اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ایران گفته است که پیش از درگذشت آیت الله خمینی، رهبر پیشین ایران، در نامه ای از او خواسته بود که در زمان حیات خود "مساله رابطه با آمریکا" را حل کند.

آقای هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با شماره بهار فصلنامه مطالعات بین المللی گفته است که در نامه خود، خواستار تعیین تکلیف هفت موضوع مهم توسط آیت الله خمینی شده و افزوده است: "[اینها] گردنه‌هایی است که اگر شما ما را عبور ندهید، بعد از شما عبور کردن مشکل خواهد بود."

روابط ایران و آمریکا، بعد از اشغال سفارت ایالات متحده در تهران در آبان ۱۳۵۸ قطع شد و تلاش های جسته و گریخته برای عادی سازی رابطه دو کشور، تاکنون بی نتیجه مانده است.

آیت الله خامنه ای رهبر فعلی جمهوری اسلامی، از سرسخت ترین مخالفان مذاکره تهران و واشنگتن محسوب می شود.

آقای هاشمی رفسنجانی از ذکر شش موضوع دیگری که در نامه به رهبر سابق جمهوری اسلامی خواستار تعیین تکلیف آنها شده بود، خودداری کرده است. اگرچه اشاره او به اینکه نامه را به صورت دست‌نویس -و نه تایپی- تهیه کرده تا کس دیگری از محتوای آن مطلع نشود، نشان از حساسیت بالای موضوعات ذکر شده در نامه دارد.

وی در بخش دیگری از مصاحبه خود، با اشاره به مشکلات اقتصادی موجود ایران گفته است: "اگر قوه مجریه ما الآن صلاحیت‌های علمی، فنی و فکری کاملی داشت،... با مردم خوب بودیم و با دنیا هم مساله درست نمی‌کردیم، این اتفاقات نمی‌افتاد."

این مقام حکومت ایران با ذکر اینکه "اگر مدیریت نیرومندی در کشور کارها را به عهده بگیرد، همین حالا می‌تواند خیلی زود با یک حرکت‌های جهشی این مسائل را حل کند" اظهار داشته: "اگر بخواهیم بدون مردم کار کنیم، همه چیز در بن‌بست قرار می‌گیرد."

اکبر هاشمی رفسنجانی از زمان روی کار آمدن محمود احمدی نژاد در قوه مجریه ایران، همواره دولت را به سوء مدیریت و حامیان آن را به بی توجهی به نقش مردم در اداره حکومت متهم کرده است.

'چرا با آمریکا مذاکره نکنیم؟'

بخش مهمی از گفتگوی جدید آقای هاشمی رفسنجانی، به اقدامات و مواضع گذشته وی در زمینه سیاست خارجی اختصاص دارد.

وی در ادامه اظهارات خود در مورد تقاضای حل مساله رابطه با آمریکا در زمان آیت الله خمینی، گفته که به رهبر سابق ایران نوشته است: "بالاخره سبکی که الان داریم که با آمریکا نه حرف بزنیم و نه رابطه داشته باشیم، قابل تداوم نیست. آمریکا قدرت برتر دنیا است."

به گفته اکبر هاشمی رفسنجانی، او خطاب به آقای خمینی استدلال کرده است: "مگر اروپا با آمریکا، چین با آمریکا و روسیه با آمریکا چه تفاوتی از دید ما دارند؟ اگر با آنها مذاکره داریم، چرا با آمریکا مذاکره نکنیم؟ معنای مذاکره هم این نیست که تسلیم آنها شویم. مذاکره می‌کنیم، اگر مواضع ما را پذیرفتند یا ما مواضع آنها را پذیرفتیم، تمام است."

رئیس سابق مجلس خبرگان ایران، همچنین با یادآوری تنش در روابط میان ایران با "دنیا، همسایه ها، مسلمان‌ها و دولت‌های غربی و شرقی" در اواخر جنگ ایران و عراق، اظهار داشت: "متأسفانه از شعار 'نه شرقی، نه غربی' برخی تفسیرهای عوامانه‌ شده بود که با همه باید همکاری نداشته باشیم."

او با اشاره به تجربه جنگ تاکید کرد: "بالاخره وقایع دفاع مقدس برای کسانی که تفکری در میدان جنگ داشتند، ثابت کرد که نمی‌توان صرفاً با شعار کار کرد. بلکه باید همراه عملگرایی وارد سیاست شد."

رابطه با عربستان

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، در خصوص روابط با عربستان گفت که آن کشور می داند که ایران قدرت بزرگی در منطقه است و تمایل دارد "اگر روابط سنجیده‌ای باشد، با ایران همکاری و رابطه داشته باشد."

وی با اشاره به سفر خود به عربستان در دوره اول ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد مدعی شد: "خیلی از مسائل را در گفتگوها حل کردیم، ولی وقتی به ایران برگشتم، چون فکر می‌کردند این توافقات می‌خواهد به نام من تمام شود، از کل آن صرف‌نظر کردند."

اکبر هاشمی رفسنجانی با متهم کردن مقام های اجرایی به ایجاد مانع در پی گیری توافقات دو کشور گفت: "وزیر خارجه عربستان برای پیگیری توافقات به ایران آمد، پیگیری که نکردند، حتی برعکس عمل شد."

او مثال زد: "روزی از رادیو شنیدم که آقای متکی در جدّه در مصاحبه‌ای اعلام کرده که به آقای ری‌شهری [سرپرست حجاج ایرانی در مکه] در عربستان اهانت کرده‌اند. من تعجب کردم و بعداً از آقای ری‌شهری سؤال کردم که آیا چنین چیزی اتفاق افتاده؟ گفتند که نه، اصلاً چنین مسائلی نبوده. گفتم که تکذیب کن. تکذیب هم کرد. ولی رادیو کار خودش را می‌کند و به تکذیب ایشان اعتنایی نکردند."

رئیس جمهور سابق ایران با مهم توصیف کردن رابطه با عربستان برای جمهوری اسلامی، به نقش آن کشور در تحریم نفتی ایران اشاره کرد و ادامه داد: "اگر عربستان با ما روابط خوبی داشت، مگر غربی‌ها می‌توانستند ما را تحریم کنند؟ فقط عربستان می‌تواند جای [صادرات نفت] ایران را پر کند."

در پی تحریم صادرات نفت ایران توسط کشورهای غربی بر سر برنامه هسته ای، عربستان سعودی کوشیده است با افزایش تولید نفت خود، جای خالی ایران را در بازارهای جهانی پر کند.

با این حال آقای رفسجانی تاکید کرده است: "فکر می‌کنم هنوز ایجاد روابط خوب مقدور است. ولی انسان‌هایی اینجا هستند که می‌بینید نمی خواهند."

وی از کسانی که به گفته او نمی خواهند روابط ایران و عربستان خوب باشد نام نبرده ست.

آقای هاشمی رفسنجانی در پاسخ به سوال فصلنامه مطالعات بین المللی در مورد ناکامی های دوره مسئولیت خود در قوه مجریه، به عدم موفقیت در مذاکره با آمریکا و نیز برقراری مجدد رابطه با مصر اشاره کرده است.

وی با ذکر اینکه "بعد از رحلت امام، در شورای عالی امنیت ملی تصویب کردیم که روابطمان را با مصر برقرار کنیم" اظهار داشته: "بعضی‌ها خدمت رهبری رفتند و گفتند که چون این رابطه را امام بعد از کمپ دیوید دستور دادند که قطع کنیم، مخالفت با امام می‌شود."

از مضمون صحبت آقای رفسنجانی این طور بر می آید که تلاش وی برای برقراری رابطه با مصر، که پس از امضای پیمان صلح میان آن کشور و اسرائیل در سال ۱۹۷۹ و به دستور آیت الله خمینی قطع شده بود، با مخالفت آیت الله خامنه ای رو به رو شده است.

او همچنین اجرایی نشدن طرح صدور گاز ترکمنستان از طریق ایران را، بدون ذکر دلایل این موضوع، از جمله دیگر پروژه هایی دانسته که در زمان ریاست جمهوری قصد اجرای آنها را داشته ولی بعدا پی گیری نشده است.

آقای رفسنجانی در جای دیگر، در تمجید از روابط دولت ایران با کشورهای آسیای میانه در زمان ریاست جمهوری خود، روابط با قزاقستان را مثال زده و مدعی شده که مسئولان آن کشور "اسرار" خود را با دولت وی در میان می گذاشته اند.