درخواستهای جامعه بینالمللی برای گفتوگو را رد میکنند. آمریکا، فرانسه و روسیه خواهان توقف درگیریها شدند. اردوغان در واکنش گفت درخواست این کشورها پذیرفتنی نیست. در این چند تن از مسئولان جمهوری اسلامی مواضع جانبدارانه گرفتهاند.
شدیدترین درگیریها بین نیروهای ارمنستان و آذربایجان طی سالهای اخیر بر سر منطقه قرهباغ در روز یکشنبه گذشته شعلهور شد و دهها نفر از دو طرف کشته شدند.
دادستانی عمومی آذربایجان پنجشنبه یکم اکتبر / ۱۰ مهر گفت گلولهباران نیروهای ارمنستان یک غیرنظامی را در شهر «ترتر»، واقع در ۹۰ کیلومتری قرهباغ کشت و به ایستگاه قطار این شهر آسیبهای جدی وارد کرد.
وزارت دفاع آذربایجان هم اعلام کرد که نیروهای این کشور در طول شب گذشته «حملات سنگینی به مواضع نیروهای ارمنستان در سرزمینهای اشغالی» انجام دادند.
خبرگزاری فرانسه گزارش داد، در شهر استپاناکرت (به آذری: خانکندی) در منطقه قرهباغ دو انفجار حوالی نیمهشب هنگام به صدا درآمدن آژیرهای خطر شنیده شد. ساکنان شهر میگویند این حمله توسط هواپیماهای بدون سرنشین صورت گرفت.
مقامات ارمنی در منطقه اوضاع خط مقدم در طول شب را «متشنج» توصیف کردند و گفتند هر دو طرف اقدام به تبادل آتش توپخانه کردند.
آنها گفتند:
«دشمن تلاش کرد تا نیروهای خود را دوباره گرد آورد اما نیروهای ارمنی مانع از این تلاشها شدند.»
مقامات ارمنستان همچنین ادعا کردند که دو روزنامهنگار فرانسوی که برای روزنامه لوموند کار میکردند روز پنجشنبه در جریان گلولهباران نیروهای آذربایجان در شهر مارتونی ارمنستان در غرب منطقه قرهباغ زخمی شدند. دو روزنامهنگار به بیمارستان منتقل شدند.
آذربایجان و ارمنستان ادعا میکنند که در درگیریهای چند روز اخیر خسارتهای سنگینی به نیروهای طرف مقابل وارد کردهاند.
اعلام استقلال قرهباغ از آذربایجان در اوایل دهه ۱۹۹۰ جنگی را در پی داشت که منجر به کشته شدن ۳۰ هزار نفر شد، این منطقه اما هنوز توسط هیچ کشوری از جمله ارمنستان به عنوان منطقهای مستقل بهرسمیت شناخته نشده است.
گفتوگوها برای حل این مناقشه از زمان توافق آتشبس در سال ۱۹۹۴ تاکنون تا حد زیادی متوقف شده است. فرانسه، روسیه و آمریکا بهعنوان «گروه مینسک» برای ایجاد صلح میانجیگری کردهاند، اما آخرین فشارها برای دستیابی به یک توافق صلح در سال ۲۰۱۰ ناکام ماند.
بیانیه مشترک آمریکا، فرانسه و روسیه و مخالفت اردوغان
روز پنجشنبه دونالد ترامپ، امانوئل مکرون و ولادیمیر پوتین رؤسای جمهوری آمریکا، فرانسه و روسیه در بیانیه مشترکی خواستار توقف فوری درگیریها در قرهباغ شدند.
آنها تشدید خشونتها در منطقه قرهباغ را «قاطعانه» محکوم کردند و از رهبران ارمنستان و آذربایجان خواستند که بلافاصله و بدون هیچ قید و شرطی مذاکرات را از سر بگیرند.
در واکنش به این بیانیه، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سخنانی در پارلمان این کشور با مداخله این سه کشور در بحران قرهباغ مخالفت کرد.
اردوغان گفت:
«آمریکا، روسیه و فرانسه این مشکل را ۳۰ سال نادیده گرفتند و اکنون پذیرفتنی نیست که در پی آتشبس باشند.»
بهگفته اردوغان هرگونه آتشبس تنها زمانی عملی خواهد شد که «اشغالگران ارمنی» از قرهباغ عقبنشینی کنند.
ولادیمیر پوتین و امانوئل مکرون، روز چهارشنبه نیز در یک مکالمه تلفنی، خواهان توقف کامل درگیریها در قرهباغ شده و گفته بودند آمادهاند که اقدامات دیپلماتیک را برای کمک به حل منازعات تشدید کنند.
رهبران اتحادیه اروپا نیز در یک اجلاس دو روزه درگیریها در جنوب قفقاز را به بحث گذاشتهاند.
بهرغم فشارهای بینالمللی فزاینده، نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان و الهام علیاوف، رئیس جمهوری آذربایجان هر دو انجام مذاکره را حتی برای توقف درگیریها رد کردهاند.
درگیریهای نظامی میان ارمنستان و آذربایجان این خطر را ایجاد کرده که ترکیه و روسیه نیز وارد آن شوند. ترکیه از آذربایجان حمایت میکند و روسیه از ارمنستان.
ایروان که در ائتلاف نظامی کشورهای شوروی سابق به رهبری مسکو شرکت دارد ترکیه را به اعزام نیرو از شمال سوریه برای تقویت نیروهای آذربایجانی در درگیریها متهم کرده و نگران آن است که اعضای گروههای مسلح از جمله از سوریه و لیبی به این منطقه فرستاده شوند. این ادعاها از سوی آذربایجان رد شده است.
ایروان همچنین در اوایل این هفته اعلام کرد که یک هواپیمای جنگنده افـ۱۶ ترکیه که در پشتیبانی از نیروهای باکو پرواز میکرد، یک فروند هواپیمای جنگی اسیو-۲۵ ارمنستان را سرنگون کرد، اما آنکارا و باکو این ادعا را هم رد کردند.
شبکه الجزیره از پایتخت ارمنستان گزارش داده است که مردم نگران گسترش ابعاد این درگیریهای نظامی و تبدیل آن به یک جنگ تمام عیار هستند.
مواضع جانبدارانه در ایران
جمهوری اسلامی ایران در این میان تلاش کرده مواضع بیطرفانه در مورد درگیریهای قرهباغ بگیرد اما در این مدت برخی از مسئولان و افراد نزدیک به علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، جانبدارانه سخن گفتهاند.
روز گذشته، محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس جمهوری ایران در تماس تلفنی با شاهین مصطفیاوف، معاون نخستوزیر جمهوری آذربایجان ارسال کمک تسلیحاتی ایران به ارمنستان را شایعه خواند و افزود جمهوری اسلامی همواره تمامیت ارضی آذربایجان را بهرسمیت شناخته و به آن احترام گذاشته است و «پایان اشغال» را موجب ثبات در منطقه میداند. «پایان اشغال» همان موضع اردوغان است.
همچنین روز پنجشنبه سیدمحمدعلی آلهاشم، سیدحسن عاملی، علی خاتمی و سیدمهدی قریشی نمایندگان رهبر جمهوری اسلامی به ترتیب در استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل، زنجان و آذربایجان غربی در بیانیهای مشترک قرهباغ را «متعلق به آذربایجان» دانستند. آنها کشتهشدگان جمهوری آذربایجان در درگیریهای اخیر را هم «شهدای ملت بزرگ آذربایجان» نامیدند.
2/10/2020