سازمان دیده‌بان حقوق بشر و ۲۴ مقام و دیپلمات سابق جهان در دو بیانیه جداگانه خواهان کاهش تحریم‌های آمریکا علیه ایران شدند. آن‌ها می‌گویند بر اثر تحریم‌ها توان ایران برای مبارزه با ویروس کرونا کاهش یافته است. دیده‌بان حقوق بشر خواهان استفاده از بودجه نهادهای تحت نظارت مستقیم رهبر جمهوری اسلامی در مبارزه با کرونا و همچنین آزادی زندانیان در ایران، در دوران شیوع کرونا شد.
دیده‌بان حقوق بشر دوشنبه ۱۸ فروردین / ۶ آوریل با انتشار بیانیه‌ای گفته است که تحریم‌های اقتصادی گسترده آمریکا علیه ایران روی توان دولت این کشور در پاسخ مناسب به پیامدهای فزاینده همه‌گیری بیماری کرونا اثر منفی می‌گذارند.
کنت راث، مدیر اجرایی دیده‌بان حقوق بشر گفت: «همین که ایرانی‌ها با دولتی به فکر منافع خود و ستمگر روبه‌رو هستند که حتی با وجود خطر بیماری کرونا بازداشت‌شدگان اشتباه در زندان‌های مملو از زندانی را آزاد نمی‌کند به اندازه کافی بد است. اما همچنین بد و سنگدلانه است که دولت ترامپ با محروم کردن ایرانیان از دسترسی به منابع پزشکی حیاتی مورد نیازشان به مشکلات آن‌ها می‌افزاید.»
دیده‌بان حقوق بشر افزوده است که آمریکا باید برای تسهیل تحریم‌ها و گسترش مجوزهایش به موارد معاف از تحریم‌ها اقدام فوری انجام دهد تا دسترسی ایران به منابع بشردوستانه حیاتی در جریان این همه‌گیری را تضمین کند.
یک پزشک آگاه از وضعیت دولت ایران در مقابله با کرونا به دیده‌بان حقوق بشر گفته است: «تحریم‌ها بحران ناکارآمدی دولت ایران را تشدید می‌کنند. برای مدیریت یک همه‌گیری در این سطوح دولت نیازمند اعتماد مردم و متخصصان پزشکی و همچنین منابع ضروری است. دولت عملکرد ضعیفی در زمینه اعتماد عمومی داشته است، اما تحریم‌ها هم از نظر تجهیزات پزشکی موجود برای شناسایی و درمان ویروس، و همچنین ظرفیتشان برای حمایت از نیازهای مردم در طی بحران، به منابع آن‌ها لطمه زده است».
وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ظهر دوشنبه ۱۸ فروردین آخرین آمار رسمی در مورد شیوع کروناویروس در ایران را اعلام کرد. بر این اساس مجموع درگذشتگان بر اثر این بیماری به ۳۷۳۹ نفر رسید و شمار مبتلایان به این بیماری در کشور به ۶۰۵۰۰ نفر افزایش یافت.
دیده‌بان حقوق بشر افزوده است که محدودیت‌های اعمال‌شده روی تأمین مالی ایران بر اثر تحریم‌های آمریکا، در ترکیب با کاهش شدید ارزش ریال، منجر به محدودیت بسیار زیاد شرکت‌ها و بیمارستان‌های ایران در خرید داروهای حیاتی و تجهیزات پزشکی از خارج از ایران شده است که ساکنان ایران برای مراقبت پزشکی حیاتی به آن‌ها نیاز دارند. افزون بر این تحریم‌های اقتصادی دوباره آمریکا مستقیماً روی قدرت خرید خانواده‌ها اثر گذاشته است و منجر به نرخ تورم حدود ۳۰ درصدی در سال گذشته شده است.
آمریکا گفته است که در تحریم‌هایش علیه ایران معافیت‌هایی برای واردات بشردوستانه ایجاد کرده است. در ۳۰ ژانویه با توافق وزارت خزانه‌داری آمریکا از طریق یک کانال مالی در سوئیس دارو به ایران ارسال شد و سه کشور بریتانیا، آلمان و فرانسه نیز سازوکار مالی با ایران (اینستکس) را برای صادرات دارو و تجهیزات پزشکی فعال کردند و نخستین تراکنش خود را در ۱۲ فروردین / ۳۱ مارس انجام دادند. با این حال دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید این معافیت‌ها در عمل توان جبران عدم تمایل شدید بانک‌ها و شرکت‌های آمریکایی و اروپایی را برای ریسک و قرار گرفتن در معرض اقدام حقوقی و تحریم در نتیجه صادرات یا تأمین مالی کالاهای بشردوستانه نداشته‌اند و به‌دلیل لغو معافیت‌ها برای خرید نفت ایران و تحریم‌ها علیه بانک مرکزی ایران، دسترسی ایران به ارز برای خرید تدارکات پزشکی در بازارهای بین‌المللی بیش از پیش محدود شده‌اند.
کنت راث گفت: «دولت آمریکا باید تضمین کند که تحریم‌های مالی تحمیل‌شده به ایران شفاف و به شکل علنی به نوعی تفسیر شوند که انتقال همه اقلام مورد نیاز مردم ایران برای حفاظت از خود در مقابل ویروس کرونا را اجازه دهد.»
دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه خود همچنین از مقامات ایرانی خواسته است که از همه منابع موجود برای مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا استفاده کنند، حقوق بشر را محترم بشمارد و آسیب به سلامتی و تندرستی همه افراد ساکن کشور را به حداقل برساند.
این سازمان مدافع حقوق بشر در این زمینه به «اقتصاد ناشفاف» ایران اشاره کرده و افزوده است که نهادهای اقتصادی مشهور به بنیادها، که بعضی از آن‌ها تحت نظارت مستقیم آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هستند، «بدون نظارتی جدی منابع مالی زیادی را در کنترل دارند».
دیده‌بان حقوق بشر بار دیگر از مقامات ایرانی خواسته است که به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا آزادی موقت تمام زندانیان واجد شرایط و آزادی بدون شرط افراد بازداشت‌شده به‌دلیل مخالفت مسالمت‌آمیز با حکومت را تسهیل کند.
این سازمان کارگران با حقوق پایین در خانوارهای کم‌درآمد، مهاجران و پناهندگان افغانستانی و افراد دارای معلولیت در ایران را افرادی دانسته است که در معرض بیشترین خطر قرار دارند و از دولت ایران خواسته است که برنامه‌هایی ایجاد کند تا کارگرانی که تحت تأثیر کرونا قرار گرفته‌اند با از دست رفتن بیشتر درآمدشان مواجه نشوند، زیرا چنین امری می‌تواند منجر به اجتناب آن‌ها از قرنطینه برای مهار گسترش ویروس شود: «بدون یاری دولتی، این کارگران احتمالاً با دشواری اقتصادی شدید و خطر اخراج از خانه روبه‌رو می‌شوند.»
درخواست ۲۴ مقام و دیپلمات سابق جهان
در همین حال روز دوشنبه ۱۸ فروردین / ۶ آوریل روزنامه گاردین بریتانیا از نامه ۲۴ مقام و دیپلمات سابق کشورهای جهان به دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به‌منظور کاهش تحریم‌های دارویی و بشردوستانه آمریکا علیه ایران برای مقابله با ویروس کرونا خبر داد.
مادلین آلبرایت وزیر خارجه پیشین آمریکا، ویلیام کوهن و چاک هاگل وزیران دفاع قبلی ایالات متحده، ویلیام برنز از دیپلمات‌های ارشد آمریکا در مذاکرات اتمی با ایران، جورج رابرتسون دبیرکل پیشین ناتو، فدریکا مورگرینی رئیس سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گرو هارلم براندتلند، رئیس پیشین سازمان جهانی بهداشت و هانس بلیکس دبیرکل پیشین آژانس بین المللی انرژی اتمی از جمله امضاکنندگان این نامه هستند.
آن‌ها نه خواستار رفع تحریم‌ها که خواستار رفع محدودیت‌های پزشکی مرتبط با ایران شدند و در نامه خود نوشتند کاهش تحریم‌های دارویی و بشردوستانه «به‌طور بالقوه می‌تواند با کمک به مهار ویروس کرونای جدید، جان صدها هزار نفر از مرم ایران، کشورهای همسایه ایران و نیز کشورهای اروپایی و آمریکایی را نجات دهد.»
امضاکنندگان این نامه ضمن بیان این‌که ایرانیان با «تاریک‌ترین دوران کشورشان» روبه‌رو هستند افزوده‌اند: «عبور از مرزها برای نجات جان انسان‌ها و برای امنیت ما ضروری است و باید اختلافات سیاسی بین دولت‌ها را نادیده بگیریم.»
آن‌ها نیز با اشاره به اعلام معافیت‌های بشردوستانه آمریکا در تحریم‌ها علیه ایران گفته‌اند که «این مجازات‌ها موجب می‌شود که واردات دارو، تجهیزات پزشکی و مواد اولیه لازم برای تولید این کالاها در داخل کشور کندتر، گران‌تر و پیچیده‌تر شود.»
امضا کنندگان از ترامپ خواسته‌اند که از حق رأی آمریکا در هیئت مدیره صندوق بین‌المللی پول برای مخالفت با درخواست ایران مبنی بر دریافت وام ۵ میلیارد دلاری استفاده نکند.
صندوق بین‌المللی پول پیش از این اعلام آمادگی کرده بود ۵۰ میلیارد دلار به‌عنوان کمک اضطراری برای مقابله با شیوع کرونا در اختیار کشورهای عضو قرار دهد. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی چند روز بعد خبر داد که درخواست ایران برای دریافت وام طی نامه‌ای به اطلاع مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول رسیده است. همتی گفته بود ایران تقاضا کرده «حدود ۵ میلیارد دلار» از این تسهیلات را دریافت کند.
روز گذشته، یکشنبه ۱۷ فروردین / ۵ آوریل برخی منابع خبری خارجی و داخلی گزارش دادند که نام ایران در فهرست ده‌ها کشور دریافت‌کننده کمک‌های اضطراری بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا قرار ندارد.
پیش از این در ۷ فروردین / ۲۶ مارس ۱۱ سناتور آمریکایی از دولت ترامپ خواستند که «برای تسهیل اقدامات کمک‌رسانی بین‌المللی مجوز عمومی واضحی برای اجازه دادن به تجهیزات و کالاهای پزشکی مشخص» و «معافیت ۹۰ روزه‌ای برای تحریم‌های بخشی که مانع پاسخ بشردوستانه سریع می‌شوند» صادر کند. همچنین در نامه‌ای از سوی اعضای دو مجلس آمریکا در ۱۲ فروردین / ۳۱ مارس، ۳۴ عضو کنگره آمریکا خواهان تعلیق قابل توجهی در تحریم‌های ایران در «اقدامی بشردوستانه» شدند.
میشل باشله، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز در ۵ فروردین / ۲۴ مارس خواستار بازنگری در تحریم‌ها علیه کشورهایی مانند ایران شد که با گسترش شیوع ویروس کرونا روبه‌رو هستند. باشله گفت: «در این برهه حساس، تحریم‌های اعمال‌شده علیه بخش‌های اقتصاد کشورها باید برای رعایت سلامت عمومی جهان و برای حمایت از حقوق و زندگی میلیون‌ها نفر در این کشورها کاهش یافته یا معلق شوند.»
مقامات جمهوری اسلامی پس از شیوع کرونا در ایران کارزار گسترده‌ای را برای رفع تحریم‌ها آغاز کرده‌اند. آن‌ها تلاش می‌کنند که کمبودهای موجود در مبارزه با ویروس کرونا را تنها به تحریم‌ها نسبت دهند.
با وجود فشارهای بین‌المللی به دولت ترامپ برای لغو یا کاهش تحریم‌ها علیه ایران، آمریکا در این مدت به تحریم‌های خود افزوده است.
6/4/2020
